VERĐ TOPLAMA SÜRECĐ

Araştırmamızda veri toplama süreci nitel yaklaşımla yürütülmüştür. Nitel araştırmada en yaygın olarak kullanılan veri toplama yöntemlerinin başında görüşme gelmektedir.

Bu çalışmada kuramsal çerçevede tanıtmaya çalıştığımız, epistemolojik, ontolojik metodolojik tavır alışla bağlantılı olarak yönetici değerlerinin eğitim örgütlerinde karar verme sürecine etkilerini, amaç bölümünde verdiğimiz soruları yanıtlamayı nitel araştırma/görüşme tekniği ile tespit edilmesi uygun bulunmuştur.

3.2.1. GÖRÜŞME

Yarı yapılandırılmış görüşme araştırmacıya ve görüşmeciye zaman esnekliği sağlar. Elde edilen verilerin düzenlenmesi ve analizi daha kolaydır. Görüşmeciye önceden belirlenmiş sorular sorulur. Bunun yanı sıra gerekli görülen yerlerde yeni sorular sorulabilir veya bazı soruların sorulmasından vazgeçilebilir (Yıldırım ve Şahin, 2005: 121-123; Kuş, 2001: 102; Karasar, 1995: 134-140; Demirli, 2007, s: 69).

Etkileşimciliğe (yorumlayıcı yaklaşım) göre görüşülenler, kendi sosyal dünyalarını aktif olarak inşa eden, deneyimleyen öznelerdir (Silverman, 1993, s: 91). Araştırmamızda önemli olan insanların deneyimlerine anlam kazandıran verileri elde etmektir. Yapılaşmamış, açık- uçlu, derin katılımlı özelliklere sahip görüşmelerle bu gerçekleştirilebilir.

Görüşme tekniğinin kullanımı, elde edilmesi amaçlanan verilerin neyi temsil ettiği konusunda açık bir ayrım sergilemektedir. Nicel araştırmada veriler, görüşmenin dışındaki bir dış dünyaya ait sosyal olguları temsil ederlerken, nitel araştırmadaki görüşmede veriler bize, araştırma öznelerinin/görüşülenlerin anlam dünyalarını, kendi deneyimlerini nasıl yorumladıklarını, duygu ve düşüncelerini aktarmaktadır. Buradaki anlamlar, kültürel ve sosyal olarak inşa edildiği için bu görüşmeler, anlamların ve yorumların inşa edildikleri sosyal bağlamlara duyarlıdır. Bu nedenle nitel görüşme sırasında elde edilen veriler “derin”, “zengin”, “detaylı” olarak yorumlanırken nicel görüşmelerin nesnellik, geçerlilik ve güvenilirlik kaygılarıyla standardize bir tarzda ancak yüzeysel bilgilere ulaşabildiği ifade edilir (Bryman, 1988, s:103- 104).

Görüşme tekniği bireylerin, çeşitli konulardaki bilgi, düşünce, tutum ve davranışları ile nedenlerinin öğrenilmesinde en etkili yol olarak kullanılmıştır. Yüzeyselden ziyade derinlik anlamları çıkartılmak istenmektedir. Bunun için görüşmede; ses tonu, mimikler ve soruları cevaplamada gösterilen istek, söylenenlerin değerlendirilmesinde birer veri niteliğindedir.

Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği, eğitim örgütlerindeki yöneticilerle yapılacak görüşmeler sırasında; değişen koşullara uyum sağlayabilme esnekliği, geribildirim mekanizmasının anında işleyebilmesi, derinliğine bilgi edinilebilmesi, yanlış anlamaların azaltılması, cevaplarda bireyselliğin korunması gibi özelliklerinden dolayı bu araştırma için uygun görülmüştür.

Bu görüşme tekniğini kullanarak biz, olmuş bitmiş dışsal gerçekliğe ilişkin verilerin “toplayıcısı” değil fakat inşa edilen gerçekliğe ilişkin verilerin “oluşturucusu” konumunda bulunmaktayız. Burada görüşmeciler, olgusal gerçekliğe ilişkin bilgilerin aktarıcısı konumunda bulunmadıklarından bizim için “veri kaynağı” değil, “konu”durlar.

Bu araştırmadaki görüşmeler; yarı yapılandırılmış görüşme türünde tasarlanarak görüşmelerde, araştırmacı ve görüşmeciye zaman esnekliği sağlaması, farklı bireylerden daha sistematik ve karşılaştırılabilir bilgi elde etmeyi sağlaması yönü ile sohbet tarzı yaklaşımına göre daha olumlu yönlere sahip olan “görüşme formu

yaklaşımı” uygulanmıştır. Bu form görüşme sırasında irdelenecek bir sorular listesini

kapsamaktadır. Görüşme formu yaklaşımı ile elde edilen verilerin düzenlenmesi ve analizi daha kolay olmuştur. “Görüşme formu yaklaşımı, benzer konulara yönelmek yoluyla değişik insanlardan aynı tür bilgilerin alınması amacıyla hazırlanır” ( Patton, 1987, s: 111; Yıldırım ve Şimşek, 2005: s: 122).

