Türkiye’de internetin hangi amaçlarla kullanıldığı ve Türk internet kullanıcı profiline ilişkin veriler genelde yayıncı kuruluşların finansörlüğünde gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına dayanmaktadır. Konuya ilişkin yeterli bilimsel çalışma ve akademik değerlendirme ise henüz bulunmamaktadır.
Türkiye’de internet kullanımı ve kullanıcı profiline ilişkin öncül araştırmaların en dikkate değer sonucu kadın-erkek kullanıcı eşitsizliğidir. Kullanıcıların yüzde 83’ü erkek, yüzde 17’si kadındır. Ortalama yaş 28 olarak tespit edilirken, kullanıcılar kent nüfusunun yüzde 10’unu teşkil etmektedirler (http://turk.internet.com/eticaret/reklam/profil.html). Türk kullanıcıların ekonomik açıdan orta düzey ve üstü gelir grubuna (AB, C1) girdikleri görülmektedir.
Başlangıçta interneti bir oyun ve sohbet aracı olarak gören Türk internet kullanıcısının (http://turk.internet.com/eticaret/reklam/profil.html) internet kullanma konusundaki bilinci giderek daha da gelişmekte ve çeşitlenmektedir. 2000 yılında Bilişim İnternational tarafından gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına göre Türk kullanıcılar sohbet ve oyunun ardından en çok vakti gazete ve dergi okumaya ayırmaktadır. Araştırmada ortaya çıkan bir başka gerçek de, Türk kullanıcıların, özellikle ticari/ekonomik işlemler (bankacılık, alışveriş) konusunda interneti kullanmıyor olmalarıdır.
Tablo 5: Türk Kullanıcıların İnternet Aktiviteleri
(%) TOPLAM 15-24 25-39 40-45 KADIN ERKEK
Bankacılık 6 3 16 7 5 7 Alışveriş 9 6 15 20 13 6 Seyahat işlem 4 3 6 - 2 4 Sohbet 61 70 42 27 57 63 Gazete-dergi okumak 24 22 33 20 30 22 Müzik dinlemek 15 16 15 7 14 16 İş İlanları 7 6 10 7 4 8 Ödev hazırlamak 14 18 4 7 4 8 Bilgi edinmek 23 15 46 33 26 22 Oyun oynamak 30 35 18 20 20 35
Kaynak: http://turk.internet.com/eticaret/reklam/profil.html, 6 Nisan 2006
Konuyla ilgili en güncel ve güvenilir sayılabilecek veri, Devlet İstatistik Enstitüsü (yeni adıyla TÜİK) tarafından 2005 yılında gerçekleştirilen “Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması”na dayanmaktadır. TÜİK, 2005 yılı verilerine göre, hanehalkı bireylerinin yüzde 78'i iletişim amaçlı, yüzde 90'ı bilgi arama ve çevrimiçi
hizmetler, yüzde 15'i ticari faaliyetler, yüzde 40'a yakını kamuyla ilgili işlemler için, yüzde 30’u eğitim amaçlı ve yüzde 22’si de sağlıkla ilgili konularda interneti kullanmaktadırlar (http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=92).
Tablo 6: Hanehalkı Bireylerinin İnternet Kullanma Amaçları (2005)
Amaçlar Yapılan aktiviteler (%)
78.23
Mesaj gönderme/alma 66.84
İnternet üzerinden telefonla görüşme/video konferansı 11.36 İletişim
Chat/ sohbet yapmak, vb. 40.39 90.16 Mal ve hizmetler hakkında bilgi aramak 43.31 Seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetlerin kullanımı 14.25 Radyo dinlemek ya da televizyon izlemek 28.18 Oyun, resim ya da müzik indirmek ya da oyun oynamak 43.58 Yazılım indirmek 22.81 Gazete ya da dergi okumak, haber indirmek 55.77 Bilgi arama ve
çevirimiçi (on-lıne) hizmetler
İş aramak ya da iş başvurusu yapmak 10.57 15.95
İnternet bankacılığı 12.90 Diğer finansal hizmetler (hisse senedi alımı vb.) 2.95
Mal ve hizmet almak/ sipariş vermek (finansal hizmetler hariç) 5.59 Mal ve hizmet siparişi
vermek ve satmak, bankacılık
Mal ve hizmet satmak (örn:müzayede ile satış gibi) 1.07 39.97 Kamu kuruluşlarına ait web sitelerinden bilgi edinmek 37.64 Resmi formların/dokümanların indirilmesi 10.65 Kamu kurumlarıyla
iletişim-
Doldurulmuş form göndermek 6.02 30.71 Eğitim faaliyetleri (okul,üniversite vb.) 26.83 Yetiştirme kursları (Yabancı dil, bilgisayar vb.) 7.22 Eğitim
Özellikle istihdam olanaklarına yönelik diğer eğitim faaliyetleri 4.37 22.97 Sağlıkla ilgili bilgi araştırma 22.38 Doktordan internet üzerinden randevu almak 0.50 Doktordan internet üzerinden reçete talep etmek 0.02 Sağlık
Bir doktordan internet üzerinden tavsiye almak 1.86
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=92
Özel bir internet şirketi olan MyNet tarafından yayınlanan “GFK İnternet Kullanıcı Profili Araştırmaları (2006-7) Türk internet kullanıcıları arasındaki kadın-erkek eşitsizliği arasındaki uçurumun giderek azaldığını göstermektedir. 2007 rakamlarına göre internet kullanıcılarının yüzde 53’ü (bu rakam 2006 da % 51) 15- 24 yaş grubunda ve yüzde 66 oranında erkekten oluşmaktadır. Ağırlıklı olarak lise ve orta öğretim düzeyindeki kullanıcıların yüzde 33’ü internet ile son bir iki yıl içerisinde tanışmıştır. Ayrıca son yıllarda, ADSL kullanımının yaygınlaşması ve kişisel bilgisayarların giderek erişebilir fiyat ve taksitlerle satılmaya başlaması ile birlikte, kullanım mekanı olarak internet kafeler ve işyerleri büyük bir hızla gerilerken evde kullanım oranı artmaya başlamıştır. (yüzde 36’dan yüzde 43’e geçiş) (http://www.mynet.com/reklam/pazararastirma2.asp).
