1. Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarı: Öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün olarak, parçalarını dikkate almadan puanlamasıdır Bu yöntem öğrenme
3.4. UYGULAMA SÜRECĠ ve VERĠLERĠN TOPLANMAS
Kavram analizi yönteminin öğrenci baĢarısı ve tutumuna etkisinin araĢtırıldığı bu çalıĢmada, 7. sınıf düzeyinde Küresel Bağlantılar öğrenme alanı, Ülkelerarası Köprüler ünitesinde yer alan kavramların öğretimi kavram analizi yöntemiyle yapılmıĢtır. Kavram öğretiminde kullanılan yöntemlerden biri olan kavram analizi; öğretilmek istenilen kavramı tüm yönleriyle ele alan ve planlı olarak uygulanması gereken bir yöntemdir. AraĢtırmada kavram analizi yönteminin seçilmesinde, bu yöntemin, öğrencilerin kavramları doğru Ģekilde öğrenebilmelerine, kavramların özelliklerine hâkim olmalarına, kavramların örnekleri ile örnek olmayanlarını ayırt edebilmelerine, hatta kavramları kendi ifadeleri ile tanımlayarak örneklendirebilmelerine imkân vermesi ve tüm bunların bir plan çerçevesinde gerçekleĢtirilmesi etkili olmuĢtur.
90 ġekil 5: Uygulamada İzlenen Adımlar
Verilerin
Toplanması
Nicel Verilerin Toplanması
Veri toplama araçlarının son testleri uygulanmıĢtır.
Nitel Verilerin Toplanması
Öğrencilerin, kavramlara iliĢkin hazırladıkları afiĢler ve çalıĢma
yaprakları toplanmıĢtır.
Verilerin Analizi ve Yorumlanması
Kavram Analizi yönteminin öğrenci baĢarısına ve Sosyal Bilgiler dersine yönelik öğrenci tutumlarına etkisi, elde edilen veriler çerçevesinde analiz edilmiĢ ve yorumlanmıĢtır.
Kavram analizlerinin yapılması
Küresel Bağlantılar öğrenme alanı, Ülkelerarası Köprüler ünitesinde yer alan kavramların analizleri yapılmıĢtır.
Ders Planlarının GeliĢtirilmesi
Uygulamada kullanılan olan ders planları geliĢtirilerek uzman görüĢü alınmıĢtır.
Veri Toplama Araçlarının GeliĢtirilmesi
AraĢtırmada, Kavram BaĢarı Testi ve Sosyal Bilgiler Dersi Tutum Ölçeği veri toplama aracı olarak geliĢtirilmiĢtir.
Veri Toplama Araçlarının Pilot Uygulamalarının Yapılması
AraĢtırmada kullanılan veri toplama araçları için pilot uygulamalar yapılarak geçerlilik ve güvenirlik açısından analiz edilmiĢ, elde edilen bulgulara göre veri toplama araçları
yeniden düzenlenmiĢtir.
Ön testlerin Uygulanması
ÇalıĢma grubuna, Kavram BaĢarı Testi ve tutum Ölçeği ön testi uygulanmıĢtır.
Uygulamanın GerçekleĢtirilmesi
Deney grubunda, kavram analizi yöntemine uygun olarak hazırlanan ders planları çerçevesinde uygulama yapılmıĢtır. Kontrol grubunda ise dersler, Öğretmen Kılavuz Kitabı
91 Uygulamaya hazırlık aĢamasında, öncelikle Küresel Bağlantılar öğrenme alanında yer alan kavramlar tespit edilmiĢ daha sonra, literatürde yer alan analiz basamakları izlenerek her bir kavramın analizi yapılmıĢtır. Kavram analizleri yapılırken izlenen adımlar Ģu Ģekildedir:
1. Kavramın Tanımlanması: Kavramların tanımlanmasında Türkçe sözlüklerden ve ansiklopedilerden yararlanılarak, ders kitabının içeriğine ve öğrenci seviyesine uygun ifadeler kullanılmasına özen gösterilmiĢtir.
