DOLAYLI TERCİH DEĞERLENDİRMESİNE İLİŞKİN VERİ

Birincil bakıcıların tercih tahminlerini temel alarak dolaylı tercih değerlendirmesi yapmak için, Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu, Tercih Belirleme Formu ve Tercih Sıralama Listesi geliştirilmiştir.

3.3.1.1. Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formunun Geliştirilmesi

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu, birincil bakıcılara seçim ve tercihler hakkında bilgi vermek ve farkındalık oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir. Araştırmanın ilerleyen aşamalarında dolaylı tercih değerlendirmesi kapsamında, birincil bakıcılardan çocuklarının yiyecek tercihlerini sıralamaları istenecektir. Bu sıralamaları sağlıklı yapabilmeleri için; seçim ile tercihin tanımlarına ve tercihini belirtmeye yönelik davranışlara ilişkin birincil bakıcı bilgilendirme formu hazırlanmıştır.

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu, ebeveyne ithaf ve formun hazırlanış amacına yönelik bilgi, tercih, seçim, tercih ve seçim arasındaki fark, herkesin tercihlerinin ve seçiminin olduğu, seçimi belirtme tepkilerinin çeşitliliği hakkında bilgiler yer almaktadır (EK-4: Birincil bakıcı Bilgilendirme Formu).

3.3.1.1.1. Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formunun Ön Uygulaması

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu’nda yer alan bilgilerin anlaşılır olup olmadığını belirlemek amacıyla Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu’ nun ön uygulaması yapılmıştır. Bu amaçla, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı yatılı bir kurumda kalan AÇYE olan bireyin bakımından sorumlu ilkokul mezunu bir birincil bakıcıya ve zihinsel yetersiz çocuğu olan ilkokul mezunu birincil bakıcıya form uygulanmış ve uygulama sonrasında formda yer alan bilgilerin anlaşılır olduğu, anlatırken sorusu olup olmadığı sıklıkla sorulmuştur. Birincil bakıcının anladığını söylemesi üzerine bilgilendirmeye devam edilmiştir. Bilgilendirme sonunda birincil bakıcıya sorusu olup olmadığı tekrar sorulmuş, sorusu varsa cevaplanmıştır.

3.3.1.2. Dolaylı Tercih Belirleme Formunun Geliştirilmesi

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formuyla tercih, seçim ve seçimi belirtme davranışları hakkında bilgi sahibi olan birincil bakıcılara Dolaylı Tercih Belirleme Formu uygulanmıştır. Dolaylı Tercih Belirleme Formu’nu geliştirmenin amacı, AÇYE olan çocuklarının tercihlerini birincil bakıcılarının tahminlerini esas alarak belirlemektir.

Dolaylı Tercih Belirleme Formu iki bölümden oluşmaktadır( EK-5: Dolaylı Tercihleri Belirleme Formu). Birinci bölümde, amaç, uygulama yönergesi, kişisel bilgilere yönelik birincil bakıcının adı-soyadı, çocuğun adı-soyadı, görüşmeyi yapan kişinin adı-soyadı, görüşme tarihi, saati yer almaktadır.

İkinci kısmında ise; çocuğunun yiyeceklere ve içeceklere ilişkin tercihlerinin olup olmadığı, tercihlerini nasıl belli ettiği, en çok sevdiği yiyecekler ve içeceklerin neler olduğu, hiç sevmediği yiyecekler ve içeceklerin neler olduğuna ilişkin sorular yer almaktadır. Bunlar dışında elde edilen önemli bilgileri kaydetmek için de açıklamalar bölümü yer almıştır.

