TTK m.632 Kapsamında Organın Haksız Fiil Sorumluluğunun

139 kapsamında limited şirketin organlarının haksız fiillerinden şirketin sorumlu tutulabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.

2. TTK m.632 Kapsamında Organın Haksız Fiil Sorumluluğunun Şartları

140 sözleşmeye ve ahlâka aykırılık olarak karşımıza çıkabilir⁴³⁹. TBK m.63⁴⁴⁰ uyarınca hukuka aykırılığı ortadan kaldıran hâller de ayrıca TTK m.632 kapsamında değerlendirilebilecek hususlardandır.

TTK m.632’ye göre şirketin yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişilerin hukuka aykırı eylemleri görevlerine ilişkin olmalıdır ve bu eylemleri görevlerini ifa ettikleri sırada işlemeleri gerekmektedir⁴⁴¹. Öztan’a göre, “organın fiilinin tüzel kişinin fiili olarak kabul edilebilmesi için organın tüzel kişi adına bir muamele yapması ve haksız fiiliyle kendisine verilen mükellefiyetler arasında bir gaye ilişkisinin bulunması şartları aranır.”⁴⁴²

Haksız fiilden doğan zararla verilen görevi yerine getirme arasında şu hâllerde sıkı bağın olduğu kabul edilebilir. Örneğin; temsilcinin sahte imzası, hatalı kredi raporu ya da yanlış beyan verilmesi gibi sözleşme öncesi kusur halinin olması durumunda doğan zarar ile görevi yerine getirme arasında sıkı bağ vardır⁴⁴³.

439 Siffert/ Fischer/ Petrin, s.294.

440 TBK m.63: “Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı sayılmaz.

Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz.”

441 Siffert/ Fischer/ Petrin, s.294: “Sonuç olarak haksız fiil “görevi yerine getirme esnasında” gerçekleşmiş olmalıdır. Zarara sebep olan davranışla birim faaliyetleri arasında doğrudan bir bağlantı varsa ya da bu eylem ilgili birimin genel faaliyetleri kapsamında gerçekleşmişse bu koşul sağlanmış olur (bkz. işlevsel bağlantı). Şirketin çıkarlarına değil kendi çıkarlarına hareket eden bir birimin zararı doğuran sebep olarak görülmesi mümkün değildir. Öte yandan şirketin bir birim çalışanının kişisel ya da münferiden zarara sebebiyet veren faaliyetleri tazminat doğurmaz.”

442 Öztan, s.135.

443 Siffert/ Fischer/ Petrin, s.295.

141 c) Zararın doğması

TBK m.49’a göre haksız fiilin oluşması için gerekli olan unsurlardan birisi de eylemin bir zarar doğurmasıdır. Şirketin yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişilerin görevlerini ifa sırasındaki hukuka aykırı eylemlerinin üçüncü kişi nezdinde bir zarara neden olması şarttır. Zarara ilişkin TBK m.50’de düzenlenen genel ilkeler burası için de geçerli olacaktır⁴⁴⁴.

d) İlliyet bağı

TBK m.49’a göre haksız fiilin oluşumu için zarar ile şirketin yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişilerin görevlerini ifa sırasındaki hukuka aykırı eylemleri arasında bir neden sonuç ilişkisi meydana gelmelidir. Ayrıca şirketin yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişilerin eylemleri ile bu eylemlerin yönetim ve temsil görev ve yetkisi ile de illiyet bağının bulunması şarttır⁴⁴⁵.

e) Kusur

Şirketin yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişilerin görevlerini ifa ederken işledikleri haksız fiilden bahseden TTK m.632, aslında dolaylı olarak yönetim organının kusurundan da bahsetmektedir. Ayrıca TMK m.50/3, organların, kusurlarından dolayı ayrıca kişisel olarak sorumlu olduğunu düzenlemiştir. Bu hâlde gerçeklik teorisine dayanarak organlara kusur atfedilebileceğini ifade etmek mümkün olacaktır.

444 TBK m.50: “Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır.

Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.”

445 Öztan, s.137; Siffert/ Fischer/ Petrin, s.293.

142 Şirketin yönetim ve temsil ile yetkilendirilen kişilerin görevlerini ifa ederken, kendilerinden beklenen ortalama davranış tarzından ayrılıp ayrılmadıklarına göre organın kusuru tespit edilebilir. Kusurun ağırlığı ise TBK’ye göre belirlenecektir⁴⁴⁶.

B. MÜDÜRLERİN VE YÖNETİCİLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

TTK m.644/1-a’nın atfı uyarınca uygulanacak TTK m.553/1 hükmü gereği, limited şirkette kurucular, müdürler, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlu şekilde ihlâl etmeleri hâlinde sorumlu olacaklardır⁴⁴⁷. Her ne kadar TTK m.644/1-a maddesi TTK m.553’e atıf yapmış olsa da bu atfın TTK m.553 ile bağlı olan 555, 556, 557, 560 ve 562. maddelerini de kapsadığı kabul edilmektedir⁴⁴⁸.

