DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRME İÇİN VERİLERİN

Doğrudan tercih değerlendirme için, tek, iki ve çok uyaranlı tercih değerlendirmesi deneklere uygulanmıştır. Bu bölümde bunlar yer almaktadır.

3.3.6.2.1. Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Uygulaması

Araştırmanın birinci ve ikinci amacına yönelik verileri toplamak amacıyla tek uyaranlı tercih değerlendirme yapılmıştır.

Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin uygulaması her denek için belirlenen 10’ar tercih maddelerini kapsayan formlarla ve tercih maddeleriyle ayrı günlerde ve kendi evlerinde yapılmıştır. Bir günde tek uyaranlı tercih değerlendirme oturumu bir kez yapılmıştır. Tek Uyaranlı Tercih Değerlendirmede kullanılan maddelerle birer deneme yapılmıştır. Deneklerin evine gitmeden önce birincil bakıcılarından uygun oldukları gün ve saat için randevu alınmış ve bildirilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Denek ve birincil bakıcısıyla kısa bir sohbetten sonra deneğe ona yiyecek maddeleri gösterileceği bunların içinden yemek istediklerini yiyebileceği, istemediğini ise

yemeyebileceği açıklanmıştır. Daha sonra yiyecek maddeleri sırayla deneğin görebileceği uzaklıkta tutularak yemek isteyip istemediği sorulmuş ve ağzına yaklaştırılmıştır. Ağzına alıp yediği, yemediği ve ikinci kez yemek isteyip istemediği, sergilediği davranış, jest- mimik ve bakma süreleri araştırmacı tarafından formdaki ilgili yerlere işaretlenmiştir. Yemek istediği yiyecek maddelerini tüketmesi için deneğe zaman verilmiştir. Yediği yiyecek maddesi tekrar ağzına yaklaştırılarak tekrar yemek isteyip istemediği gözlenmiştir. Tekrar yemek isterse ikinci kez yemesi için fırsat verilmiş hiç yemek istemezse veya ikinci kez yemek istemezse ilgili yerle işaret konulup not alındıktan sonra diğer yiyecek maddesine geçilmiştir. Yediği yiyecek maddesinden sonra diğer yiyecek maddesine geçmek için deneğin ağzındaki yiyeceği bitirmesi beklenmiş ve yiyecek maddelerinin tatlarının karışmaması için 3-4 sn. beklendikten sonra diğer yiyecek maddesi deneğe sunulmuştur. Formda yer alan maddeler bittikten sonra deneğe teşekkür edilerek tercih değerlendirme oturumu sonlandırılmıştır.

Tek uyaranlı tercih değerlendirmesi için yapılan üç oturum bittikten sonra elde edilen verilerin yüzdeliği hesaplanmıştır.

Tercih Yüzdesi =Kişinin O Maddeyi Tercih Ediş Sayısı

Maddenin Toplam Sunum Sayısı × 100

Formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar sonunda elde edilen yüzdelik 0-20 arasında ise 1; 21-40 arasında ise 2, 41-60 arasında ise 3, 61-80 arasında ise 4, 81- 100 arasında ise 5 ile kodlanıp SPSS 16.00’ ya girilmiştir.

3.3.6.2.2. İki Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Uygulaması

Araştırmanın birinci ve ikinci amacına yönelik verileri toplamak amacıyla iki uyaranlı tercih değerlendirme yapılmıştır.

İki uyaranlı tercih değerlendirmesinde kullanılacak maddeler, tek uyaranlı tercih değerlendirmede kullanılan maddelerle aynı olup bu maddeler arasından deneklerin sevdiği ve sevmediği maddeler arasından rastgele seçilerek eşleştirilmiş ve toplam 5 madde çifti oluşturulmuştur. Bu madde çiftlerinin isimleri uygulamaya gitmeden önce

formlara işlenmiştir. İki uyaranlı tercih değerlendirmenin uygulaması her denek için belirlenen tercih madde çiftlerini kapsayan formlarla ve o maddelerle ayrı günlerde ve kendi evlerinde yapılmıştır. İki uyaranlı tercih değerlendirme oturumu hafta içi günlerde her gün bir oturum olacak şekilde toplam üçer oturum uygulanmış ve oturumda kullanılan maddelerle bir deneme yapılmıştır.