2. Ayırt Edici Özelliklerin Belirlenmesi: kavramın tüm özelliklerini yansıtan, yalnızca o kavrama ait olan özellikler belirlenerek sıralanmıĢtır.
3. Ayırt Edici Olmayan Özelliklerin Belirlenmesi: Kavramı açıklamak için kullanılabilecek olan ama, belirlenen kavramın dıĢında farklı kavramları da yansıtabilecek özellikler belirlenerek sıralanmıĢtır.
4. Kavramın Örneklerinin Belirlenmesi: Kavramın tanımını ve ayırt edici özelliklerini tipik olarak taĢıyan örnekler belirlenmiĢtir. Örneklerin, Sosyal Bilgiler dersi 7. sınıf konuları ve mümkün olduğunca Küresel Bağlantılar öğrenme alanının iĢlendiği ünite dahilinde seçilmesine dikkat edilmiĢtir.
5. Kavramın Örnek Olmayanlarının Belirlenmesi: Kavramın tanımını yansıtmayan, ayırt edici özelliklerinden biri ya da birkaçının eksik olduğu durumlar belirlenmiĢtir. Örnek olmayan durumların da Sosyal Bilgiler dersi 7. sınıf konularından ve mümkün olduğunca Küresel Bağlantılar öğrenme alanının iĢlendiği ünite dahilinde seçilmesine dikkat edilmiĢtir.
Kavram analizleri tamamlandıktan sonra uzman görüĢüne sunulmuĢ, öneriler çerçevesinde bazı ifadelerde düzeltmeler yapılmıĢtır.
AĢağıda Küresel Bağlantılar öğrenme alanında yer alan kavramların analizleri yer almaktadır:
92 Tablo 16: Savaş Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI SAVAġ
Kavramın Tanımı Ġki ya da daha fazla sayıda grup
arasında çözümlenemeyen sorunlar sonucunda meydana gelen silahlı veya silahsız mücadele.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri En az iki grup arasında olması. Sonucunda bir tarafın galip gelmesi. Güçlü silahların kullanılması.
Ġnsanların ve çevrenin zarar görmesi. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Belirli bir süresi yoktur
Can ve mal kaybıyla sonuçlanabilir
Kavramın Örnek Olanı I.Dünya SavaĢı,
Çanakkale SavaĢı, Malazgirt SavaĢı, Kösedağ SavaĢı, Haçlı Seferleri
Kavramın Örnek Olmayanı Paris AntlaĢması,
Lozan BarıĢ AntlaĢması, KadeĢ AntlaĢması
93
Tablo 17: Barış Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI BARIġ
Kavramın Tanımı DüĢmanlığın olmadığı, karĢılıklı
anlayıĢ, hoĢgörü, huzurun yaĢandığı durum.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Huzur, sükûnet ortamı vardır. Ġyi niyet ve hoĢgörü hakimdir.
Ġnsanlar kendilerini güvende hisseder. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Belli bir süresi yoktur.
En az iki taraf arasında olması gerekir.
Kavramın Örnek Olanı Paris BarıĢ Konferansı,
Lozan BarıĢ AntlaĢması, KadeĢ AntlaĢması, Kavramın Örnek Olmayanı Ġnebahtı Deniz SavaĢı,
Malazgirt SavaĢı, Haçlı Seferleri, I.Dünya SavaĢı
94 Tablo 18: Bağımsızlık Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI BAĞIMSIZLIK
Kavramın Tanımı Bir kiĢi, grup veya milletin
baĢkalarına bağımlı olmadan özgürce yaĢayabilme durumu.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Özgürce yaĢama imkânı vardır. Bağımsızlığın sembolleri vardır. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Sürekli olmayabilir.
Sınırlı olabilir.
Kavramın Örnek Olanı Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Amerika BirleĢik Devletleri Kavramın Örnek Olmayanı Kölelik, sömürgecilik, tutsaklık
Tablo 19: Küresel Sorun Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI KÜRESEL SORUN
Kavramın Tanımı Nedenleri ve sonuçları bakımından
tüm dünyayı etkileyen sorunlara verilen genel isim.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Dünyamız bütünüyle etkilenir. Doğal denge bozulur.
Çözüm için herkesin üzerine düĢen görevler vardır.
Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Yalnızca bir ülke etkilenir. Yalnız canlı çevre etkilenir.
Kavramın Örnek Olanı Küresel ısınma, savaĢ, çevre kirliliği, açlık, yoksulluk, terör
95 Tablo 20: Milli Kültür Kavramının Analizi
Tablo 21: Sanat Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI SANAT
Kavramın Tanımı Bir duygunun veya düĢüncenin
anlatımı için kullanılan yöntemlerin tümüne verilen ad.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Bir emek sonucu ortaya çıkar. Estetik değer taĢır.
Yaratıcılık gerektirir. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri KiĢisel çaba gösterilir.
Duygu yoğunluğu sonucunda ortaya çıkar.
Kavramın Örnek Olanı Müzik, Ģiir, roman, tiyatro, resim, heykel
Kavramın Örnek Olmayanı ġarkı söylemek, Ģiir-roman okumak, yazı yazmak
KAVRAMIN ADI MĠLLĠ KÜLTÜR
Kavramın Tanımı Bir milletin tarihsel süreç içinde
ürettiği ve nesilden nesile aktardığı maddi ve manevi ögelere verilen isim. Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Maddi ve manevi öğelerden oluĢur.
KuĢaktan kuĢağa aktarılır.
Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Zaman içinde değiĢim gösterebilir. Her toplumda farklı Ģekilde görülebilir.
Kavramın Örnek Olanı Bayramlar, düğünler, misafir
ağırlama, asker uğurlama, tarihi eserler
Kavramın Örnek Olmayanı Televizyon izlemek, gezinti yapmak, oyun oynamak
96
Tablo 22: Genelleme Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI GENELLEME
Kavramın Tanımı Olgular ve kavramlar arasındaki
iliĢkiler sonucu ulaĢılan genel düĢünce.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Bilgi parçacıklarını bütünleĢtirir. Yorumlama gücümüzü geliĢtirir. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Soyut ifadelerdir.
DüĢünme gücümüzü geliĢtirir.
Kavramın Örnek Olanı “Ortak miras ürünlerini korumak
herkesin görevidir.”
“Küresel sorunlar bütün dünyayı tehdit eder.”
“Bir ülkenin yeryüzü Ģekillerinin yapısı, o ülkenin yaĢam koĢullarını etkiler.”
Kavramın Örnek Olmayanı Çevre kirliliği (kavram) Tarihi Eser (kavram) Ortak Miras (kavram)
Anadolu Medeniyetleri Müzesi, tarihi eserlerin sergilendiği bir mekandır. (olgu)
HiroĢima’ya atılan atom bombası çevreye büyük ölçüde zarar vermiĢtir. (olgu)
97
Tablo 23: Olgu Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI OLGU
Kavramın Tanımı Tam olarak bilinen, objektif olarak
ispatlanan somut Ģeyler, olay ve düĢünceler.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Gerçek ve doğru olduğu ispat edilebilir.
Genelleme yapmamızı sağlar. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri DüĢünce ürünüdür.
Somut veya soyut olabilir
Kavramın Örnek Olanı Nemrut Dağı’ndaki Heykeller
1987’de UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınmıĢtır. Ortak miras ürünü olan eserlerin korunması ve sergilenmesi için müzeler açmak devletin görevidir. Tarihi eserlerimizin yenilenmesi için bazı sivil toplum kuruluĢları maddi destek sağlamıĢtır.
Kavramın Örnek Olmayanı Ortak miras (kavram)
Turizm (kavram)
Ülkemizde pek çok tarihi eser bulunmaktadır. (genelleme)
Ülkemiz doğal güzellikler açısından çok zengindir. (genelleme)
98 Tablo 24: Ortak Miras Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI ORTAK MĠRAS
Kavramın Tanımı Ġnsanların tarih sahnesinde var olduğu
andan itibaren ortaya koyduğu ve günümüze kadar ulaĢan, tüm insanlığa ait eserler.
Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Pek çok milletin katkısıyla geliĢir.
Ortak miras ürünlerinin
korunmasından tüm insanlık sorumludur.
Yüzyıllar boyunca süren birikimlerle ortaya çıkmıĢtır.
Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Bütün insanlar yararlanabilir.
Üretildiği dönem içinde
kullanılmıĢtır.
Kavramın Örnek Olanı Dede Korkut Hikâyeleri,
Mona Lisa tablosu,
Oğuz Kağan Destanı vb. destanlar ve sanat eserleri,
Sümela Manastırı, Safranbolu Evleri, Çin Seddi vb. yapılar, telefon, elektrik vb. icatlar,
Kavramın Örnek Olmayanı ġarkı sözleri,
apartmanlar, parklar
99 Tablo 25: Turizm Kavramının Analizi
KAVRAMIN ADI TURĠZM
Kavramın Tanımı Ġnsanların dinlenmek, eğlenmek,
gezip görmek, bilgi edinmek ve sağlık gibi amaçlarla yaptıkları gezilerdir. Kavramın Ayırt Edici Özellikleri Belirli bir süre için gerçekleĢir.
Ġç ve dıĢ turizm olarak ayrılır. Kavramın Ayırt Edici Olmayan Özellikleri Ekonomide bir sektördür.
Eğlenceli zaman geçirilir.
Kavramın Örnek Olanı Yaz turizmi, kıĢ turizmi, yayla turizmi, inanç turizmi, kültür turizmi vb.
Kavramın Örnek Olmayanı YürüyüĢ yapmak, pikniğe gitmek, misafirliğe gitmek
Kavram analizlerinin hazırlanmasının ardından, analizlere uygun Ģekilde kavram öğretimi için ders planları hazırlanmıĢtır. Hazırlanan planlar için uzman görüĢü alınmıĢ, gerekli düzenlemeler yapılarak uygulamaya hazır hale getirilmiĢtir.
Kavram öğrenme sürecinde öğrenciler genellikle, kavramların görsel sunumlarından faydalanır. ÇalıĢılan kavramla ilgili olarak mümkün olduğunca kavramı temsil eden asıl nesnelerin ve resimlerin kullanılması oldukça faydalıdır (Bedwell ve diğerleri,1991:87). Bu bağlamda, analizi yapılan kavramların kalıcılığının sağlanması amacıyla görsel materyaller ve kavram Ģemalarına da planlarda yer verilmiĢtir.
Ders planları hazırlanırken öğrencilerin ilgisini çekecek sorular ve görsel materyaller ile derse giriĢ yapılmasına önem verilmiĢtir. Ders sırasında öğrencilere yöneltilecek sorular ve alınabilecek muhtemel cevapların planlara yansıtılmıĢ olması, uygulama sürecinin kontrollü Ģekilde yürümesini sağlamıĢtır. Kavram analizleri, ders planlarına uygun olarak bilgisayar ortamına aktarılmıĢ, Power Point programında sunum haline getirilmiĢtir.
100 Sosyal Bilgiler programı yıllık planında (MEB,2009:VII) Küresel Bağlantılar öğrenme alanını içeren “Ülkeler Arası Köprüler” ünitesine ayrılan süre 15 ders saati yani 5 haftadır. Kavram analizi yöntemi ile uygulama yapılan deney grubunda her bir kavram için 40’ar dakikalık birer ders saati kullanılmıĢtır. Öğretmen kılavuz kitabında, kavramlar ünite içinde yer alan konulara göre dağıtılmıĢtır.
Ünitenin ilk konusu olan “Ġki KurĢun ve Milyonlarca Kayıp” konusu iĢlenirken verilmesi gereken kavramlar savaĢ, barıĢ ve bağımsızlıktır. ÖKK’da bu konu için 9 ders saati ayrılmıĢ, kontrol grubundaki iĢleniĢin bu süre içinde tamamlandığı gözlenmiĢtir. Deney grubunda ise bu konunun öğretimi 8 ders saati sürmüĢtür. 3 ders saati kavram analizlerine ayrılmıĢ, geri kalan sürede ise kavramlardan yola çıkarak konunun diğer unsurlarına değinilmiĢtir.
