Araştırmada, veri toplama aracı olarak, genel kitle iletişim araçları, internet kullanma biçimleri, demografik unsurlar ile internet kullanım motivasyonları ve bireysel medya bağımlılığı ifadelerini kapsayan 96 soruluk bir anket formu geliştirilmiştir.
Araştırmada kullanılan anketin bazı bölümlerinin orijinalinin Türkçe olmaması nedeni ile dilimize uyarlanmasında herhangi bir anlaşılmayan veya eksik noktanın bulunup bulunmadığını sınamak amacıyla esas araştırma yapılmadan önce 50 öğrenci üzerinde ön test yapılmıştır. Ön test sonucunda ölçekte yer alan yargılardan verilmek istenen anlamı tam ve açık olmayan yargılar yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca geliştirilen anket formu üzerinde, alanında uzman öğretim görevlilerinin önerileri dikkate alınarak değişiklikler yapılmıştır. Anketörler dikkatlice seçilmiş ve araştırmanın amacı, uygulama sekli, anketlerin titizlikle doldurulmasının önemi gibi konular detayıyla açıklanmıştır.
Bir testin veya ölçeğin ölçmek istediği şeyi tutarlı ve istikrarlı bir biçimde ölçme derecesi olarak tanımlanan güvenilirlik konusunda alfa katsayısı (Cronbach’s Alpha: tekrar test korelasyon katsayısı) ölçümleri yapılmıştır. Alfa katsayısı ölçekte bulunan maddelerin iç tutarlılığını kestirmek ve dolayısıyla ölçeğin homojen bir yapıya sahip olup olmadığını belirlemek açısından önemlidir. Alfa değeri, 0 ile 1 arası değerler alır ve kabul edilebilir bir değerin en az 0.7 olması beklenmektedir. Ancak, inceleme türü çalışmalarda bu değerin 0.5’e kadar makul kabul edilebileceği bazı araştırmacılarca (Altunışık vd., 2005: 114-116; Tavşancıl ve Keser, 2002) öngörülmektedir. Farklı tipte skalalar içeren bölümlere ilişkin güvenilirlik katsayıları ilgili bölüm analizlerinde yer almaktadır.
Anket, toplam 96 sorudan ve dört bölümden teşkil edilmiştir.
Anketin ilk bölümü; en çok takip edilen kitle iletişim aracı, kitle iletişim araçlarını kullanma amaçları, güven düzeyleri ve internet kullanımı sonrası diğer kitle iletişim araçları ilişkisi ile internet kullanımı sonrası sosyal çevre ilişkisi üzerine sorulardan oluşturulmuştur. Deneklerin kitle iletişim araçlarına güven düzeyi ve kullanım amaçlarına ilişkin olarak ankete yerleştirilen sorularda 4 noktalı Likert tipi dereceleme ölçeği [Çok önemli (4), Önemli (3), Önemsiz (2), Çok önemsiz (1)] kullanılmıştır. Deneklerin, internet kullanımı sonrası diğer kitle iletişim araçlarıyla (televizyon, radyo, basılı gazete, basılı dergi, kitap, mektup/kartpostal) ve sosyal çevresi (aile, arkadaş, sevgili/eş) ile ilişkisini test etmek için 6 noktalı Likert tipi dereceleme ölçeği [Çok arttı (2), Arttı (1) Değişmedi (0), Azaldı(-1), Çok azaldı (-2), Zaten yoktu (6)] yerleştirilmiştir.
Anketin ikinci bölümü, internette harcanan zaman, kişisel bilgisayar sahipliği, internete nereden bağlandıkları ve ne zamandan beri internet kullandıkları üzerine nominal sorular ile 41 maddeden oluşan internet kullanım motivasyonlarına ilişkin ifadelerden oluşturulmuştur. İnternet kullanım motivasyonlarına ilişkin 41 maddelik ölçeğin güvenilirlik katsayısı Cronbach’s Alpha 0.9364 olarak gerçekleşmiştir. Deneklerin internet kullanmalarının ardında yatan motivasyonlar noktasında bugüne dek kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı baz alınarak yapılmış çalışmaların ortak noktasını teşkil eden motivasyonlar (bilgi arama/eğitim, eğlence, sosyal etkileşim, gerçekten kaçış/arkadaşlık) bağlamında 8’er item soru cetveline yerleştirilmiştir. Bunların yanı sıra internete özgü motivasyonlar olarak literatürde değerlendirilen, cinsellik, fantezi eğilimi (fantasy proneness), ve gerçek kimliğini saklama (anonymity), online alışveriş/ticari faaliyetler gibi motivasyonlara yönelik ifadeler de soru cetvelinde yer almıştır. Kullanıcıların bu motivasyonları değerlendirebilmeleri için 5 noktalı [(1) Asla (2) Nadiren (3) Bazen (4) Sıklıkla (5) Daima} Likert ölçeği kullanılmıştır.