3.3.1.2.1. Dolaylı Tercih Belirleme Formunun Ön Uygulaması

Dolaylı Tercih Belirleme Formu’ndaki soruların yeterince açık olup olmadığını belirlemek için araştırmaya katılan denekler dışında, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı yatılı bir kurumda kalan AÇYE olan bireyin bakımından sorumlu ilkokul mezunu bir birincil bakıcıya ve zihinsel yetersiz çocuğu olan birincil bakıcıya formdaki sorular sırasıyla yöneltilerek soruların anlaşılır olup olmadığı tespit edilmiştir. Anlaşılır olan sorular aynen kalıp anlaşılmayan sorular daha anlaşılır hale getirilmiştir.

3.3.1.3.Tercih Sıralama Listelerinin Geliştirilmesi

Tercih Sıralama Listeleri, Dolaylı Tercih Belirleme Formu’nda yer alan tercih maddelerine yönelik, birincil bakıcıların AÇYE olan çocuklarının tercih tahminlerini 1’den 5’e kadar sıralamaları amacıyla geliştirilmiştir.

Tercih sıralama listesinde beşli likert kullanılmıştır. Dolaylı tercih değerlendirmesi uygulayan araştırmalar incelendiğinde beşli (Green ve diğerleri, 1985; Parsons ve Reid, 1990 ) ve üçlü (Pace ve diğerleri, 1985; Newton ve diğerleri, 1993) likert kullanan araştırmalara rastlanmıştır. Bu araştırmalar incelendiğinde üçlü likert kullananların %0-%50 arasını düşük, %50-80 arasını orta, %80-%100 arasını yüksek tercih olarak belirledikleri görülmüştür. Bu yüzdelikler arasındaki oranlar incelendiğinde sabit olmadığı görüldüğü için bu araştırmada yüzdeliklar arasındaki oranları sabit olan beşli likert kullanılmıştır.

Tercih Sıralama Listesi iki bölümden oluşmaktadır (EK -6: Tercih Sıralama Listesi). Birinci bölümde; amaç, uygulama yönergesi, deneği ve birincil bakıcısının kimlik bilgileri, tarih ve saat yer almaktadır. İkinci bölümde ise; tercih listesi, tercih sırlama maddeleri (5,4,3,2,1,) ve açıklamalar sütunları yer almaktadır.

Amaç bölümünde, Tercih Sıralama Listesinin niçin geliştirildiği yazılı olarak açıklanmıştır. Uygulama yönergesinde ise, tercih sıralama listesinin nasıl uygulanacağı belirtilmiştir. Kimlik bilgileri bölümünde; görüşülen deneğe ait bilgiler, birincil bakıcının adı, soyadı, uygulama tarihi, saati yer almıştır.

Tercih listesi sütununda, birincil bakıcıların görüşleri sonrasında belirlenen sevdiği ve sevmediği en az beşer yiyecek maddesini kapsayan 10 tercih maddesi yer almıştır. Bu tercih maddelerinin yanında bu maddelere yönelik birincil bakıcıların tahmin sayılarından oluşan sütun (5,4,3,2,1,) ve açıklamalar sütunu yer almaktadır.

3.3.1.3.1. Tercih Sıralama Listelerinin Ön Uygulaması

Hazırlanan Tercih Sıralama Listesi’nde yer alan yönergenin anlaşılır ve uygulanabilir olup olmadığını belirlemek ve formun kullanılabilirliğini belirlemek için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı yatılı bir kurumda kalan AÇYE olan bireyin bakımından sorumlu ilkokul mezunu bir birincil bakıcının ve zihinsel yetersiz çocuğu olan birincil bakıcının hazırlanan tercih sıralama listesini doldurması istenmiştir. Doldurmadan önce birincil bakıcıya en çok sevdiğini 5, daha az sevdiğini 4, orta düzeyde sevdiğini 3, çok az sevdiğini 2 ve sevmediğini 1 ile sıralamaları istenmiştir. Soruları anlayıp anlamadığı, yönergeyi anlayıp anlamadığı birincil bakıcıya sorularak tercih sıralama listesi ve yönergesi gözden geçirilmiştir.

3.3.2. DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRMESİNE YÖNELİK VERİ