Ġlk olarak savaĢ kavramı ele alınmıĢtır. Öğrencilere savaĢ meydanı ve savaĢan insanların olduğu resimler gösterilerek bu insanların ne yaptığı sorulmuĢtur. Öğrencilerin savaĢan insanlar gördüklerini söylemeleri üzerine savaĢ kavramının tanımı verilmiĢtir. Ardından “Sizce bir mücadelenin savaş tanımına uyması için hangi özellikleri taşıması gerekir?, Savaşlar nasıl başlar ve sonuçlanır? Savaşın etkileri nelerdir? Savaşlarda ne tür silahlar kullanılır?” soruları sorularak öğrencilerin kavrama iliĢkin özelliklere ulaĢmaları sağlanmıĢtır. Öğrenci cevapları tahtaya yazılarak kavramın ayırt edici özelliklerine uygun olanlar ve olmayanlar belirlenmiĢ ve örneklerle açıklanmıĢtır. Kavramın örnekleri ve örnek olmayanları da resimlerle pekiĢtirilerek verilmiĢtir. Kavrama iliĢkin tüm özellikler açıklandıktan sonra ders kitabındaki içeriğe uygun olarak I. Dünya SavaĢı’nın nedenleri ve baĢlaması, Osmanlı Devleti’nin savaĢtığı cepheler hakkında bilgi verilmiĢ, Çanakkale Cephesi üzerinde ise daha ayrıntılı olarak durulmuĢtur.
“Ġki KurĢun ve Milyonlarca Kayıp” konusunun alt baĢlığı olan “BarıĢ Nasıl Korunacak” konusuna geçilirken öncelikle barıĢ kavramı ele alınmıĢtır. Öğrencilere barıĢ güvercini resmi gösterilerek daha önce bu simgeyi görüp görmedikleri ve bu simgenin hangi kavramı temsil ediyor olabileceği sorulmuĢtur. Öğrencilerin verdiği cevaplar alındıktan sonra barıĢ kavramının tanımı yapılmıĢtır. BarıĢ kavramını temsil eden bir diğer resim gösterilerek resimle ilgili sorular sorularak öğrencilerin kavrama iliĢkin özelliklere ulaĢmaları sağlanmıĢtır. Öğrenci cevapları tahtaya yazılarak bir kavram haritası oluĢturulmuĢtur. Kavramın ayırt edici özelliklerine uygun olanlar ve
101 olmayanlar belirlenmiĢ ve örneklerle açıklanmıĢtır. Atatürk’ün “Yurtta barıĢ, cihanda barıĢ” sözü ele alınarak Atatürk’ün barıĢa verdiği önem üzerinde durulmuĢ, kavramın ayırt edici olan ve olmayan özellikleri öğrencilerle birlikte yorumlanmıĢtır. Kavramın örnekleri ve örnek olmayanları verilmiĢtir. Kavrama iliĢkin tüm özellikler açıklandıktan sonra ders kitabındaki içeriğe uygun olarak Paris BarıĢ Konferansı ve Sevr AntlaĢması hakkında bilgi verilmiĢtir.
Bağımsızlık kavramı “Ġki KurĢun ve Milyonlarca Kayıp” konusu içinde verilmesi öngörülen son kavramdır. Ġstiklal MarĢı’nın “Ben ezelden beridir hür yaĢadım, hür yaĢarım/ Hangi çılgın bana zincir vuracakmıĢ? ġaĢarım!/ KükremiĢ sel gibiyim bendimi çiğner, aĢarım/ Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taĢarım.” kıtasında hangi kavramın vurgulandığı sorularak derse baĢlanmıĢtır. Öğrencilerin cevapları alındıktan sonra bağımsızlık kavramının tanımı yapılmıĢ daha sonra öğrencilerle birlikte kavram haritası oluĢturulmuĢtur. Türk bayrağı, Ġstiklal MarĢı ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndan hareketle kavramın ayırt edici özellikleri belirlenmiĢ, ayırt edici olmayan özellikler için de açıklamalar yapılmıĢtır. BaĢka bir devlete bağlı olmadan kendi bayrağı altında özgürce varlığını sürdüren devletlerin ismi sorularak kavramın örnekleri verilmiĢtir. Kölelik, tutsaklık ve sömürge gibi durumların ise bağımsızlık kavramına örnek olamayacağı ifade edilmiĢtir. Ders kitabında bağımsızlık kavramının doğrudan verileceği bir içerik bulunmadığından bu kavram, I. Dünya SavaĢı sonunda imzalanan Sevr AntlaĢmasının, Osmanlı Devleti’nin bağımsızlığını sınırlandırması ile iliĢkilendirilmiĢtir.