TTK m.553/1’de yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları kusurlarından sorumlu tutulmuştur. Limited şirkette öncelikle ortak olsun veya olmasın müdürler sorumlu tutulmuştur⁴⁴⁹. Ayrıca, TTK m.553/1’de yöneticiler de açıkça belirtilerek yaptığı kusurlu davranışlardan sorumlu tutulmuştur. TTK m.553’ün gerekçesinde maddede bulunan “yönetici” kavramına ilişkin şu ifadeler bulunmaktadır:

446 Öztan, s.136.

447 Pulaşlı, H.: “Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Özen Yükümlülüğü ve Müteselsil Sorumluluğu”, Özen Sorumluluğu, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C.

XXV, S.1, Y.:2009, s.30: “TTK m.553 hükmünde, sorumlu olacak görevliler olarak açıkça, “yönetim kurulu üyeleri ile yönetim ve tasfiye ile uğraşan kişiler” ifadesine yer verilmiştir.”; Çamoğlu, E.: Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu (Kamu Borçlarından Sorumluluk İle), Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010, s.11.

448 Çamoğlu(Poroy/Tekinalp), s.513.

449 Şener, s.787: “Yargıtay bir kararında anonim ortaklıkta atanan murahhas müdürün, yönetim kurulu üyeleri gibi yaptıkları işlemlerden sorumlu olacaklarını içtihat etmiştir. (…) Bu karar (11.HD, 13.06.1994, E.1104, K.5001) şöyledir: “… Davalı genel müdür görevinde bulunduğu sırada, ana sözleşmesinin 17/2 ve 3.maddelerine göre, murahhas genel müdür olarak da atanmıştır. Bu hususta taraflar arasında bir uyuşmazlık yoktur. Murahhas müdürlük görevi ifa edenlerin yönetim kurulu üyeleri gibi yaptıkları işlemlerden dolayı sorumlu olacakları açık ve seçiktir(…)”

143

“6762 sayılı Kanunun 309’uncu maddesinde birçok noktada farklı olan maddenin kaynağı İsv. BK m.754’tür. Hüküm, kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları hakkında olup, denetçiler, işlem denetçileri ve özel denetçinin sorumluluğu 554’üncü maddeye tabidir. Hüküm 6762 sayılı Kanunun 309’uncu maddesinin aksine hem doğrudan hem de dolayısıyla uygulanır. Kaynak ile 553’üncü madde arasında dört fark vardır. Hükmümüzde, “kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları” denilerek açıkça görevli kişiler ifade edilmiştir.

Kaynakta ise, “yönetim kurulu üyeleri ile yönetim ve tasfiye ile uğraşan kişiler” ifadesine yer verilmiştir. Geniş anlama sahip “uğraşan” sözcüğü ile görevli olmadığı hâlde yönetime ve tasfiyeye karışan, talimat veren, yönetimi ve tasfiyeyi yönlendiren, bir bakıma arkadan yöneten büyük pay sahipleri başta olmak üzere, gizli yöneticiler ve tasfiye memurları (öğretimdeki deyimle, “fiili organ”lar) kastedilmiştir. Bu geniş kapsamlı ibarenin hukukumuza aktarılması hâlinde (banka hukukundaki deneyim ve birikim göz önüne alınınca) ibarenin amacı ve İsviçre’deki anlayışı aşan bir anlam ve boyut kazanacağından endişe edilmiştir. Böyle ucu açık bir ibareyi hükme koymak yerine mevcut “yöneticiler” sözcüğünün yorumlanmasının öğretiye ve yargı kararlarına bırakılmasının, bu yolla daha dinamik bir anlayışın hukukumuza egemen olabileceği düşünülmüştür.”⁴⁵⁰ Gerekçede 553.maddenin 1.fıkrasında belirtilen “yönetici”

kavramının genişliğinin tespitinin içtihat ve doktrine bırakıldığı belirtilmiştir. Şener’e göre ise fiilî organ konumunda olan gizli müdürlerin de TTK m.553/1 kapsamında sorumlulukları bulunmaktadır⁴⁵¹.

TTK m.644/1-a ile anonim şirkete yapılan bu atfa karşın limited şirkette müdürlerin ve yöneticilerin yükümlülükleri TTK’deki limited şirket düzenlemelerine

450 6102 s. TTK 553’üncü madde gerekçesi.

451 Şener, s.787.

144 göre belirlenmiştir⁴⁵². Bu kişiler yükümlülüklerine aykırı davranarak şirkete zarar vermişlerse hukukî sorumlulukları doğacaktır. Bu hâlde TTK m.553/1’e göre sorumlu olan kişilerin sorumluluğu zarar gören şirkete, pay sahiplerine ve şirket alacaklılarına karşıdır⁴⁵³.

TTK m.553’de düzenlenen müdür ve yöneticilerin hukukî sorumluluklarının vücut bulması için gerekli olan şartlarının incelenmesi gereklidir.