Uyaran Sayısına Göre Tercih Değerlendirmesini Karşılaştıran

Uyaran sayısına göre tercih değerlendirmesini karşılaştıran araştırmalar incelendiğinde, iki tercih değerlendirme türünü karşılaştıran dört araştırma (Deleon ve diğerleri, 2001; Thomson ve diğerleri, 2007; MacMath, 2008; Davis ve diğerleri, 2009), varken, üç tercih değerlendirme yöntemini karşılaştıran bir araştırmanın (Thiessen, 2010) olduğu görülmektedir. Bu araştırmalar aşağıda yer almaktadır.

Deleon, Fisher, Rodriguez-Catter (2001) yaptıkları araştırmada, gelişimsel yetersizliği olan kişilerde günlük özet tercih değerlendirmesi ve iki uyaranlı tercih değerlendirmesi sonuçlarının pekiştireç etkilerini karşılaştırmışlardır. Araştırmaya yaşları 8 ile 25 arasında değişen gelişimsel yetersizlik tanısı olan 5 birey katılmıştır. Araştırmada öncelikli olarak bakıcıların belirttiği pekiştireçler ikişerli eşlenerek iki uyaranlı tercih değerlendirmesi uygulanmış ve tercih hiyeraşisi belirlenmiştir. Daha sonra günlük olarak tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirme özet olarak uygulanmıştır. İki farklı tercih değerlendirmesi sonrasında elde edilen veriler dönüşümlü uygulamalar modeli kullanılarak pekiştireç etkisi incelenmiştir. Araştırma sonunda iki tercih değerlendirme yöntemi sonrasında elde edilen tercih sıralamaları farklı olmasına rağmen pekiştireç olarak iki yöntemle belirlenen maddelerin göreceli olarak pekiştireç etkisinin olduğu bulgulanmıştır.

Thomson, Czarnecki, Martin, Yu and Martin (2007) yaptıkları araştırmada tek uyaranlı ve iki uyaranlı tercih değerlendirme yöntemlerini karşılaştırmıştır. Bu araştırmaya Temel öğrenme yeteneğini değerlendirme (Assessment of Basic Learning Abilities –ABLA-) testinde ikinci düzeyde olan 8 ve üçüncü düzeyde olan 7 olmak üzere toplam 15 birey katılmıştır. Yiyecek ve yiyecek olmayan uyaranlarla tek uyaranlı ve iki uyaranlı tercih değerlendirme uygulanmıştır. Tercih değerlendirme sonrası elde edilen

veriler arasında orta ve yüksek düzeyde pozitif korelasyona rastlanmıştır. Tek ve iki uyaranlı tercih değerlendirmesinde yiyecek olan ve yiyecek olmayan uyaranlar arasında orta düzeyde ilişki bulunmuştur.

MacMath (2008) tercih değerlendirme tekniklerini ve pekiştireç etkisini karşılaştırmıştır. Araştırmaya yaşları 8 ve 12 arasında değişen otizm tanılı 3 birey katılmıştır. Araştırmanın uygulamaları katılımcıların sınıfında gerçekleşmiştir. Bakıcı ve personel görüşüyle belirlenen uyaranlarla iki uyaranlı tercih değerlendirmesi uygulanmıştır. İki uyaranlı tercih değerlendirmesinin devamında günlük özet değerlendirme uygulanmıştır. Günlük özet değerlendirme her denek için haftada iki-üç kez uygulanmıştır. Günlük özet değerlendirme her uyaran için bir denemeden oluşmuştur. Daha sonra pekiştireç değerlendirmesi aşaması uygulanmıştır. Katılımcıların hepsinin pekiştireçlerle ilgili değerlendirme tepkilerinde artış olduğu tespit edilmiştir.

Davis, Brock, McNulty, Rosswurm, Bruneau ve Zane (2009), iki uyaranlı doğrudan tercih değerlendirmesi ile çok uyaranlı doğrudan tercih değerlendirmesinin etkililiklerini, zaman ve pekiştireç etkisi açısından karşılaştırmışlardır. Araştırmaya yaşları 8-12 arasındaki otizm spektrum bozukluğu olan 6 çocuk katılmıştır. Araştırma katılımcıların sınıflarında uygulanmıştır. Bu çalışma üç aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama, test için uyaranların belirlenmesidir. Bu aşamada ebeveyn ve sınıf personelinden bir anketi doldurmaları istenmiştir. İkinci aşamada, iki uyaranlı tercih değerlendirmesi uygulanmıştır. Bu aşamanın iki amacı vardır. Bunlar; katılımcıların tercihlerini belirlemek (erişimli gerçek madde, erişimsiz gerçek madde, erişimli resim, erişimsiz resim) ve zaman açısından en etkili metodu belirlemektir. Üçüncü aşamada pekiştireç etkisi test edilmiştir. Bu araştırma sonunda çoğu katılımcı için tercih edilen maddeler değişen uyaran sunum türlerine rağmen benzerlik gösterirken, erişimsiz olarak sunulan resim, zaman açısından en etkili yöntem olarak tespit edilmiştir. Bu araştırmada kullanılan uyaran sunum türlerinin pekiştireç etkisinin olduğu belirlenmiştir.

Thiessen, (2010) yaptıkları araştırmada çok uyaranlı, iki uyaranlı ve karma (iki uyaranlı ve çok uyaranlı) tercih değerlendirmesi yöntemleri kullanılarak gelişimsel yetersizliği olan yetişkinlerin tercihleri değerlendirilip elde edilen veriler karşılaştırılmıştır. Bu araştırmaya orta ve ağır düzeyde gelişimsel yetersizliği olan yaşları 52 ve 37 arasında değişen 5 yetişkin katılmıştır. Çok uyaranlı tercih değerlendirmesinde

8, iki uyaranlı tercih değerlendirmesinde 2 ve karma tercih değerlendirmesinde ise 4 uyaran kullanılarak tercihler değerlendirilmiştir. Tercih değerlendirmesinde kullanılan 3 yöntemin etkililikleri karşılaştırılmıştır. Araştırmada eşli, çoklu ve karma yöntem kullanılarak yapılan tercih değerlendirme verileri arasındaki ilişki Kendall’s tau kullanılarak hesaplanmıştır. Çok uyaranlı ve iki uyaranlı tercih değerlendirmesi arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir. Karma ve iki uyaranlı tercih değerlendirme verileri arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir. En düşük korelasyon çok uyaranlı ve karma tercih değerlendirme yöntemleri arasında tespit edilmiştir.

Yukarıda özetlenen araştırmalar incelendiğinde, günlük özet değerlendirme, tek, iki ve çok uyaranlı tercih değerlendirmesi kullanılarak tercihlerin belirlendiği görülmüştür. Uyaran sayısına göre doğrudan tercih değerlendirme yöntemlerini karşılaştıran iki araştırmanın (Thomson ve diğerleri, 2007; Thiessen, 2010) bulguları incelendiğinde pozitif yönde ilişkinin olduğu görülmektedir. Bu araştırmaların, otizm tanısı ve/veya gelişimsel yetersizlik tanısı olan bireylerle gerçekleştirilmiş olup, AÇYE tanısı olan bireylerle uyaran sayısına göre tercih değerlendirmenin yapılmamış olmaması oldukça dikkat çekmektedir.

2.2.1.2.3. Yaklaşma ve İlgi Temelli Tercih Değerlendirmeyi Karşılaştıran