Ünitenin bir sonraki konusu olan “Dünyada Neler Oluyor?” konusunda küresel sorun, milli kültür ve sanat kavramları yer almaktadır. ÖKK’da bu konu için 2 ders saati ayrılmıĢ, kontrol grubundaki iĢleniĢin bu süre içinde tamamlandığı gözlenmiĢtir. Deney grubundaki uygulama, her bir kavrama 1 ders saati ayrılması nedeniyle 3 ders saati sürmüĢtür.
Küresel sorun kavramının öğretimine geçmeden önce öğrencilere küresel ısınma, açlık-yoksullu, savaĢ-terör, çevre kirliliği gibi alt kavramlara iliĢkin bir Ģema kullanılarak bu kavramları kapsayan bir üst kavramın ne olabileceğine dair fikirleri sorulmuĢ Öğrencilerin cevapları alınıp değerlendirildikten sonra küresel sorun kavramının tanımı yapılmıĢtır. ġemada yer alan kavramların ortak özelliklerinin neler olabileceği sorularak kavramın ayırt edici ve ayırt edici olmayan özelliklerine
102 ulaĢılmıĢtır. Açıklamalar doğrultusunda kavrama örnekler vermeleri istenmiĢ, doğru örnekler tahtaya yazılmıĢtır. Kavramın örneklerine iliĢkin resimler gösterilmiĢtir. Kavrama örnek olmayan durumların neler olabileceği sorularak doğru cevaplar tahtaya yazılmıĢtır. Ders kitabındaki içeriğe uygun olarak, küresel sorunların etkilerini en aza indirgemek için bireyler, sivil toplum kuruluĢları ve kamu kuruluĢlarına görevler düĢtüğü belirtilmiĢtir.
“Dünyada Neler Oluyor?” konusu içinde verilmesi öngörülen bir diğer kavram da milli kültürdür. Derse giriĢte öğrencilere, milli kültürümüzü yansıtan fotoğraflar gösterilerek fotoğraflar hakkında yorum yapmaları sağlanmıĢtır. Öğrencilere, “Bizlerden önce yaĢamıĢ olan kiĢiler de bunları biliyor muydu? Bizlerden sonra yaĢayacak olan kiĢiler de bunları bilecekler mi?” soruları sorularak kavramın tanımına ve ayır edici özelliklerine ulaĢmaları sağlanmıĢtır. Kavramın ayırt edici olmayan özellikleri de örneklerle açıklanmıĢtır. Açıklamalar doğrultusunda kavrama örnekler vermeleri istenmiĢ, doğru örnekler tahtaya yazılmıĢtır. Kavrama örnek olmayan durumların neler olabileceği sorularak doğru cevaplar tahtaya yazılmıĢtır. Ders kitabında milli kültür kavramının doğrudan verileceği bir içerik bulunmamaktadır. Bu nedenle yalnızca kavram analizi yöntemi kullanılarak kavramın öğretimi yapılmıĢtır.
Sanat kavramı, “Dünyada Neler Oluyor?” konusu içinde verilmesi öngörülen son kavramdır. Bazı sanat dallarını içeren fotoğraflar öğrencilere gösterilmiĢ, bu sanat dalları hakkındaki fikirleri alınarak derse giriĢ yapılmıĢtır. Sanat kavramının tanımı yapıldıktan sonra öğrencilere “Bildiğiniz veya ilgilendiğiniz sanat türleri nelerdir?” sorusu sorulmuĢ, öğrencilerin verdiği cevaplar gruplandırılarak sanat türlerini gösteren bir Ģema oluĢturulmuĢtur. Öğrencilerin görüĢleri doğrultusunda sanat kavramının ayırt edici olan ve olmayan özellikleri belirlenmiĢtir. Öğrencilerden, kavrama örnekler vermeleri istenmiĢ, doğru örnekler tahtaya yazılmıĢtır. Kavrama örnek olmayanların neler olabileceği sorularak doğru cevaplar tahtaya yazılmıĢtır. Ders kitabında sanat kavramının doğrudan verileceği bir içerik bulunmamaktadır. Bu nedenle yalnızca kavram analizi yöntemi kullanılarak kavramın öğretimi yapılmıĢtır.