Görüşme formu yaklaşımının güçlü yanları; esneklik, yanıt oranı, sözel olmayan davranış, ortam üzerindeki kontrol, soru sırası, anlık tepki, veri kaynağının teyit edilmesi, tamlık ve derinlemesine bilgi olarak sıralanabilir (Biley, 1982 den aktaran Yıldırım ve Şimşek, 2006: s: 123 ).

3.2.2. VERĐLERĐN TOPLANMASI

Görüşmeler için yapılan plana göre öncelikle bir görüşme formu oluşturulmuştur. Bunun için iki uzmanın ve araştırmacının katılımıyla bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Görüşme formu; kolay anlaşılabilen, odaklı, her bir sorunun açık uçlu ve tek boyutlu, görüşmelerin yapılacağı ortam, bireyler dikkate alınarak, kavramsal çerçevesi sunulan konuya sadık kalarak, farklı özellikler gösterecek şekilde ayarlanmıştır. Yönlendirmekten kaçınılmış, alternatif sorular ve sondalar dikkate

alınmıştır. Daha önce hazırlanmış, soru çokluğu sebebi ile elenmiş sorular alternatif soru olarak da kullanılmıştır. Bunlarla birlikte formdaki sorular; mantıklı bir düzen çerçevesinde sıralanmıştır. Görüşmeler sırasında soruların cümle yapısı ya da sırası gerekli görüldüğü zaman değiştirilebilmiştir. Bazı konuların ayrıntısına girilmiş, çoğunlukla da sohbet tarzında bir yöntem benimsenmiştir. Görüşmecilerin yönetici

değerlerinin, eğitim örgütleri karar sürecine etkilerini ortaya çıkarmaya odaklı

hazırlanmıştır. Bu çerçevede 32 adet soru yazılmıştır. Daha sonra uzmanlarla birlikte değerlendirilen, gözden geçirilen sorular yenilenmeye tabi tutularak 21 adet olarak görüşme formuna girmiştir (Görüşme Formu, Ek-II).

Hazırlanan görüşme formu iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölüm, yöneticilerin kişisel bilgilerini toplamaya yönelik sorulardan oluşmuştur. Đkinci bölüm değerlerle yönetim ve karar sürecine etkileri ile ilgili görüşleri belirlemeye yönelik sorulardan oluşmuştur.

Araştırmadaki hassasiyet göz önüne alınarak, hazırlanan görüşme formu, sıralanışları, içeriği, yazılımı ve görüşmenin yaklaşık ne kadar zaman alacağını tahmin etmek amacıyla bir pilot çalışma yapılarak test edilmiştir. Bir görüşmenin yaklaşık 30 ile 60 dakika arasında olacağı düşünülmüştür.

Araştırmaya ilişkin veriler, araştırmaya katılan yöneticilerin uygun gördüğü zaman ve mekânda birebir gerçekleştirilen görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Bütün görüşmecilere çalışma hakkında bilgi içeren bir mektup gönderilmiş (Mektup, Ek I) ve daha sonra randevular alınarak görüşme yapılmıştır.

Görüşmelerin kayıt altına alınmasında ses kayıt cihazı kullanılmıştır. Ayrıca, bazı görüşmecilerin ses kaydını istememesi ve bazılarının da kayıt cihazı kullanıldığında kaygılanacağı dikkate alınarak, görüşme esnasında not tutma tekniğinin kullanımı planlanmışsa da böyle bir durumla karşılaşılmamıştır.

Görüşmecilere ait ses kayıtları herhangi bir çıkarma veya değiştirme yapılmadan bir kelime işlemci programı yardımıyla elektronik ortama aktarılmıştır. Bu aktarım sırasında konuyu açmak için kullanılan yardımcı soru cümleleri görüşme metinlerine alınmamıştır (Görüşme Dökümü, Ek IV). Görüşme formu dışında yapılan

birebir görüşmeler de dahil olmak üzere, görüşmelerin sonunda alınan cevap ve yorumlar, bağımsız kişilerin değerlendirmesine müteakip, araştırmacının literatür bilgisinden oluşan gözlem ve mantık süzgecinden geçirilerek çözümlemeye tabi tutulmuştur. Çözümlemeler, araştırmanın amacıyla bağlantılı bir biçimde oluşturulan kategorilere göre yapılmıştır.

Okul müdürleri ile yürütülen görüşmelerde, müdürlerin değerlerini örgütsel olarak nasıl inşa ettikleri ortaya çıkarılmaya çalışıldı. Okul müdürleri, değerlerini ne(ler) ile eş kıldıklarını, kendi deneyimleri, anlamlandırmaları yoluyla inşa etmektedirler. Dolayısıyla bizim için önemli olan; onların kendi değerlerine atfettikleri anlamları, kendilerini ve yöneticisi oldukları örgütleri nasıl gördükleri, deneyimleri sonucunda yönetime ve karar vermeye bu anlamları ve ya anlamlandırmaları yeniden nasıl inşa ettiklerini anlamak ve yorumlamaktır.