Anketin üçüncü bölümü ise DeFleur ve Rokeach’ın geliştirdiği, bağımlılık tipolojisinin, Gazi Üniversitesi öğrencileri üzerinde test edilmesi amacıyla, orijinalinden Türkçeye aktarılan 18 maddelik ölçekten oluşmaktadır. Bireysel medya bağımlılığının ilk kantitatif ölçümü, Ball-Rokeach, Rokeach ve Grube (1984) tarafından gerçekleştirilmiştir. 11 maddeden oluşan ölçek, sosyal anlama ve bireysel anlamayı ölçen üçer maddeyi, sosyal oryantasyonu (yönelim) ölçen iki maddeyi ve bireysel oyun, sosyal oyun ve bireysel oryantasyon (yönelim) için bir maddeyi içeriyordu. Bireysel medya bağımlılığı ölçeğinin geliştirilmesindeki bir sonraki önemli adım; televizyondan alışveriş araştırmaları için , ölçeği her bir boyut için madde sayısını ikiye çıkararak toplam 12 maddeden oluşan bir ölçeğe dönüştüren Grant ve arkadaşları (1991) tarafından yapılmıştır. Grant ve arkadaşları, “hiç faydalı değil” den “oldukça faydalı”ya doğru 5 noktalı Likert ölçeği ile, “Günlük yaşamınızda televizyon aşağıdakiler için ne kadar faydalı” biçiminde değiştirmişlerdir. Bu çalışmalarda kullanılan bireysel-düzeyde medya bağımlılığının standart bir ölçümünün olmaması, araştırmacıların tüm medyaya uygulanabilecek standart bir ölçüm yaratmaları isteğiyle sonuçlanmıştır. Güney Kaliforniya Üniversitesi’ndeki Medya Sistemi Bağımlılık Araştırma Grubu tarafından gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda, bireysel medya bağımlılığının altı kavramsal boyutunun her biri için 3 maddeden oluşan 18 maddelik ölçek geliştirilmiştir. Grant tarafından detaylandırılan 18 maddelik tam ölçek; televizyon, radyo, gazete gibi kitle iletişim araçlarında ortaya çıkan bireysel medya bağımlılığı ilişkilerini test etmek amacıyla, yabancı kaynaklı birçok araştırmada değiştirilmeden kullanılmıştır (Grant, 1998).
Ancak bu ölçek Türkiye şartlarında, herhangi bir kitle iletişim aracı ile izleyiciler üzerinde gelişebilecek bireysel bağımlılık ilişkilerini ölçmek amacıyla kullanılmamıştır. 18 maddelik ölçekte yer alan orijinal ifadeler Türkçe’ye aktarılırken gerekli titizlik gösterilmiştir. Ölçeğin yapılan güvenilirlik analizleri de (Cronbach’s Alpha: .8976) bu durumu doğrulamaktadır. Deneklere, “internetin günlük yaşamdaki yeri ve yararları” konusundaki 18 ifadeyi değerlendirebilmeleri için 5 noktalı Likert [Hiç faydası yok (1), Faydasız (2), Nötr (3), Faydalı (4), Çok faydalı (5)] ölçeği kullanılmıştır. Alt ölçeklere göre bölümlenmiş “bireysel bağımlılık skalası” analiz bölümünde sunulmuştur.
Anketin dördüncü bölümü ise deneklerin; yaş, cinsiyet, fakülte, eğitim alanı, sınıf, Ankara’da kaldığı yer, anne-baba eğitim düzeyi ve ekonomik durumlarına ilişkin demografik değişkenlere yönelik sorulardan oluşmaktadır.