Turizm

II. Dünya Savaşından sonra, küreselleşmenin bir parçası olan turizm endüstrisi, insan yaşamının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Boş zamanın ve gelirin artması, kitle iletişim araçlarının ve iletişim teknolojisinin gelişmesi, kitle turizminin yaygınlaşması, ulaşımın kolaylaşması, seyahatin fiziksel ve psikolojik bir gereksinim olduğunun anlaşılması, insanların toplumları ve kültürleri tanıma arzusu turizm olgusunu hızlandıran etkenlerdir (Dinçer, 2005: 89).

XXI. yüzyılda ülkelerin uluslararası turizmde küresel ortamda rekabet koşullarını etkilemektedir. Enformasyon toplumunun özellikleri, yüksek teknolojinin varacağı nokta, yapay zeka, küresel ekonominin nitelikleri, küresel ısınma ve çevre koşulları, bireysel ihtiyaç ve yatırımların ön plana çıkması, katılımcı demokrasi anlayışı, seçeneklerin artması tüm toplumların rekabetini zora sokmaktadır.

Katma değeri yüksek ve sürdürülebilirliği sağlayan bir turistik ürünün geliştirilmesi ancak kendi doğal kaynak ve değerlerini iyi koruyup, planlayan ve pazarlayabilen ülkelerin ve işletmelerin varlığına bağlıdır. Gelecekte de varlıklarını sürdürmeleri için, destinasyon (yönelim) planlayıcıları çevrenin ve küresel dünyanın bölgesel turizm politikalarını iyi bilmek zorundadırlar. Her ne kadar turizmin milli gelir, ödemeler dengesi, istihdam gibi konularda olumlu etkiler yarattığı bilinmesine rağmen, turizmin olumsuz iktisadi-sosyal etkileri de olabilmektedir. Turizmin olumsuz etkilerini en aza indirgeyebilmek için, turistik destinasyon ve kentlerdeki gelişmeyi belli bir plan ve koruma-kullanma dengesi içinde ele almak gerekmektedir.

Küreselleşen dünyada artan bölgelerarası rekabetin temelinde yatan en önemli unsurlar bölgesel yenilik, yaratıcılık ve ekonomik-sosyal paylaşım ağının bulunmasıdır. Turistik destinasyon ve kentlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması yeni bölgesel politikaların uygulanmasına bağlıdır. Yeni bölgesel politikalar yerel dinamik nüfus ve yerel politikalar karşılaştırıldığında, içsel büyüme dinamiklerinin desteklenmesinin ve kamu finansman desteğinin zorunlu olmasının gündeme geldiği görülmektedir.

Aydın Đli’nin gerek coğrafi konumu, gerek tarihi ve kültürel zenginlikleri ve gerekse doğal güzellikleri bakımından eşsiz bir tarih ve kültür kentidir. Çevresi eski medeniyetler beşiği olan Anadolu’nun en zengin tarihi mirasına ve doğa güzelliklerine sahip yörelerindendir. M.Ö. 6500 yıllarından itibaren sürekli yerleşime sahip olmuştur. Bir taraftan Anadolu ve deniz aşırı ülkelerle yapılan ticari ilişkiler ile zenginleşirken diğer taraftan kültür ve sanatla oldukça ileri seviyeye ulaşmıştır (Küçükyumuk, 2005:135).

Deniz-kum-güneş turizminin doyasıya yaşandığı Aydın’ın Kuşadası ve Didim ilçeleri, Panionion, Didyma, Miletos, Priene, Magnesia, Tralleis, Nysa, Akharaka, Alinda, Alabanda, Amyzon, Aphrodisias gibi onlarca ören yeri Aydın’ın turizm hinterlandında^∗ yer alan birkaç örnektir. Bu tarihsel zenginliklerin yanında Dilek Yarımadası Milli Parkı, Büyük Menderes nehri, Beşparmak dağları, Madran Dağı, Bafa Gölü, Akçay Vadisi, Paşa Yaylası, Madran Yaylası, Göçlük Yaylası, Karacasu Yaylaları gibi sayısız doğal varlığıyla dikkat çekmektedir. Zengin bitki ve hayvan varlığı, endemik^∗∗ bitkileri, gelenek ve görenekleri, yöresel mutfağı, folkloru, geleneksel el sanatları, geleneksel sporlar bu tarihsel zenginliğin tamamlayan öğelerden bazılarıdır.

