Uygulamada Kullanılan Kılavuzlar

Bu araĢtırmada, deney grubu öğrencileri ve deney grubunda derslere giren araĢtırmacı tarafından kullanılmak üzere hazırlanan “Bireysel Proje Hazırlama Kılavuzu, Grup Proje Hazırlama Kılavuzu ve Öğretmen Proje Değerlendirme Kılavuzu” baĢlıkları altında üç ayrı kılavuz kullanılmıĢtır. Söz konusu kılavuzlar, proje hazırlama sürecini kolaylaĢtırma ve süreç içerisinde öğrenciye ve gruba rehberlik etme, çalıĢmaların düzenlenmesini kolaylaĢtırma, çalıĢmaların izlenmesini sağlama, değerlendirmeleri kolaylaĢtırma gibi bir takım özelliklere sahiptir. AĢağıda bu kılavuzlar ayrı baĢlıklar Ģeklinde açıklanmıĢtır:

1. Bireysel Proje Hazırlama Kılavuzu: Bu kılavuzla amaç öğrenciyi beĢ hafta sürecek olan yeni projesiyle tanıĢtırmak, bu süreçte ondan bireysel olarak nelerin beklendiğini kendisiyle paylaĢmak ve ayrıca bu süreçten velisini de haberdar etmektir. Bu nedenle kılavuzda “Öz ve Akran Değerlendirme Formları ve Proje Günlüğü”nün yanında öğrenciden beklentiler ve aileye mektup bölümü de yer almaktadır. Bu kılavuzda yer alan formlarla ilgili detaylı bilgi aĢağıda yer almaktadır (Ek – 1).

a. Öz Değerlendirme Formu: Proje çalıĢmaları süresince kullanılmak üzere literatürden uyarlanılarak alınan “Öz Değerlendirme Formu” deney grubu öğrencilerine eĢ zamanlı olarak uygulanmıĢtır. Form, içerisinde 8 adet

değerlendirme ifadesi olup seçenekleri ise “her zaman, genellikle, bazen, hiçbir zaman” ölçütleri ile oluĢturulmuĢ ve öğrencilerin kendi düzeylerine iliĢkin bildirimde bulunmalarını sağlamak amacıyla kullanılmıĢtır. Öğrencilerden bu formları doldururken, mümkün olduğunca dürüst ve samimi olmaları istenmiĢtir. Öz değerlendirme formundan alınan puanlar, öğrencinin proje çalıĢmasından alacağı puanın %25’lik kısmını oluĢturmaktadır.

b. Akran Değerlendirme Formu (Grup ArkadaĢını Değerlendirme Formu): Bu form, MEB Ġlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda verilen temel formdan faydalanılarak ve araĢtırmacı tarafından öğrenci profili göz önünde bulundurularak yapılan düzeltmeler ile son Ģeklini almıĢtır. Akran değerlendirme, gruptaki öğrencilerin belli ölçütler çerçevesinde birbirlerini değerlendirme sürecidir. Akran değerlendirme, öğrencilerin kendilerine olan güvenlerinin artmasını sağlar. Öğrenciler, arkadaĢlarının çalıĢmalarındaki yeterlik düzeylerini değerlendirirken kendilerinin eleĢtirel düĢünme becerileri de geliĢir. Değerlendirmeye temel oluĢturan beceri ve ölçütlerin saptanması konusunda öğrenciye bakıĢ açısı sağlar. Akran değerlendirme formu araĢtırma içerisinde grup üyelerinin birbirlerini değerlendirmesi Ģeklinde proje hazırlama süreci sonunda kullanılmıĢtır. Bu formun öğrencilerin öz düzenleme becerilerinin geliĢmesi ve grup arkadaĢları tarafından izlendiğini fark eden öğrencinin sorumluluklarını daha iyi yerine getirmesi söz konusudur. Bu formun özelliği, öğrencinin bireysel çalıĢma dosyası içerisinde bulunmasına rağmen, diğer grup arkadaĢları tarafından doldurulmasıdır. Bu formda 9 adet değerlendirme ifadesi yer almakta olup seçenekleri ise “Her zaman”, “Genellikle”, “Bazen” ve “Hiçbir zaman” Ģeklinde sıralanmıĢtır. Akran değerlendirme formu ile öğrencilerin proje takım arkadaĢlarının performanslarına yönelik görüĢlerinin ortaya konulması amaçlanmıĢtır. Akran değerlendirme formundan alınan puanlar, öğrencinin proje çalıĢmasından alacağı puanın %25’lik kısmını oluĢturmaktadır.

