Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği

AraĢtırmada kullanılan dördüncü ölçme aracı “Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği”dir. AraĢtırma süreci için tutum ölçeği kullanılması ile ilgili olarak literatür ve Sosyal Bilgiler dersine iliĢkin tutum ölçekleri incelenmiĢtir.

Bu araĢtırmada, Demir ve Akengin (2010) tarafından geliĢtirilmiĢ olan tutum ölçeği kullanılmıĢtır. Tutum ölçeği tercihinin bu yönde yapılmasının sebepleri, Demir ve Akengin (2010: 28) tarafından da açıklandığı gibi mevcut geçerli ve güvenilir Sosyal Bilgiler dersi tutum ölçeklerinin geliĢtirilme sürecinde madde seçimi için farklı yöntemlerin kullanılmaması ve tutum ölçeği üzerinde doğrulayıcı faktör analizinin yapılmaması gibi eksikliklerin bulunması olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla bu yöndeki eksikliklerin tekrar gözden geçirilerek yeniden ele alındığı, var olan eksiklikleri giderebilecek ve aynı zamanda Sosyal Bilgiler Öğretim Programları ile de bağlantılı, geçerli ve güvenilir bir tutum ölçeğinin geliĢtirildiği bu çalıĢmada geliĢtirilen tutum ölçeği araĢtırmada kullanılmasına karar verilmiĢtir.

Bu amaçla öncelikle ölçeğin kullanılabilmesi için araĢtırmacılar ile e-posta yoluyla iletiĢime geçilmiĢ ve ölçeğin bu araĢtırmada kullanılabilmesine iliĢkin izin alınmıĢtır (Ek - 13).

Demir ve Akengin (2010: 29-31) literatürde önerildiği gibi ölçeği beĢ aĢamada geliĢtirdiklerini belirtmiĢlerdir. Bu aĢamalar aĢağıda özetlenerek verilmiĢtir:

1. Madde Havuzunun Oluşturulması: Ġlk aĢamada, Sosyal Bilgiler eğitimi konusunda literatür taraması gerçekleĢtirilmiĢ ve önemli sayıda araĢtırma incelenmiĢtir. Sosyal Bilgiler dersine yönelik geliĢtirilmiĢ olan tutum ölçekleri incelenmeye alınmıĢtır. Ayrıca Sosyal Bilgiler Öğretim Programları da incelenmiĢtir. Bu doğrultuda bir olumlu ve olumsuz tutum ifadelerinden oluĢan bir madde listesi oluĢturulmuĢ ve bu liste Sosyal

Bilgiler eğitimi anabilim dalında görevli öğretim görevlilerine verilerek hazırlanan maddeler üzerinde düĢünmeleri, maddelere ekleme ve çıkarma yaparak düzeltmeleri istenmiĢtir. Daha sonra on Sosyal Bilgiler öğretmeninden maddeleri değerlendirmeleri istenmiĢtir. Madde havuzu oluĢturulmasının en son aĢamasında, 2 Türkçe öğretmeninden maddelerin imlâ, noktalama ve anlatım açısından değerlendirmeleri istenmiĢtir. Her gruptan gelen dönütlerden sonra araĢtırmacılar tarafından bazı maddeler atılmıĢ veya bazı maddeler üzerinde düzeltmeler yapılmıĢtır. GerçekleĢtirilen bütün bu aĢamalar sonucunda madde havuzu 76 madde içermiĢtir.

2. Uzman Görüşü Alınması: Özçelik (1981: 37), geçerliği, bir ölçeğin belli bir amacına hizmet etme, belli bir amaç doğrultusunda iĢe yarama derecesi olarak ifade etmiĢtir. Geçerlik, testin bireyin ölçülmek istenen özelliğini ne derece doğru ölçtüğüyle ilgili bir kavram olarak belirtilmiĢtir (Büyüköztürk, 2006: 167). Geçerlik birçok Ģekilde sağlanmaktadır. Bu çalıĢmada tutum ölçeğin geçerlik çalıĢması kapsam geçerliği ve yapı geçerliği olarak iki aĢamada gerçekleĢtirildiği görülmektedir. Kapsam geçerliği alan uzmanlarının görüĢleri alınarak sağlanmıĢtır.