Kıyı ve ören yerleri dışında sağlık turizmi (termal), tarihi ve mimari eserler, ören yerleri, müzeler, geleneksel el sanatları, yöresel festivaller, deve ve boğa güreşleri gibi kültür turizmi de alternatif turizm seçeneklerinden bazılarıdır. Ayrıca, doğa yürüyüşleri-trekking, atlı doğa gezileri, dağ bisikleti, golf, dalma, deniz ve kara avcılığı, yüzme, yelken, su sporları gibi doğa turizmi ve sportif turizmde Aydın Đli’nde yapılabilecek etkinliklerdir.

- Doğa Turizmi: Dünyada doğal güzelliklerin ve biyolojik çeşitliliğin vurgulandığı çevre ağırlıklı doğa turizmi (ekoturizm) günümüzde hızla gelişmektedir. Aydın ve yöresi de eşsiz bir doğa turizmi imkanlarına

∗ Hinterland: Bir kenti, kentler dizisini yada bölgeyi çevreleyen ve onunla yakın ekonomik ve toplumsal etkileşim içinde bulunan bölge.

Çizelge 21. Aydın Đli Potansiyel Doğa Yürüyüşleri Alanları ve Yapılabilecek Etkinlik Türleri

YER ADI ETKĐNLĐK TÜRÜ BULUNDUĞU YER

Oluk Kanyonu

Y

Dilek Yarımadası Milli Parkı. Uzunluk: 3 km.

Dilek Tepesi

Y,T

Dilek Yarımadası Milli Parkı. Rakım: 1250 m.

Paşa Yaylası

Y,T,C

Aydın’ın Denizli Çıkışı üzerinden 18 km. Aydın Dağları Üzerinde. Rakım: 1300m

Dağ Eymir Köyü

Y,T,C,K,J

Hükümet Binası’nın yanından yukarı tırmanan yol ile 10 km. uzaklıkta. Rakım: 600 m.

Karlık Kayalıkları

Y,T,C,E

Dağ Eymir Köyü’nün Tepeleri. Rakım: 1200 m.

Madran Yaylaları

Y,T,C,J

Bozdoğan, Çine ve Yenipazar’dan çıkılabilir.

Babadağ Yaylası

Y,T,C,K

Karacasu, Denizli Babadağ Köyü’nden çıkılabilir. Zirveden Afrodisias Seyri yapılabilir. Rakım: 2100 m.

Necippınar, Subaşı, Sermeşe, Dedebağ, Ömür Yaylaları

Y,T,C,K Karacasu. Rakım: 1000-1500 m.

Bafa Gölü ve Beşparmak Dağları

Y,Tk,C,K Söke-milas Karayolu üzeri. Kapıkırı

Köyü. Beşparmak Dağı. Rakım: 1400 m.

Dil Gölü (Karina) Y,G,F Söke-Doğanbey Köyü yolu üzeri.

Kemer Barajı Y,C Bozdoğan

Topçam Barajı Y Çine

Đncirliova-Tire Yolu Y,C,K,J Đncirliova’dan Tire’ye giden yolda Đkizdere mevkii.

Tren Yolu Y,F Ortaklar-Çamlık arası tren yolu yanından yürüyüş 15 km.

Arslan Mağarası Kirazlı Köyü. Kuşadası’nın doğusuna 15 km. uzaklıkta.

Sırtlanini Mağarası Uzunluk: 348 m. Derinlik: 32 m.

Karacasu Yukarı Cumaarası Köyü’nde 45 dk. Yürüme mesafesinde ve Afrodisias’a 10 km. uzaklıkta.