Ünitenin sonunda yer alan “Neden YaĢatmalıyız?” konusunda verilmesi gereken kavramlar genelleme, olgu, ortak miras ve turizmdir. ÖKK’da bu konu için 3 ders saati ayrılmıĢ, kontrol grubundaki iĢleniĢin bu süre içinde tamamlandığı gözlenmiĢtir. Deney
103 grubundaki uygulama, her bir kavrama 1 ders saati ayrılması nedeniyle 4 ders saati sürmüĢtür.
Ünite içinde verilmesi öngörülen ilk kavram genellemedir. Ancak bu kavramın öğretilebilmesi için öncelikle olgu kavramının ele alınması gerekmektedir. Bu nedenle deney grubundaki uygulamada öncelikle olgu kavramının analizi yapılmıĢtır. Derse baĢlarken öğrencilere sınıf ortamıyla ilgili birkaç görüĢ cümlesi aktarılarak dikkatleri çekilmiĢtir. Daha sonra kendilerinin de sınıflarıyla ilgili görüĢlerini belirtmeleri istenmiĢ, verdikleri cevaplar tahtaya yazılarak bir tablo oluĢturulmuĢtur. Ardından sınıflarıyla ilgili, herkesin kabul edebileceği ve ispatlayabilecekleri birkaç cümle söylemeleri istenmiĢ, cevapları tahtaya yazılarak ikinci bir tablo oluĢturulmuĢtur. Öğrencilerin verebileceği muhtemel cevaplara, daha önceden planlarda yer verilmiĢ olması uygulamada kolaylık sağlamıĢtır. Her iki tabloda yer alan cümleler arasında bir fark görüp görmedikleri sorulmuĢ, cevaplar alındıktan sonra ilk tabloda yer alan düĢüncelerin genel adının görüĢ, ikinci tabloda yer alan ispatlayabileceğimiz cümlelerin genel adının ise olgu olduğu söylenmiĢtir. Örneklerden hareketle kavramın tanımı yapılmıĢtır. Kavramın ayırt edici olan ve olmayan özellikleri verilirken olguların, genellemelere ulaĢmamızı sağladığına dikkat çekilmiĢtir. Kavramın örnekleri verilirken, birbiriyle iliĢkili olgu cümleleri kullanılmıĢ ve bunlardan bir genellemeye ulaĢılabileceği ifade edilmiĢtir. Kavram ve genelleme cümleleri kullanılarak olgu kavramının örnek olmayanları belirtilmiĢtir. Ders kitabında olgu kavramının doğrudan verileceği bir içerik bulunmamaktadır. Ancak, kavramın örnekleri, ders kitabındaki “Neden YaĢatmalıyız?” konusunun içeriğini yansıtacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Olgu kavramının oldukça soyut bir yapıda olması nedeniyle ders sonunda, öğrenilenlerin pekiĢtirilmesi amacıyla öğrencilere çalıĢma yaprakları dağıtılmıĢ ve beĢ tane olgu cümlesi yazmaları istenmiĢtir. ÇalıĢma yaprakları, uygulama sonrasında alan uzmanları tarafından değerlendirilmiĢ ve öğrencilere en kısa sürede dönüt verilmiĢtir.
Ünitede yer alan diğer bir kavram genellemedir. Bir önceki derste iĢlenen olgu kavramı öğrencilere hatırlatılarak derse baĢlanmıĢ, olguların genellemelere ulaĢmakta kullanıldığı belirtilmiĢtir. Kavramın tanımı yapılarak, olgulardan kavramlara, kavramlardan genellemelere ulaĢıldığı bir Ģekil ile açıklanmıĢtır. Olgu-kavram-