İki Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin uygulaması deneklere, kendi evlerinde uygulanarak yapılmıştır. Deneklerin evine gitmeden önce birincil bakıcılarından uygun oldukları gün ve saat için randevu alınmış ve bildirilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Denek ve birincil bakıcısıyla kısa bir sohbetten sonra deneğe ona yiyecek maddeleri gösterileceği bunların içinden yemek istediğini göstermesi söylenmiştir. Daha sonra yiyecek madde çiftleri sırayla deneğin görebileceği uzaklıkta tutularak, hangisini yemek istediği sorulmuştur. Deneğin belirttiği/gösterdiği yiyecek maddesi ağzına verilerek yeyip yemediği ve tekrar yemek isteyip istemediği gözlenmiş ve ilgili yerlere işaretlenmiştir. Gösterdiği/belirttiği yiyecek maddesini yemesi için zaman verilmiş ve diğer madde çiftine geçmeden önce 3-4 sn. beklenerek yediği yiyecek maddesinin tadının geçmesi beklenmiştir. Formda yer alan madde çiftleri bittikten sonra deneğe teşekkür edilerek tercih değerlendirme oturumu sonlandırılmıştır. İki uyaranlı tercih değerlendirme için yapılan üç oturum bittikten sonra elde edilen verilerin yüzdeliği hesaplanmıştır. Oturum sonunda elde edilen veriler,

Tercih Yüzdesi =Kişinin O Maddeyi Tercih Ediş Sayısı

Maddenin Toplam Sunum Sayısı × 100

Formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar sonunda elde edilen yüzdelik 0-20 arasında ise 1; 21-40 arasında ise 2, 41-60 arasında ise 3, 61-80 arasında ise 4, 81- 100 arasında ise 5 ile kodlanıp SPSS 16.00’ ya girilmiştir.

3.3.6.2.3. Tekrar Yerleştirmesiz Çok Uyaranlı Tercih Değerlendirmenin Uygulaması

Araştırmanın birinci ve ikinci amacına yönelik verileri toplamak amacıyla tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirme yapılmıştır.

Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmede kullanılacak maddeler, tek uyaranlı ve iki uyaranlı tercih değerlendirmede kullanılan maddelerle aynı olup deneğe sunulacak ilk beş madde uygulamadan önce belirlenmiş ve uygulama sırasında deneğin seçtiği madde çıkarılıp ilk beş madde içinde yer almayan diğer maddelerden birinin eklenmesi ile uygulama 10 madde bitene kader devam etmiştir. Formda sadece ilk madde grubu yer almış diğer gruplar deneklerin seçimine göre uygulama sırasında araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmesi, her denek için ayrı madde gruplarıyla ayrı günlerde ve kendi evlerinde yapılmıştır. Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirme oturumu, hafta içi günlerde her gün bir oturum olacak şekilde uygulanmış ve oturumda kullanılan maddelerle bir deneme yapılmıştır.

Tekrar yerleştirmesiz çok uyaranlı tercih değerlendirmenin uygulamasını yapmak için deneklerin evine gitmeden önce birincil bakıcılarından uygun oldukları gün ve saat için randevu alınmış ve bildirilen gün ve saatte deneğin evinde olunmuştur. Denek ve birincil bakıcısıyla kısa bir sohbetten sonra deneğe ona yiyecek maddeleri gösterileceği bunların içinden yemek istediğini göstermesi söylenmiştir.

Formda yer alan ilk beş madde, beşli grup halinde deneğe tepsi içinde sunulmuş, hangisini istediği sorulmuş ve deneğin tepkisi gözlenmiştir. Deneğin gösterdiği yiyecek maddesi ağzına verilerek deneğin tepkileri gözlenmiş ve formdaki ilgili yerlere işaretlenmiştir. Deneğin gösterdiği yiyecek maddesi tepsiden çıkarılıp yerine ilk grupta yer almayan diğer yiyecek maddesi eklenmiş, tepsideki yerler değiştirilerek deneğe hangisini istediği tekrar sorulmuştur. Deneğin gösterdiği/belirttiği madde deneğin ağzına verilmiş ve tepkisi gözlenerek ilgili yerlere işaretlemeler yapılmıştır. Bu uygulama on yiyecek maddesi bitene kadar devam edilmiştir. On maddenin hepsi beşli grup içinde yer aldıktan sonra deneğe teşekkür edilerek tercih değerlendirme oturumu sonlandırılmıştır. Tek uyaranlı tercih değerlendirme için yapılan üç oturum bittikten sonra elde edilen verilerin yüzdeliği hesaplanmıştır. Oturum sonrasında verileri,

Tercih Yüzdesi =Kişinin O Maddeyi Tercih Ediş Sayısı

Formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar sonunda elde edilen yüzdelik 0-20 arasında ise 1; 21-40 arasında ise 2, 41-60 arasında ise 3, 61-80 arasında ise 4, 81- 100 arasında ise 5 ile kodlanıp SPSS 16.00 ya girilmiştir.

3.3.7. DOLAYLI VE DOĞRUDAN TERCİH DEĞERLENDİRME VERİLERİNİN