YÖNETĐCĐ DEĞERLERĐNE ĐLĐŞKĐN SONUÇLAR

5.2.1. DEĞERLER SĐSTEMĐNĐN ALGILANMASINA AĐT SONUÇLAR

Bu çalışmada, bulgular ve yorumlar çerçevesinde anlatılmak istenenler, yöneticilerin değerlere uyumlu bir yönetim anlayışının sonucudur. Her ne kadar, yöneticilerin yönetilenlere karşı değer yönelimleri ve bu değer yönelimlerine bağlı olarak etik sorumlulukları sıralansa da, bu alanda süregelen birçok tartışma mevcuttur. Yöneticiler ve yönetilenler arasında da değer çatışmaları söz konusu olabilmektedir. Örgütsel yaşam süreci içinde, ilgili tüm konular ve de sorunlar, her iki taraf açısından farklı değerlendirilebilmektedir. Tüm bu farklılıklara rağmen göz ardı edilmemesi gereken bir nokta, yöneticilerin değerler sistemi ile yönetimin şekillendiği, karar almanın ve vermenin süreçsel bir bütünü olan örgütsel yaşam içinde yöneticilerin etik sorumluluklarının olduğudur. Sorumluluğun işlevselliği yöneticilerin değerlerini ne(ler) ile inşa ettiğine bağlıdır.

5.2.1.1. Değerler Sisteminden Ne Anladıklarına Yönelik Sonuçlar

Anlam kavramı zihinsel bir süreç olarak; bir kelimenin, sembolün, işaretin, teorinin bilişsel ve duygusal içeriğidir. Anlama, özne ile nesne arasında kurulan bağdır. Değerler sistemi, hayatı anlama ve anlamlandırmanın üzerine inşa edileceği bir doku veya çatı ya da etkileşim özelliği olarak bir temel olmaktadır.

Değerler sisteminin yöneticilerimize, salt verimliliği en üst düzeye çıkarma sorumluluğuna endekslenmiş nicelik ölçümlü düşünce karşısında, nitelikleri aklın ve ahlaksal yetkinliğiyle doğrulanmış olan amaç ve hedefler sunan bir kaynağın niceliksel olarak ölçülemeyen niteliksel değerlerinin de olduğu yolunda rehberlik yaptığı sonucu çıkarılmıştır.

Değer; insan eylemleriyle gerçekleştirilmiş olan maddi dünyaya karşın ya önceliği özel bir sezgi aracılığıyla değer nitelikleri açısından belirlenebilir ya da hissedilebilir hale getirmektir.

Yöneticiler açısından değerler sistemi, neyin arzu edilir ve istenir olduğunu gösteren davranış rehberi olarak algılanmaktadır. Değerler sistemi, yöneticilerin yönetimi ne ile eş kıldığını, anlamlandırmasını ve sürdürmesini açıklamıştır. Diğerleriyle bağlantıya geçmelerini, ilişki kurarken kendi gerçekliklerini derinleştirmeyi sağladığı düşünülmektedir.. Bu gerçeklikleri kendi bedenlerine katarak etkileşim içinde değerler sistemini oluşturmuşlardır.

Değerler sistemini duyumsama, değeri hem kendinde hem de diğer değerlerle ilişkili olarak kavramak demektir. Böylece, değerler arasındaki niteliksel farklılıklardan bir değerler hiyerarşisi ortaya çıkmaktadır.

Bulgular çerçevesinde; yöneticilerimiz de çoğu kültürde var olduğu gibi bir takım inançları sorgulamadan kabul etmektedirler. Sorgusuz sualsiz kabul ettikleri değerlerle yönetimi anlama, anlamlandırma ve inşa sürecine girmektedirler. Yöneticilerimizin büyük bir bölümü değerler sistemini sezgisel ya da süreççi olarak inşa etmektedirler.

Değerler sistemini davranış ölçüsü, ahlak, etik olarak tanımlayan yöneticilerimiz yargısal bir süreç algılamaktadırlar. Onlar için hem yasalar vardır hem de her an yasa değerinde olan değerler sistemi vardır. Değerleri iki taraflı bağlantılar açısından ele alırlar. Bunun üzerine insanın yaşamını ve toplumsal ilişkilerini direk inşa etmişler ve kendilerini, kendi özelliklerini inşa sonucuna bağlı olarak anlamlandırmışlardır. Yönetici algılarında değerler, daha dışsal toplumsal bir işlev görmektedirler.

Değerler sistemi anlamlandırma inşasının örgütle etkileşimi ve örgüte yansıması boyutuna bakacak olursak; değerler sistemi iyi ya da kötü roller oynamakta, geleneksel düzeni sürdürmekte ve başkalarının beklentilerini dikkate almakta yatar. Yöneticilerimizin değer algıları genel olarak geleneksel bir düzeydedir.

Okullar dünyanın her yerinde bir değişim baskısı altındadır. Đnsanların dil, din, etnik köken gibi pek çok konulardaki farklılıklara saygı duyan bir eğitim sistemi içinde çalışma çabaları artmıştır. Bilgi işçisi olma, marka okul olma gibi kavramların oluştuğu eğitim camiasında kimsenin bu değerleri yok sayma gibi mazereti olmamalıdır. Değerlerin inşasını da dikkate alacak olursak yöneticilerimiz gelenekselliği aşma yönelimlidirler. Ancak, henüz geleneksellik, değerlere sahip olma ve onları örgütte inşa sürecinde çoğunlukla devam etmektedir.