Y: Yürüyüş F: Fotoğrafçılık C:Kamp

T:Hafif Tırmanış E.Eşek Safari J: Jip Safari

Tk:Kaya Tırmanışı G: Kuş Gözleme K: Köy YaşamıTanıma

Kaynak: AYDIN ĐLĐ RAPORU, Aydın Đli ve Sosyo Ekonomik Varlıkları. Aydın Đli Araştırma,

Geliştirme ve Kalkınma Vakfı Yayın No:1, Aydın, 1997, 83 s.

sahiptir. Kuş gözleme, dağcılık, dalgıçlık, doğa fotoğrafçılığı, doğa yürüyüşleri, dağ bisiklet turları, yabani hayvan turları doğa turizmi kapsamındaki faaliyetlerdir. Aydın Đli’nin doğa turizmi potansiyelinde bütün bu çeşitliliğin yapılabileceği mekanların, nehirlerin, göllerin,

dağların, yaylaların var olduğu görülmektedir. Dilek Yarımadası Milli Parkı, Büyük Menderes Deltası, Beşparmak Dağları, Madran Dağı, Bafa Gölü, Paşa Yaylası, Edon Vadisi gibi pek çok alan doğa sporlarının yapılabileceği yerlerden bazılarıdır.

- Tarih Turizmi: Aydın Đli değerler yönünden zengin verilere sahiptir. Günümüze kadar Hitit, Lidya, Đyon, Roma, Bizans, Selçuk, Aydınoğulları ve Osmanlı gibi çeşitli uygarlıklara sahne olmuştur. Bunlardan kalan önemli antik kalıntılar Çizelge 21’de gösterilmiştir.

- Av Turizmi: Av meraklıları için düzenlenen avlanma etkinlikleridir. Av hayvanlarının varlığı av turizmin gelişmesi amacıyla kullanılabilir. Aydın Đli hem kara, hem de su avcılığı bakımından önemli bir konumdadır. Aydın Đli doğal yapısı nedeniyle çeşitli hayvan türlerinin yaşamasına imkan vermektedir. Aydın Đli’nin Kuşadası Đlçe’sindeki Dilek Yarımadası Mili Park dışında her yerde mevsimine göre avlanma yapılabilmektedir. Yaban domuzu, bıldırcın, keklik, lökşe, ördek, kaz başlıca avlanan hayvan türlerindendir.

- Kültür Turizmi: Aydın Đli, binlerce yılın kültür birikimlerini barındırması bakımından dünyanın önde gelen yörelerinden birisidir. Antik uygarlıklardan günümüze kadar ulaşan çok sayıdaki kültür eserlerinin yanı sıra, XII. yüzyıldan itibaren yöreye egemen olan Türk kültürü, mimarisinden el sanatlarına kadar bir bütün olarak, yüzyıllar boyu sürerek günümüze kadar gelmiştir. Binlerce yılın kültür katmanları ve bunların sentezlerini barındıran Aydın Đli’nin kültür yapısını belirleyen başlıca faktörler bulunduğu coğrafi koşulları, iktisadi kaynakları ve tarih boyunca çeşitli halk topluluklarının hayat biçimleri ve inançları olmuştur. Giyim-kuşam, yöresel dokuma, Aydın mutfağı, geleneksel sporlar (deve ve boğa güreşleri, rahvan at yarışları), yöresel müzik ve halk oyunları, halk

Çizelge 22. Aydın Đli’nin Tarihi ve Turistik Alanları, Özellikleri, Dönemi ve Bulundukları Yerler

