4- SOSYAL VE EKONOMİK DURUMU
1.2 Yönetim Birimleri ve Görevlileri
Maraş Kazası’nda en yüksek idareci mutasarrıftı. Kazaları kaymakamlar idare etmekte idi. Ancak Maraş Merkez Kazası aynı zamanda sancak merkezi olan Maraş’ı da kapsadığı için ayrıca bir kaymakamı yoktu. Mutasarrıfın atadığı naib tarafından idare olunuyordu.6 Bu düzenleme içerisinde 1908 tarihli Halep Vilayet Salnamesine göre Maraş’ta bulunan kurumlar ve görevlileri şu şekilde belirlenmiştir.
Maraş Sancağı Mutasarrıfı: Reşit Paşa Erkan-ı Livada
Naib, Ömer Hulusi Efendi, Muhasebeci, Mustafa Efendi, Tahrirat Mü-dürü, Mesut Bey, Müftü, Mustafa Efendi.
Meclis-i İdare-i Liva
Tabii Azalar: Naib Efendi, Muhasebeci Efendi, Tahrirat Müdürü Bey, Müftü Efendi, Katolik Murahhası Ohannes Efendi, Ermeni Murahhası Koriyon Efendi, Seçilmiş Azalar, Mehmet Şükrü Bey, Mehmet Efendi, Kotsan Efendi, Serkis Efendi.
Meclis-i İdare İstintak7 İdaresi
Müdde-i Umumi Muavini Tahrirat Müdürü Mesud Bey, Mustantık Ev-rak Memuru Osman Efendi, Zabıt Kâtibi Hakkı Efendi.
Meclis-i İdare ve Tahrirat Kalemleri
Meclis İdare Kâtibi Mehmed Agâh Efendi, Sermüsevvid Ahmed Ham-di EfenHam-di, Müsevvid-i Sani Midhat Bey, Sermübeyyiz Mehmet Nefi EfenHam-di, Mübeyyiz-i Sani Hakkı Efendi, Gazete Müvezzi’i Kaya Mehmet Efendi,
Müla-1 Maraş Salnamesi, C. 2, s. 782, 8Müla-10.
2 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Kalemi, (BOA, DH. MUİ),
69-1 / 79.
3 BOA, DH. MUİ, 79-1 / 39.
4 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye İdare Kısmı, (BOA, DH. İD), 222 / 21.
5 Orhan Sakin, Osmanlıda Etnik Yapı 1914 Nüfusu, İstanbul 2008, s. 233.
6 Emin Toroğlu, “Salnamelere Göre (1869-1908 ) Maraş Kazasında Nüfus, Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler”, Maraş Tarihi ve Sanatı Üzerine, Kahramanmaraş 2008, s. 209.
7 İstintak: Sorguya çekme. Bkz. F. Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Lügat, s. 553.
33
XX. Yılın İlk Yarısında Maraş Yrd. Doç. Dr. Nermin Gümüşalan
zım Ali Efendi, Mülazım Arap Efendi, Mülazım Nebil Efendi, Mülazım Hakkı Efendi, Mülazım Şevket Bey, Mülazım Ahmet Efendi, Mülazım Hüseyin Efen-di, Mülazım Süleyman Efendi1.
Evrak Kalemi
Evrak Memuru Osman Efendi, Muavini Süleyman Bey, Kırtasiye Me-muru Ahmet Efendi, Mülazım Şükrü Efendi, Mülazım İhsan Efendi, Mülazım Nazım Bey.
Muhasebe Kalemi
Varidat Başkâtibi Hasan Efendi, Refiki Ali Niyazi Efendi, Masarıfat Kâtibi Hüseyin Cemil Efendi, Refiki Halil Efendi, Mesalih-i Cariye Kâtibi Hüseyin Ali Efendi, Refiki Hafız Efendi, Yevmiye Kâtibi Mustafa Nuri Efendi, Evrak Mukayyidi Arif Bey, Sandık Emini Ohannes Efendi, Hazine Dava Vekili Avadik Efendi, Kırtasiye Memuru Mehmet Bey, Mülazım Rıza Efendi, Mülazım Mustafa Efendi, Mülazım Mehmet Efendi, Mülazım Mehmet Hikmet Efendi.