c. Proje Günlüğü: Öğrencilerin bireysel olarak proje sürecinde yaptıklarını düzenli bir Ģekilde not etmelerini, her gün projeleriyle ilgili bir Ģeyler yapmaları gerektiğini hatırlamaları, duygu ve düĢüncelerini kompozisyon Ģeklinde ifade edebilme yeteneklerinin geliĢimine destek olmak amacıyla kılavuzda böyle bir forma yer verilmiĢtir. Bu form kılavuzda haftalık Ģeklinde 5 madde de ifade edilmiĢ ancak öğrencilerden bunu günlük olarak yazmaları istenmiĢtir ve çalıĢma sürecinde araĢtırmacı tarafından öğretmenle görüĢme günlerinde kontrolü yapılmıĢtır.

2. Grup Proje Hazırlama Kılavuzu: Söz konusu kılavuz içerisinde Sosyal Bilgiler dersine yönelik proje hazırlama sürecinde kullanılacak olan formlar, adım adım izlenecek yönteme uygun olarak, öğrencilere yönelik yönergeleriyle birlikte detaylı bir Ģekilde hazırlanmıĢtır (Ek - 2). Kılavuz, deneysel uygulamanın ilk haftasında proje grupları ve grup liderleri belirlendikten sonra grup liderlerine dağıtılmıĢ ve tüm öğrencilere söz konusu kılavuz tanıtılmıĢtır. Bu kılavuz, sınıf dıĢında yani öğretmene ulaĢılamadığı zamanlarda ve öğrencilerin ne yapmaları gerektiğini bilmedikleri durumlarda öğrencilerin her zaman yanında bulundurabilecekleri bir özellik taĢımaktadır. Proje hazırlama kılavuzu içerisinde sırasıyla; süreçte grup olarak öğrencilerden beklentileri açıklayan bir yönerge sayfası, proje çalıĢmasında grup iletiĢim kuralları, proje grubu üyelerinin görev paylaĢım çizelgesi, proje öneri formu, çalıĢma planı ve takvimi, toplantı gündem formu, haftalık grup proje değerlendirme formu, projede kullanılacak araç-gereç, materyal listesi ve bütçe planı, proje raporu hazırlama Ģablonu, proje sunum planı, proje hazırlama kontrol listesi, grup değerlendirme formu ve grup özdeğerlendirme formu gibi bölümler öğrenci yönergeleriyle birlikte yer almaktadır. AraĢtırmacı tarafından yararlı olacağı düĢünülerek geliĢtirilen bu denli bir kılavuzun daha önce konuyla ilgili yapılan çalıĢmalarda kullanılmadığı görülmektedir.

Kılavuz içerisinde yer alan formlardan bazıları aĢağıda detaylı bir Ģekilde açıklanmıĢtır:

a. Grup Değerlendirme Formu: AraĢtırma sırasında literatürden faydalanılarak araĢtırmacı tarafından öğrenci seviyeleri göz önünde bulundurularak “katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum” Ģeklinde üçlü dereceyle hazırlanmıĢ olan grup değerlendirme formunun grupların sunumları esnasında dinleyiciler tarafından doldurulması sağlanmıĢtır. Bu formlar aracılığıyla amaç, dinleyicileri aktif kılmak ve konuya odaklanmalarını sağlamaktır. Aynı zamanda etkili geri bildirim vermenin önemini de öğrenmelerine yardımcı olmaktır. Sınıf arkadaĢları tarafından değerlendirileceğini bilen grup üyeleri üzerinde de etkisi olan bu formlar sunum yapanların konuyu etkili sunmalarına yardımcı olan bir unsur olarak görülmektedir. Grup değerlendirme formundan alınan puanlar, öğrencinin proje çalıĢmasından alacağı puanın %25’lik kısmını oluĢturmaktadır.

b. Grup Özdeğerlendirme Formu: 19 maddeden oluĢan Grup özdeğerlendirme formu “her zaman, bazen, hiçbir zaman” Ģeklinde üçlü bir derecelemeyle hazırlanmıĢ olup grup üyelerinin bir araya gelerek tek bir formla çalıĢmalarını ve kendi süreçlerini kendilerinin değerlendirmeleri sağlanmıĢtır. Bu formla amaç, grup üyelerinin kendilerini ve çalıĢmalarını bir ekip olarak nasıl gördüklerini ortaya koymalarıdır. Böylece takım olarak çalıĢmanın önemini, birlikte bir iĢi baĢarmayı ve eksikliklerini fark edebilmeleri gibi süreçlere de katkı sunulmuĢ olmaktadır. Ayrıca grup özdeğerlendirme formundan alınan puanlar, öğrencinin proje çalıĢmasından alacağı puanın %25’lik kısmını oluĢturmaktadır.