ADI ÖZELLĐĞĐ DÖNEMĐ BULUNDUĞU

YER

Afrodisias Antik Kent M.Ö. 3000,

Helenistik-Kalkolitik Karacasu Tralles Kale Cihanoğlu Üveyspaşa Eski-Yeni Ramazanpaşa Süleymanbey Cihanoğlu Şemsipaşa Hatuniye Cihanoğlu Zincirli Antik kent Kale Medrese Cami Cami Cami Cami Cami Cami Cami Han Han M.Ö. 4000 Bizans Osmanlı Osmanlı-1565 Osmanlı-1585 Osmanlı-1595 Osmanlı-1683 Osmanlı-1756 Osmanlı-1659 Osmanlı-1490 Osmanlı-1484 Osmanlı-1707 Merkez Pomionion Phygela Neopolis Güvercinada Kaleiçi Kaleiçi Öküz Mehmet Paşa Đyon Şehri Antik Kent Antik Kent Kale Cami Hamamı Kervansaray Đyon Osmanlı-1618 Osmanlı-1618 Osmanlı-1618 Kuşadası Alinda Gerga Ahi Bayram Çiftlik Eski Çine Antik Kent Antik Kent Türbe Türbe Cami Kayra Kayra XIV. YY. XVIII. YY. Osmanlı Çine

Orthasia Antik Kent Yenipazar

Antiocheia Antik Kent M.Ö. 281 Kuyucak

Mesteure Arpaz Ağa Koca Antik Kent Kale Cami Cami XVIII. YY. 1886 Nazilli

Magnesia Antik Kent M.Ö. VII. YY. Ortaklar

Archaraka Nyssa Antik Kalıntı Antik Kent Đlk Çağ M.Ö. III. YY. Sultanhisar Amyzon Cin Antik Kent Kale M.Ö. 300 XVIII. YY. Koçarlı Miletos Priene Đlyas Ağa Hacı Ziya Bey

Antik Kent Antik Kent Cami Cami M.Ö. VII. YY. Lidya-Pers-Roma 1818 1896 Söke

Kaynak: AYDIN ĐLĐ RAPORU, Aydın Đli ve Sosyo Ekonomik Varlıkları. Aydın Đli Araştırma,

edebiyatı ve söylenceleri, gelenek ve görenekler, zeybeklik, etnobotanik, geleneksel el sanatları bu benzersiz kültür öğelerinin başlıcalarıdır.

- Sportif Turizm: Turizm çeşitlenmesi olarak gelişen sportif faaliyetler oldukça yaygınlaşmaktadır. Bunlar arasında sörf, yelken, rafting, dalış gibi su sporları; atlı gezi, yamaç paraşütü, dağ tırmanışı, motokros, rüzgar sörfü, dağ bisikleti gibi sporlar önde gelmektedir. Aydın Đli’nin hemen hemen her yeri dağları, yaylaları, vadileri, gölleri sportif turizme uygun alanlar sunmaktadır.

- Termal (Termal) Turizmi: Aydın Đli genelinde pek çok kaplıca, ılıca ve içme bulunmakta, sağlık turizmi için geniş imkanlar sunmaktadır. Aydın Đli genelinde sağlık turizmi yapılabilecek başlıca kaplıcalar Çizelge 22’de gösterilmiştir. Kaplıcalar ile ilgili sağlık yararları Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmektedir.

Çizelge 23. Aydın Đli’nin Termal Kaynakları

Kaynak Adı Bulunduğu Yer

Đmamköy Güzellik Suyu Merkez

Ortakçı Kaplıcası Aydın-Denizli Karayolu

Kızıldere Kaplıcası Buharkent

Salavatlı Kaplıcası Sultanhisar

Gümüşlü Çamuru Gümüşlüköy, Germencik

Alangüllü Kaplıcası Germencik

Davutlar Kaplıcası Davutlar

Đçmeler Kaplıcası Çıban Kaplıcası Đçmeleri Güzelçamlı Kaplıcası Kemer Kaplıcası

Kuşadası

Kaynak: AYDIN ĐLĐ RAPORU, Aydın Đli ve Sosyo Ekonomik Varlıkları. Aydın Đli Araştırma,

Geliştirme ve Kalkınma Vakfı Yayın No:1, Aydın, 1997, 81 s.