Okul müdürlerimiz örgütsel değerleri benimsediği ölçüde personelini motive edebileceklerdir. Bu motivasyonu da personelinin ruhunda oluşturabileceği içsel inşa süreci ile başarabileceklerdir. Değerler birer davranış rehberidir. Birlikte yaşamayı ahlaki bir zemine oturtur. Örgütsel sorunların çözümünde uygun olan çözüm biçimlerini gösterirler. Söz konusu değerler; örgütün amaçlarını, stratejisini, vizyonunu ve misyonunu çeşitli biçimlerde dile getirmektedirler. Anahtar değerlerin yönetici tarafından etkili kılınması, etkili yönetimi inşa etmektedir.

Toplumsal ve yönetimsel değişim ve dönüşümler beraberinde yöneticileri sürekli olarak etik sorunlarla karşı karşıya getirmektedir. Bu bakımdan yöneticilerin örgütsel değerleri benimsemesi, benimsetmesi gerekmektedir. Örgütsel etkililik için yönetici davranışlarının değer temelli olması gereklidir. Bu temellendirme yönetim tarzını ve kararları etkilemektedir.

Bir yöneticinin, toplum üyelerinin toplumun kültürüne katılmalarına yardım etme sorumluluğu; yalnızca öğretmenlerinin, değerli olduğuna inanılan bilgiyi ve anlayışı öğrencilerine öğretmesi yolunda rehber olmayı değil; toplumun en yüksek değerlerine bağlılığı geliştirmeyi de içerir. Bu toplumda söz konusu değerler, özgürlük, eşitlik, kişilere saygı, ortak çıkarın gözetilmesi, insanların eylemlerini akla dayandırma ve barışçıl yollarla bütün sorunların halledileceği inancıdır.

Bulgular sonucunda oluşan, değerler üzerine varılan genel bir fikir birliği içinde, toplum içindeki farklı grupların farklı vurguları olacaktır. Ortak kararın ve düşüncenin güçlü bir biçimde bölündüğü konularda, farklı düşüncelere saygı göstermeyi ve bu düşüncelerin dayandığı savları anlamaya çalışmak, yöneticinin sorumluluğu olacaktır. Yöneticilerimiz bu gerçekliğin farkında olarak değişimi ve dönüşümü yaşama sürecine

girmişlerdir. Bu süreçte olguların durumunu belirleyecek olan değerler örgütsel değerler olmuştur.

Değerler öteki insanlarla birlikte, tahakküme direnmeye olanak sağlayan bir biçimde yaşamak için kullanılan araçlardır. Kitle iletişim araçlarının şekillendirdiği bu çok kültürlü küresel kültürde, daha önce bir kenara itilmiş seslere yer açmaya, diğer kimliklere değer vermeye, yönetici kimliğinden lider kimliğine yönelen yöneticilerimizin olduğunu görmek sevindiricidir.

5.2.1.3. Kurallarla Yönetimin Değer Özellikleri Üzerine Sonuçlar

Örgütlerin amaç ve süreçlerini tanımlayan yasalar yöneticilerin ve diğer iş görenlerin nasıl davranması ve neyi yapmaları gerektiğini belirlemektedir. Ancak hukuk kurallarının var olması her zaman onlara uyulması anlamına gelmemektedir. Yöneticiler değerleri algılama ve uygulama yönünden yeterince gelişmemişlerse, yasalar değer yönelimli davranmayı sağlamaz. Araştırmamızda elde edilen bulgular, okul müdürleri tarafından yapılan yetki yorumu, yasaların yetersizliğini ve her durumda uygulanır olmadığını göstermektedir. Günümüz yönetim sistemi içinde var olan formal ve informal ilişkiler, yöneticilerin adil, doğru, tarafsız, çıkarsız davranmalarını sağlayacak başka ilkeleri gerektirmiştir. Aslında örgütler içinde, kültürel yapıdan, yöneticilerin ve iş görenlerin davranışlarından oluşan yazılı olmayan kurallar vardır.

Küreselleşen ve bilgi çağında olan Dünyada, bilinçlenme arttıkça, özgürlükler geliştikçe, bireylerin kendini gerçekleştirme modelleri ortaya koyuldukça, katı devlet modelleri yumuşamak zorunda kalmıştır. Yöneticilerimizin ceza sistemini katı bir

şekilde uyguladıklarına, korku ve tehdit mekanizmalarının işlettiklerine dair herhangi bir bulgu da oluşmamıştır. Mevcut değişimler, özgür ve yumuşak havanın yönetime de yansıdığı bir süreçten geçtiğimizi göstermektedir.

Ülkemizde de demokrasi geliştikçe, bireyler kendi hak ve hukuklarını, sahip olduğu değerleri daha fazla koruyacaklardır, ya da haklarını korudukça demokrasi daha çok gelişecektir.

Kuralların kendi değerlerinden ziyade kişilerin değerlerinin kurallara uygulanması, değer yönelimli kuralların örgüt sağlığı ve verimliliği için gereklidir. Değer temelli, esnek, yöneticilerin ve yönetilenlerin sahip olduğu değerlerin, insan

hakları doğrultusunda şekillendiği, yönetilenlerin bir birey olarak kendi kimliklerini ortaya koyabildiği kurallarla yönetim konsepti tanımlanmıştır.