Araştırmada kullanıcıların interneti sırasıyla e-posta almak/yollamak, okul veya işle ilgili araştırma yapmak, sohbet etmek ve oyun oynamak ve haber izlemek amaçlarıyla izlediği kaydedilmektedir. Temalarına göre internet kullanıcılarının yararlandıkları hizmetler aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.
Şekil 3: Temalarına Göre İnternet Kullanıcılarının Yararlandığı Hizmetler
Kaynak: http://www.mynet.com/reklam/pazararastirma2.asp
Araştırma şirketi ACNielsen ve özel internet kuruluşu Medyanet tarafından, Mayıs- Temmuz 2006’da gerçekleştirilen “Kullanıcı Profili Araştırması” da Türk internet kullanıcısının internetten aldığı hizmetler konusunda ayrıntılı bilgi vermektedir. ACNielsen’in araştırma sonuçlarına göre kullanıcıların yüzde 70’ini erkek, yüzde 30’unu kadınlar oluşturmaktadır (www.medyanet.net/.../Arastirmalar/ACNielsen_Medyanet_ Kullanici_Profili_Arastirmasi_Mayis-Temmuz%2006.ppt).
Yapılan son araştırmalar, Türk kullanıcıların interneti sohbet amaçlı kullanımında gerileme olmadığını, ancak oyun oynama konusunda az da olsa bir azalma olduğunu göstermektedir. Ayrıca, başlangıçta ekonomik/ticari faaliyetler konusunda interneti
güvensiz bulan kullanıcıların giderek daha üst seviyede bu amaçlar için interneti kullandıkları görülmektedir.
Şekil 4: Kullanıcıların İnternetten Aldığı Hizmetler
1% 3% 3% 4% 4% 4% 4% 6% 6% 7% 8% 9% 10% 10% 11% 12% 18% 25% 31% 40% Kişisel araştırma chat Gazete Müzik İndirme Program İndirme Banka Sağlık sorunları Diğer İş Arayışı Newsgroups Radyo Dinleme Hava Durumu Kişisel Alışveriş Tatil Oyun Çeviri TV İzleme İş alışverişi Telefon Görüşmesi Döviz Kaynak: www.medyanet.net/.../Arastirmalar/ACNielsen_Medyanet_Kullanici_ Profili_Arastirmasi_Mayis-Temmuz%2006.ppt
Görüldüğü üzere internet çok geniş bir alanda insanlara kaynaklık etmekte, birçok ihtiyacı karşılamaktadır. İnternet bu yönüyle kendinden önceki kitle iletişim araçlarını da tehdit eder hale gelmiştir. Zira insanlar daha az televizyon izlemekte, daha az gazete okumakta ve radyo dinlemektedir. Sinemaya olan ilgi azalmaktadır. Konuyla ilgili olarak IBS Group tarafından Türkiye’de gerçekleştirilen ve sonuçları Ocak 2001’de yayınlanan araştırmanın sonuçları da bu tezi doğrular nitelikte sonuçlar vermiştir. Araştırmaya göre, kullanıcıların yüzde 45’i internetin hayatlarını etkilediğini, yüzde 20’si ise etkilenmediklerini kaydetmişlerdir. “İnternet kullanmaya başladıktan sonra daha az televizyon seyreder oldum” diyenlerin oranı yüzde 43 düzeyindedir. Yüzde 24’ü daha az gazete okuduğunu, yüzde 22’si daha az dergi okuduğunu, yüzde 20’si ise daha az sinemaya gittiğini belirtmektedir (http://www.turk.internet.com/eticaret/reklam/ibs.html).
İnsanlardan internette yaptıkları işlemleri sıralamaları istendiğinde, gazete okumak, televizyon izlemek, film seyretmek, müzik dinlemek, telefon görüşmesi yapmak gibi daha önceden ancak geleneksel iletişim araçları ile mümkün olabilecek aktiviteleri gerçekleştirdikleri görülmektedir. Mevcut durum karşısında ayakta kalmak isteyen
geleneksel kitle iletişim araçları da okuyucu/izleyici/dinleyicilerini kaybetmemek, varlıklarını sürdürebilmek adına bu ortamla bütünleşme çabaları içerisine girmektedirler. Bugün geleneksel anlamda yayıncılık yapan birçok gazete, televizyon ve radyoyu internette temsil eden web siteleri mevcuttur. Türkiye açısından bakıldığında Milliyet, Hürriyet, Sabah gibi önde gelen gazeteler web siteleri ile geleneksel anlamda ulaşamayacakları okuyucu seviyesine ulaşmaktadırlar. Zira bütün dünyada kabul gören istatistikler yayınlayan Alexa.com’un verilerine göre üç büyük gazete de Türkiye bazında en çok ziyaret edilen ilk 20 sitesi arasında yer almaktadır. (http://www.alexa.com/site/ds/top_sites?cc=TR&ts_mode=country&lang=none, 6 Şubat 2007)