Aydın Đli’nin turizm potansiyeli iki yönden incelenebilir ve değerlendirilebilir. Bunlardan ilki; doğal ve tarihi değerler ile turistik donanımın oluşturduğu turistik arz, diğeri ise gelen yabancı turistler tarafından yaratılan turistik taleptir. Turistik donatım, turistin ziyareti sırasında ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş olan her türlü teknik ve ekonomik hazırlıklardır. Bunlar, konaklama, yeme-içme, eğlence, gezme gibi hizmetleri gerçekleştiren üst yapı donanımı ile ulaşım, haberleşme ve diğer hizmetleri sağlayan alt yapı tesisleridir. Böylece, turistik donatım sayesinde

doğal, tarihi ve kültürel arz kaynaklarının turizm ürünü olarak belli bir fiyattan turiste arz edilmesi ve ekonomik bir değer haline gelmesi sağlanabilmektedir.

2005 yılı Aydın Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre, turizm işletme belgeli tesis sayısı 111, yatak sayısı 22.836’dır. Turistik yatırım belgeli olup işletmeye açılmış durumdaki 22 tesiste 3.015 yatak, turistik yatırım belgeli toplam 28 tesiste 5.839 yatak mevcuttur. Bu tesis ve yatağın yoğunluk olarak bulunduğu ilçe Kuşadası’dır. Belediye belgeli tesis sayısı 625, yatak sayısı ise, 29.038’dir (Çizelge 23). Aydın’da daha çok Kuşadası ve Didim’de yoğun olarak yer alan toplam 95.896 ikinci konut bulunmaktadır. Beş il içinde acenta sayısı açısından üçüncü sırada olan Aydın’da, 07.06.2005 tarihi itibariyle Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli 184 seyahat acentası bulunmaktadır.

Çizelge 24. Aydın Đli’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Belgeli Yatırım ve Đşletme Belgeli Tesisler (2005)

Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Đşletme Belgeli Tesisler

Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Yatırım Belgeli Olup, Đşletmeye Açık

Tesisler Yer Tesis Adedi Yatak

Adedi

Yer Tesis Adedi Yatak Adedi Merkez 8 361 Merkez 1 169 Kuşadası 71 17.220 Kuşadası 15 2.448 Didim 27 4.967 Didim 3 308 Nazilli 3 176 Karacasu 1 46 Sultanhisar 1 112 Söke 1 20 Köşk 1 --- Çine 1 24 TOPLAM 111 22.836 TOPLAM 22 3.015 Kaynak: www.kultur.gov.tr

Aydın Đli’nin ve Đlçe’lerinin bölge turizminden aldığı pay oldukça fazladır. Büyük Menderes vadisinde tarihin en seki devirlerinden beri birçok uygarlıklara sahne olmuş Aydın Đli antik kentleriyle, tarımı, koyları, turizm potansiyeli açısından son derece zengindir. Deniz, termal, gençlik, kültür, sanat, eko-turizm, Đl’in önemli potansiyelini sergilemektedir. Türkiye’ye gelen turistlerin başlıca turistik merkezlere göre dağılımına göz atıldığında, Antalya, Đstanbul, Muğla, Đzmir’den sonra Aydın beşinci sırada gelmektedir. Aydın’ın 2002 yılındaki payı %1,5, 2003’te %2,0, 2004’te %1,5 olmuştur (Çizelge 25).

Çizelge 25. Türkiye’ye Gelen Turistlerin Başlıca Turistik Merkezlere Göre Dağılımı

2002 2003 2004

Đller

Turist Sayısı % Turist Sayısı % Turist Sayısı %

Antalya 4.747.581 35,8 4.682.104 33,4 6.047.246 34,5 Đstanbul 2.705.848 20,4 3.148.266 22,4 3.473.185 19,8 Muğla 1.938.156 14,6 1.998559 14,3 2.526.407 14,4 Đzmir 650.554 4,9 534.880 3,8 764.658 4,4 Aydın 200.137 1,5 275.336 2,0 257.774 1,5 Diğer 3.013.752 22,7 3.390.413 24,2 4.448.340 25,4 Toplam 13.256.028 100,0 14.029.558 100,00 17.517.610 100,0 Kaynak: www.kultur.gov.tr

Turistik işletme belgeli tesislerde kalan yabancı ve yerli turistlerin konaklama ve geceleme sayılarına göz atıldığında, Aydın ve komşu illeri içinde Muğla konaklama ve geceleme sayıları açısından birinci sıradır. Aydın’da yabancı turist, yerli turistten daha fazla turizm belgeli tesislerde konaklamakta ve geceleme yapmaktadır (Dinçer, 2005: 120).