Tahrir Vergi Dairesi
Memur Mehmet Vasfi Bey, Başkâtip Ali Efendi, Katib-i Sani Hacı Yu-suf Bey, Defterci Mustafa Efendi, Mülazım Mustafa Efendi, Mülazım Mehmet Efendi, Mülazım Ziya Efendi, Mülazım Kadri Efendi.
Vergi Dairesine Mensub Heyet-i Tahminiye2
Vergi Muhammini3 Turan Ağa, Vergi Muhammini Karabet Ağa, Beledi-ye Muhammini Hacı Kasım Efendi, BelediBeledi-ye Muhammini Karabet Ağa.
Tahsilât Komisyonu
Reis Muhasebeci Efendi, Aza, İdare azasından Şükrü Bey, belediye aza-sından Karabet Ağa, Sertahsildar Hasip Efendi, Kâtip, Ali Rıza Efendi.
Heyet-i Tahsiliye
Tahsil Memuru Behçet Efendi, Sertahsildar Hasip Efendi, Birinci Daire Süvari Tahsildarı Mehmed Âlim Efendi, İkinci Daire Süvari Tahsildarı Ahmed Bedri Efendi, Üçüncü Daire Süvari Tahsildarı Ebu Said Efendi, Dördüncü Da-ire Süvari Tahsildarı Mehmet Efendi, Birinci DaDa-ire Piyade Tahsildarı Halil Bey, İkinci Daire Piyade Tahsildarı Süleyman Efendi, Üçüncü Daire Piyade Tahsil-darı Abdülkadir Efendi, Dördüncü Daire Piyade TahsilTahsil-darı Osman Efendi, Be-şinci Daire Piyade Tahsildarı Vehbi Efendi, Altincı Daire Piyade Tahsildarı İran Efendi, Yedinci Daire Piyade Tahsildarı Bedros Efendi.4
Defter-i Hakani İdaresi
Memur Mustafa Naim Efendi, Kâtip İhsan Bey, Tapu Kâtibi Mustafa Nuri, Takip Memuru Lütfi Efendi, Mülazım Mehmet Efendi, Mülazım Ökkeş Efendi.
Nüfus İdaresi
Memur Feyzi Bey, Kâtip Ahmet Mümtaz Efendi, Mülazım Turan
Efen-1 Maraş Salnamesi, C. 2, s. 782, 783.
2 Tahminiye: Aşağı yukarı hesaplanan. Bkz. F. Devellioğlu, Osmanlıca –Türkçe Lügat, s.
1220.
3 Muhammin: Tahmin eden, sanan, karar veren, değer biçen. Bkz. F. Devellioğlu, Osman-lıca –Türkçe Lügat, s.798.
4 Maraş Salnamesi, C. 2, s. 783, 784.
34
XX. Yılın İlk Yarısında Maraş Yrd. Doç. Dr. Nermin Gümüşalan
di, Mülazım Ahmet Hamdi Bey, Mülazım Ahmed Ziver Efendi.
Orman İdaresi
Süvari Memuru Yusuf Neşet Efendi, Ondalık Memuru Remzi Efendi, Ondalık Memuru Yahya Efendi, Ondalık Memuru Muhyiddin Efendi, Korucu İbrahim Efendi, Korucu Ali Rıza Efendi, Korucu münhal.
Evkaf İdaresi
Müdür Ömer Lütfü Efendi, Kâtip Arif Bey, Mülazim Sıddık Efendi, Mülazım Hafız Mehmed Efendi.
Evkaf Komisyonu
Reis Şükrü Bey, Aza Evkaf Müdürü Efendi, Aza Pertev Bey, Aza Ali Efendi.
Ziraat Bank Şubesi
Memur Mustafa Sabri Efendi, Muavini Mahmud Sabri Efendi, Vezne-dar Nevres Efendi, TahsilVezne-dar Durdu Efendi, Odacı Mustafa Efendi, Mülazım Derviş Efendi, Mülazım Muhlis Efendi, Mülazım Hasan Efendi, Mülazım Ziya Efendi.
Şube İdare Meclisi
Reis Hacı Kasım Efendi, Aza Memur Efendi, Aza Belediyeden Artin Efendi, Aza Ticaret Odasından Hasan Efendi, Aza Ticaret Odasından İhsan Efendi1.
