DOLAYLI VE DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRMEYE

Bu bölümde, dolaylı tercih değerlendirmesi ve doğrudan tercih değerlendirmesi için yapılan ön uygulama yer almaktadır.

3.3.5.1. DOLAYLI TERCİH DEĞERLENDİRMESİ İÇİN ÖN UYGULAMA Dolaylı tercih değerlendirme için ön uygulamada birincil bakıcı bilgilendirme, dolaylı tercih belirleme ve tercih sıralamanın ön uygulaması yapılmıştır.

3.3.5.1.1. Birincil Bakıcı Bilgilendirmenin Ön Uygulaması

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formu’nun kullanılabilirliğini belirlemek ve dolaylı tercih değerlendirme sürecinin akışını kontrol etmek amacıyla Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formunun ön uygulaması yapılmıştır.

Birincil Bakıcı Bilgilendirme Formunun ön uygulaması, araştırmanın deneklerinden birinin (ön uygulama için seçilen) birincil bakıcısına uygulanmıştır. Yapılan ön uygulamaya bilgilendirmenin amacının açıklanması ile başlanmış ve yaklaşık 17 dk. sürmüştür. Bu bilgilendirme bazen araştırmacının bilgi aktarması bazen de soru- cevap şeklinde gerçekleşmiştir. Ön uygulama sırasında birincil bakıcının kendi hayatından örnek vermesi istenmiş ve anlayıp anlamadığını ilişkin sorular sorulmuştur. Birincil bakıcının var olan soruları cevaplanmış ve tüm bilgiler aktarıldıktan sonra, anlayıp anlamadığı sorulmuştur. Birincil bakıcının anladığına yönelik sözel cevap alındıktan sonra bilgilendirme formundaki bilgiler özetlenerek oturuma son verilmiştir.

3.3.5.1.2. Dolaylı Tercih Belirlemenin Ön Uygulaması

Geliştirilen dolaylı tercih belirleme formunun kullanılabilirliğini ve dolaylı tercih değerlendirme sürecinin akışını kontrol etme amacıyla dolaylı tercih belirleme formunun ön uygulaması yapılmıştır.

Dolaylı Tercih Belirleme Formunun ön uygulamasını yapmak için birincil bakıcı ile görüşülüp uygun olduğu gün ve saate yönelik randevu alınmış ve belirtilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Dolaylı Tercih Belirleme Formu’nun ön uygulamasında araştırmanın deneklerinden birinin (ön uygulama için seçilen) birincil bakıcısıyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan ön uygulamaya dolaylı tercih belirleme formunun amacının açıklanması ile başlanmış ve yaklaşık 10 dk. sürmüştür. Dolaylı Tercih Belirleme Formu’nda yer alan sorular araştırmacı tarafından okunmuş ve birincil bakıcının cevabı yine araştırmacı tarafından not edilmiştir. Sevdiği ve sevmediği yiyecek- içecek maddelerine ilişkin bilgi alırken “daha başka” sorusu yöneltilerek saydığı maddelerin sayısını artırma hedeflenmiştir. Birincil bakıcıların verdiği tüm cevaplar

araştırmacı tarafından eksiksiz bir şekilde not edilmiştir. Formdaki tüm sorulara ilişkin bilgiler alındıktan sonra birincil bakıcıya teşekkür edilerek görüşme sonlandırılmıştır.

3.3.5.1.3. Tercih Sıralamanın Ön Uygulaması

Tercih Sıralama Listesinin kullanılabilir olup olmadığını ve dolaylı tercih değerlendirme sürecinin akışını kontrol etmek amacıyla Tercih Sıralama Listesinin ön uygulaması yapılmıştır.

Tercih Sıralama Listelerinin ön uygulamasını yapmak için birincil bakıcı ile görüşülüp uygun olduğu gün ve saate yönelik randevu alınmış ve belirtilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Gitmeden önce, dolaylı tercih belirleme formunda birincil bakıcılar tarafından ifade edilen maddeler tercih sıralama listesine araştırmacı tarafından yerleştirilmiştir. Tercih sıralama listelerinin ön uygulaması araştırmanın deneklerinden birinin (ön uygulama için seçilen) birincil bakıcısına uygulanmıştır. Yapılan ön uygulamada tercih sıralama listesinin amacının açıklanması ile başlanmış ve söylenen maddelere yönelik çocukların tercihlerinin en çok sevdiğini 5, en az sevdiğini ise 1 olacak şekilde sıralamaları istenmiştir. Tercih maddeleri araştırmacı tarafından sözlü olarak söylenmiş ve annelerin belirttikleri tercih sıralama puanları ilgili sütunlara araştırmacı tarafından işaretlenmiştir. Tercih Sıralama Listesi geliştirilirken birincil bakıcıların doldurmaları hedeflenmişti fakat ön uygulama sırasında birincil bakıcıdan gelen talep üzerine araştırmacı tarafından işaretlenmiştir. Tercih Sıralama Listesinde yer alan maddelere ilişkin bilgiler alındıktan sonra birincil bakıcıya teşekkür edilerek görüşme sonlandırılmıştır.

3.3.5.2. DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRME İÇİN ÖN

UYGULAMA

Araştırmada tek uyaranlı, iki uyaranlı ve tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmesi yapılmıştır. Ön uygulamanın yapılışına ilişkin detaylı bilgiler aşağıda yer almaktadır.

3.3.5.2.1. Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Ön Uygulaması

Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin ön uygulaması araştırmanın deneklerinden pilot uygulama için belirlenen denekle, tek uyaranlı tercih değerlendirmesinin sistematiğini gözden geçirmek amacıyla uygulanmıştır.

Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin ön uygulaması, ön uygulama yapılacak denek için belirlenen 10 tercih maddesini kapsayan form ve tercih maddelerinin gerçekleriyle yapılmıştır. Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin ön uygulaması, birbirini izleyen üç farklı günde, 3 ayrı oturumda uygulanmıştır. Uygulamalar deneğin kendi evinde yapılmıştır. Bir oturumda tek uyaranlı tercih değerlendirmesinde kullanılan 10 maddeyle birer deneme yapılmıştır. Araştırma planlanırken bir oturumda 3 deneme olması planlanmıştı fakat yapılan bu ön uygulamada tek uyaranlı tercih değerlendirme işleminin 1 saatten fazla sürmesi ve deneğin yiyecekleri ağzında tutma, çiğneme ve yutma sürelerinin uzun olması ve art arda üç denemenin denek için çok yorucu olmasından kaynaklı olarak bir günde 1 deneme yapılmasına karar verilmiştir.

Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirme’nin ön uygulamasını yapmak için deneğin evine gitmeden önce birincil bakıcısının uygun olduğu gün ve saat için randevu alınmış ve bildirilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Denek ve birincil bakıcısıyla kısa bir sohbetten sonra deneğe ona yiyecek maddeleri gösterileceği bunların içinden yemek istediklerini yiyebileceği, istemediğini ise yemeyebileceği açıklanmıştır. Daha sonra yiyecek maddeleri sırayla deneğin görebileceği uzaklıkta tutularak yemek isteyip istemediği sorulmuş ve ağzına yaklaştırılmıştır. Ağzına alıp yediği, yemediği ve ikinci kez yemek isteyip istemediği, sergilediği davranış, jest-mimik ve bakma süreleri araştırmacı tarafından formdaki ilgili yerlere işaretlenmiştir. Formda yer alan maddeler bittikten sonra deneğe teşekkür edilerek tercih değerlendirme oturumu sonlandırılmıştır.

3.3.5.2.2. İki Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Ön Uygulaması

İki Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin ön uygulaması araştırmanın deneklerinden pilot uygulama için belirlenen denekle, iki uyaranlı tercih değerlendirmesinin sistematiğini gözden geçirmek amacıyla uygulanmıştır.

İki Uyaranlı Tercih Değerlendirme’nin ön uygulaması, ön uygulama yapılacak denek için belirlenen 5 madde çiftini (10 tercih maddesi) kapsayan form ve tercih maddelerinin gerçekleriyle yapılmıştır. İki uyaranlı tercih değerlendirmenin ön uygulaması birbirini izleyen üç farklı günde, 3 ayrı oturumda uygulanmıştır. Uygulamalar deneğin kendi evinde yapılmıştır. Bir oturumda iki uyaranlı tercih değerlendirmede kullanılan 5 çift madde ile birer deneme yapılmıştır. Araştırma planlanırken bir oturumda 3 deneme olması planlanmıştı fakat yapılan ön uygulamada art arda üç denemenin denek için çok yorucu olmasından kaynaklı olarak bir günde 1 deneme yapılmasına karar verilmiştir.

İki Uyaranlı Tercih Değerlendirme’nin ön uygulamasını yapmak için deneğin evine gitmeden önce birincil bakıcısının uygun olduğu gün ve saat için randevu alınmış ve bildirilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Denek ve birincil bakıcısıyla kısa bir sohbetten sonra deneğe ona yiyecek maddeleri gösterileceği bunların içinden yemek istediğini göstermesi gerektiği açıklanmıştır. Daha sonra yiyecek maddeleri sırayla deneğin görebileceği uzaklıkta tutularak yemek isteyip istemediği sorulmuş ve deneğin gösterdiği yiyecek maddesi ağzına yaklaştırılarak tepkisi gözlenmiştir. Ağzına alıp yediği, yemediği ve 2. kez yemek isteyip istemediği, sergilediği davranış, jest-mimik ve bakma süreleri araştırmacı tarafından formdaki ilgili yerlere işaretlenmiştir. Formda yer alan maddeler bittikten sonra deneğe teşekkür edilerek tercih değerlendirme oturumu sonlandırılmıştır.

3.3.5.2.3. Tekrar Yerleştirmesiz Çok Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Ön Uygulaması

Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmenin ön uygulaması araştırmanın deneklerinden pilot uygulama için belirlenen denekle, tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmesinin sistematiğini gözden geçirmek amacıyla uygulanmıştır.

Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmenin ön uygulaması, ön uygulama yapılacak denek için belirlenen 10 tercih maddesinin ilk beşli madde grubu önceden belirlenmiştir. Bu ilk gruptaki maddeler tepsinin içerisinde eşit aralıklarla (5-7

cm) konumlandırılmış ve birini seçmesi için deneğin görme alanında tutulmuştur. Deneğin seçtiği tercih maddesi gruptan çıkarılıp grupta olmayan bir diğer tercih maddesi eklenerek ikinci beşli grup oluşturulmuştur. Bu şekilde beşli gruplar deneğin seçimiyle araştırmacı tarafından uygulama sırasında oluşturulmuştur.

Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmenin ön uygulaması birbirini izleyen üç farklı günde, 3 ayrı oturumda uygulanmıştır. Uygulamalar deneğin kendi evinde yapılmıştır. Bir oturumda 10 tercih maddesini kapsayan tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmesi için bir deneme yapılmıştır. Araştırma planlanırken bir oturumda 3 deneme olması planlanmıştı fakat yapılan ön uygulamada art arda üç denemenin denek için çok yorucu olmasından kaynaklı olarak bir günde 1 deneme yapılmasına karar verilmiştir.

3.3.6. DOLAYLI VE DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRMESİNE İLİŞKİN