Çizelge 26. Aydın ve Komşu Đllerinde Turistik Belgeli Tesislerde Konaklayan Yabancı ve Yerli Turistlerin Konaklama, Geceleme Sayıları (2004)

Kişi Sayısı Geceleme Sayısı

Đller

Yabancı _Yerli Toplam Yabancı _Yerli Toplam

Aydın 467.300 195.313 662.613 2.276.637 485.469 2.762.106 Denizli 433.580 204.936 638.516 462.062 303.759 765.821 Đzmir 484.636 781.711 1.266.347 1.705.011 1.455.900 3.160.911 Manisa 3.602 42.167 45.769 8.151 60.763 68.914 Muğla 1.389.634 655.475 2.045.109 7.327.942 1.575.404 8.903.346 Kaynak: www.kultur.gov.tr

Yabancıların ortalama kalış süresi 4,5 gün, yerli turistlerin 2,5 gündür. Yabancı turistlerin gerçekleştirdiği ortalama doluluk oranı %35-%40 civarında seyrederken, yerli turistlerin turistik işletme belgeli tesislerde gerçekleştirdikleri ortalama doluluk oranı ise, %9-10 civarındadır. Konaklama işletmelerinin doluluk oranlarının en yüksek olduğu dönemler Mayıs-Ekim ayları arsıdır. Temmuz-Ağustos-Eylül ayları ise, en yoğun dönemlerdir. Yaz aylarında turistik ilçelerdeki tesislerin doluluk oranları %80’lere ulaşmaktadır.

Çizelge 27. Aydın ve Komşu Đllerinde Turistik Belgeli Tesislerde Konaklayan Yabancı ve Yerli Turistlerin Ortalama Kalış Süreleri Ve Doluluk Oranları (2004)

Ortalama Kalış Süresi Doluluk Oranı (%)

Đller

Yabancı _Yerli Toplam Yabancı _Yerli Toplam

Aydın 4,9 2,5 4,2 39,95 8,52 48,47 Denizli 1,1 1,5 1,2 25,26 16,61 41,87 Đzmir 3,5 1,9 2,5 23,99 20,48 44,47 Manisa 2,3 1,4 1,5 2,70 20,12 22,82 Muğla 5,3 2,4 4,4 42,96 9,24 52,19 Kaynak: www.kultur.gov.tr

Aydın Đli ve Đlçeleri turizm bakımından son derece elverişli iklimi, yaklaşık 240 güne ulaşan güneşli gün sayısı, 150 km. uzunluğundaki kıyı şeridinde birbirini izleyen koyları ve plajları, termal kaynakları ve 10.985 hektar alana sahip Dilek Yarımadası Mili Parkı ve modern konaklama tesisleri ile herkesin tatil turizmi için istediğini kolayca bulabileceği ve seyahatten maksimum fayda sağlayabileceği ideal bir turizm merkezidir (Dinçer, 2005: 122).

Aydın Đli, tarım, turizm ve sanayinin bir arada bulunduğu; Türkiye’nin en gelişmiş bölgesi olan Ege’nin orta yerinde bulunması nedeniyle; Türkiye’nin top yekûn kalkınması, rekabetçi dünya ekonomisi içindeki yerini almasında önemli işlev ve potansiyele sahip bulunmaktadır.

Belgede JEOEKONOMĐ BAĞLAMINDA ĐNTERNET EKONOMĐSĐ: AYDIN ĐLĐ ÖRNEĞĐ (sayfa 158-166)