Nâfıa2 Komisyonu
Reis Mutasarrıf Paşa, Aza, İdare azasından Şükrü Bey, Bank Memuru Efendi, Nüfus Memuru Efendi, Nafia Mühendisi Said Efendi, Hacı Hüseyin Efendi, Kâtip Hasan Efendi3.
Memurin-i Fenniye
Mühendis Halim Efendi, Kondüktör Osman Efendi, Kondüktör Hacı Sıdkı Efendi.
Maarif Komisyonu
Reis Naib Efendi, Aza, Tahrirat Müdürü Bey, Müftü Efendi, Müdde’i-i Umumi Muavini Efendi, Süleyman Efendi, Hacı Eyüp Efendi, Veznedar Sel-man Efendi.
Ticaret ve Ziraat ve Sanayi Odası
Reis Şükrü Bey, Aza, Agop Ağa, İhsan Efendi, Artin Efendi, Hüseyin Efendi.
Mahkeme-i Şer’iyye
Naib Ömer Hulusi Efendi, Başkâtip Asım Efendi, Katib-i Sani Selman Efendi, Mukayyid Sıddık Efendi, Mukayyid Süleyman Efendi, Muhzır Musa Ağa, Muhzır Ali Ağa.
Fetvahane
1 Maraş Salnamesi, C. 2, s. 784, 785.
2 Nâfıa: Bayındırlık işleri. Bkz. F. Devellioğlu, Osmanlıca –Türkçe Lügat, s. 952.
3 Maraş Salnamesi, C. 2, s. 784, 785.
35
XX. Yılın İlk Yarısında Maraş Yrd. Doç. Dr. Nermin Gümüşalan
Müftü Mustafa Efendi, Fetva Müsevvidi Hacı Mehmed Tevfik Efendi, Fetva Müsevvidi Abdi Efendi.
Liva Bidayet1 Mahkemesi
Hukuk Dairesi
Reis Naib Efendi, Aza, Hacı Mahmud Tevfik, Krikor Efendi, Mülazım Halil Efendi, Müdde-i Umumi Muavini Hüseyin Hüsnü Efendi2.
Ceza Dairesi
Reis Mustafa Nazmi Efendi, Aza, Hacı Hasan Fehmi Efendi, Andon Efendi, Mülazım Kenan Efendi.
Bidayet Kalemi
Başkâtip Fethi Efendi, Hukuk Zabıt Kâtibi Mehmet Agâh Efendi, Hu-kuk Zabıt Kâtibi Mehmet Ali Efendi, Ceza Zabıt Kâtibi Şakir Efendi, Ceza Zabıt Kâtibi Muharrem Efendi.
Bidayet Mahkemesi Refakatindeki Memurlar
Mustantık Ömer Rüştü Efendi, Refiki Zeki Efendi, İcra Memuru Meh-met Suphi, Mukavelat Muharriri Kenan Efendi, Tahsildar Hüseyin Efendi, Mü-lazım Ökkeş Efendi.
Hapishane İdaresi
Müdür Mehmet Nuri Bey, Kâtip Ali Bey, Gardiyan Halil Efendi, Gardi-yan Ömer Ağa, GardiGardi-yan Ebu Hadra Ağa.
Telgraf ve Posta İdaresi
Müdür Asım Efendi, Muhabere Memuru Ali Efendi, Muhabere Me-muru Nasih Efendi, Posta Kâtibi Rüştü efendi, Hat Serçavuşu Rüşdü Ağa, Posta Müvezzi’i Hamdi Ağa, Mülazım Hüseyin Sabri Efendi.
Belediye Dairesi
Reis Ali Rıza Efendi, Aza, Artin Efendi, Rıza Efendi, Hacı Kasım Efen-di, Hacı Hüseyin EfenEfen-di, Artin Ağa, Başkâtip Mustafa Hayri EfenEfen-di, Mühendis Galip Efendi, Sandık Emini Mahmut Nedim Efendi, Müfettiş Hüsnü Efendi.
Heyet-i Sıhhiye
Tabip Hüsnü Nimetullah Efendi, Sıhhiye Baytarı Necati Efendi, Hayva-niye Muayene Memuru İzzet Efendi, Aşı Memuru Halil İbrahim Efendi, Kabile Aliye Hanım3.