Ġkinci aĢamada, hazırlanan maddeler Ġlköğretim 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının hazırlanmasında görev almıĢ olan 2 öğretim üyesinin görüĢlerine sunulmuĢtur. Uzman geribildirimleri doğrultusunda yeni Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ile uyumlu bulunmayan maddeler çıkartılmıĢtır. Daha sonra, ölçme ve değerlendirme alanında uzman bir öğretim üyesi tarafından gelen geribildirimler doğrultusunda maddeler üzerinde gerekli düzeltmeler yapılmıĢtır. Uzman görüĢleri doğrultusunda maddeler; ifade ediliĢ biçimi, çalıĢmanın amacına uygunluğu ve kapsam geçerliği açısından değerlendirilmiĢtir.

3. Ön Deneme Uygulamasının Yapılması: Üçüncü aĢamada, hazırlanan ölçek taslağının ön deneme uygulamasının MuĢ ilinde öğrenim gören 110 öğrenci üzerinde gerçekleĢtirildiği belirtilmiĢtir.

4. Ölçek Taslağının Çalışma Grubuna Uygulanması ve Faktör Analizi: Dördüncü aĢamada, uzman görüĢleri ve ön denemelerden sonra 72 maddelik taslak ölçek, Ordu, MuĢ, Diyarbakır ve Ġstanbul illerinde bulunan ilköğretim okullarının altıncı ve yedinci sınıflarında öğrenim görmekte olan 640 öğrenciden oluĢan çalıĢma grubuna uygulanmıĢtır.

Ölçeğin yapı geçerliliğini belirlemek amacıyla faktör analizi uygulanmıĢ ve Varimax Döndürme (Rotation) metodu kullanılarak faktör sayısına herhangi bir sınırlama getirilmemiĢtir. Analiz ile ortaya çıkan dört faktör, aĢağıdaki gibi isimlendirilmiĢtir (Demir ve Akengin, 2010: 33):

a. 1.Faktör: Öğrenme Ġsteği: (1,2,3,4,5,6,7. maddeler)

b. 2.Faktör: Sosyal Bilgiler Dersinden HoĢlanma: (8,9,10,11,12,13,14,15. maddeler)

c. 3.Faktör: Öğretmenden Kaynaklanan Tutumlar: (16,17,18,19,20,21. maddeler) d. 4.Faktör: Sosyal Bilgiler Sevgisi: (22,23,24,25,26. Maddelerden oluĢmaktadır) 5. Ölçeğin Güvenirliğinin Hesaplanması: Ölçek geliĢtirmenin son aĢamasında Sosyal Bilgiler Dersi Tutum Ölçeği’nin tamamına iliĢkin Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı 0.932’dir. Sosyal Bilgiler Dersi Tutum Ölçeği’nin alt boyutlarına ait Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayıları; birinci boyut için 0.901, ikinci boyut için 0.839, üçüncü boyut için 0.762 ve dördüncü boyut için ise 0.720 olarak tespit edilmiĢtir (Ölçek ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için bkz. Demir ve Akengin, 2010).

Elde edilen bu sonuçlara göre “Sosyal Bilgiler Dersi Tutum Ölçeği”nin güvenilir bir ölçme aracı olarak bu araĢtırmada kullanılmasının uygun olduğu ifade edilebilir.

Bu araĢtırmada yapılan uygulama ile de ayrıca Cronbach Alpha (α) güvenirlik seviyesi 0.86 olarak hesaplanmıĢtır. Elde edilen bu değer, ölçeğin bu araĢtırmada güvenilir olarak kullanıldığını göstermektedir.

Tutum Ölçeğinde beĢli likert sistemiyle derecelendirme gerçekleĢtirilmiĢ, olumlu ve olumsuz maddelere verilen cevapların puanlama sistemi tablo 22’de verilmiĢtir.

Tablo 22: Sosyal Bilgiler Dersine İlişkin Tutum Ölçeğinde Kullanılan Puanlama Sistemi

Hiç

Katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle Olumlu

Maddeler 1 2 3 4 5

Olumsuz

Tablo 22’de görüldüğü gibi, tutum ölçeğindeki maddelere öğrenciler tarafından verilen cevaplar, 5’li likert özelliktedir. Toplamda 26 maddeden oluĢan ölçekte 11 adet olumlu, 15 adet olumsuz madde bulunmaktadır (Ek - 8).