3. Öğretmen Proje Ġzleme ve Değerlendirme Kılavuzu: AraĢtırmacı öğrencilere hazırlamıĢ olduğu kılavuzlara benzer bir kılavuzda kendi çalıĢmalarında kullanılmak üzere kendisi için hazırlamıĢtır. Aslında öğretmen kılavuzundaki amaç bu çalıĢmadan yararlanacak olan öğretmenlere proje çalıĢmalarında izlenecek yönteme iliĢkin ıĢık tutmaktır. Çünkü proje çalıĢmaları çok iyi organize edilmesi ve detaylı bir Ģekilde planlanıp her aĢamasının titizlikle takip edilmesi gereken bir süreçtir. Nasıl ki öğrencilerin bireysel ve grup çalıĢmalarını planlıyor isek bir rehber ve sürecin doğru iĢlemesini kolaylaĢtıran kiĢi olarak da öğretmenlerin doğru hazırlanmıĢ bir kılavuza ihtiyaç duyması kaçınılmazdır.

Söz konusu öğretmen kılavuzunda sırasıyla; öğrenci çalıĢmalarını yakından takip edebilmek için bireysel ve grup proje hazırlama kılavuzları, proje aĢamaları kontrol listesi, öğrencilerle bireysel ve proje gruplarıyla görüĢme planı ve takvimi, genel çalıĢma planı, proje günlüğü ve her grup için ayrı ayrı düzenlenmiĢ proje değerlendirme formu yer almaktadır (Ek - 3).

a. Proje Değerlendirme Formu: Öğretmen kılavuzunda proje değerlendirme formu yine literatür taraması sonucunda değiĢtirilerek oluĢturulmuĢtur. Deney grubunda derse giren araĢtırmacı, proje çalıĢmalarının her aĢamasında bulundurduğu proje değerlendirme formunu doldurmuĢtur. “Çok iyi, iyi, orta ve zayıf” Ģeklinde dörtlü derecelendirme ile oluĢturulan bu form, grupların proje çalıĢma sürecindeki genel baĢarı düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılmıĢtır. Değerlendirilen aĢamalar ise proje hazırlama süreci, projenin araĢtırma inceleme süreci, yazılı rapor ve sunu yapma olarak sıralanabilir.

Son olarak yukarıda detaylı bir Ģekilde açıklanan deney grubuyla gerçekleĢen uygulamaların not olarak ifade edilmesi gerektiğinden, elde edilen verilerin ortalamaları alınarak öğretmene sunulmuĢtur. Böylece deneysel uygulama süresince kullanılan zaman değerlendirilmiĢ ve öğretmenin yıllık planının aksatılmaması sağlanmıĢtır. Bütün bunlarla birlikte öğrencilere projeden alacakları puanların not olarak verileceğinin belirtilmesinin, motivasyonlarını arttıracağı düĢünülmüĢtür. Bu araĢtırmanın alt amaçları içerisinde yer almadığından dolayı, bu formlarda elde edilen veriler, çalıĢmanın dıĢında tutulmuĢtur. Ancak proje çalıĢmaları kapsamında gerçekleĢtirilen uygulamaların öğrenci puanlarına nasıl yansıtıldığını açıklayan tablonun aĢağıda verilmesinde yarar görülmektedir.

Tablo 26: Proje Uygulamalarının Öğrenci Puanına Yansıma Yüzdeleri

Ölçek Değerlendirilen Değerlendiren Yüzdelik Payı

Öz Değerlendirme Formu Öğrenci Öğrenci % 25

Akran Değerlendirme Formu Öğrenci Öğrenci % 25

Grup Değerlendirme Formu Grup Öğrenci % 25

Proje Değerlendirme Formu Öğrenci Öğretmen % 25

Tablo 26’da proje çalıĢmalarının nota dönüĢtürülmesinde izlenilen yol verilmiĢtir. GerçekleĢtirilen proje çalıĢmalarının sonunda yapılan çalıĢmaların nota dönüĢtürülmesi iĢlemi sadece öğretmen değil, öğrencilerin ağırlıklı olarak katıldığı bir Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢtir.

Ayrıca araĢtırmada kullanılan formların bir kısmı MEB (2006), Korkmaz (2002), Demirhan (2002) ve Vaiz (2003) tarafından gerçekleĢtirilen çalıĢmalardan faydalanılarak oluĢturulmuĢtur.