100.000 TL Satışların

Maliyeti hesabı

rak kaydedilmesi öngörülmüştür. Ancak “üretilmesi normal koşullar altında bir yıldan daha uzun süren stoklar” için istisna tanınmıştır. Buna göre, üretilmesi normal koşullar altında bir yıldan daha uzun süren stokların satışa hazır hale gel-melerine kadar geçen süre boyunca, kur farkları dahil kullanılan kredilere iliş-kin finansman giderlerinin stok maliyeti içinde aktifleştirilmesi öngörülmüştür.

BOBİ FRS’nin bu uygulaması Tam Set TFRS ile uyumludur. Tam Set TRFS’de özel nitelikli varlıkların ediniminde ortaya çıkan kur farkı ve faiz giderlerinin stok maliyeti içinde gösterilmesi öngörülmekte ve “inşası ya da üretilmesi bir yıldan uzun süren varlıklar” özel nitelikli varlık olarak tanımlanmaktadır. BOBİ FRS de, kavram olarak “özel nitelikli varlık” kavramını kullanmamasına rağmen tam Set TFRS ile aynı düzenlemelere yer vermiştir.

Stokların mevcut konumuna ve durumuna getirilmesiyle ilişkili olan tüm maliyetler stok maliyetine dâhil edilmektedir. Buna göre; stoğu kullanılır hale getirmek için katlanılan montaj, nakliye vb. maliyetler stok maliyetinin içeri-sinde gösterilecektir. Bunun dışında standartta stokların maliyetine dâhil edi-lemeyen maliyetlere örnek olarak;

(a) Normalin üstünde gerçekleşen fire ve kayıplar, işçilik ve diğer dönüş-türme maliyetleri.

(b) Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama giderleri.

(c) Stokların mevcut konum ve duruma getirilmesinde katkısı olmayan ge-nel yönetim giderleri.

(ç) Satış giderleri.

gibi hususlar gösterilmiştir. Bu tür maliyetlerin, oluştukları dönemde gider olarak kâr veya zarara yansıtılması gerekmektedir. Söz konusu düzenleme Tam Set TFRS ile uyumludur.

3. Maliyet Ölçüm Teknikleri

Ürünlerin maliyetinin hesaplanmasında fiili maliyet yöntemi uygulana-caktır. Fiili maliyet yöntemi, dönem sonunda üretim maliyetlerinin gerçek-lemiş tutarlarını dikkate alan bir yöntemdir. Ancak BOBİ FRS, fiili maliyet yönteminin yanı sıra, standart maliyet yöntemi veya perakende yöntemi gibi stokların maliyetinin ölçümüne yönelik tekniklerin kullanılabileceğini ön görmüştür. Standart maliyet hesabında, hammadde ve malzemelerin, işçiliğin, verimliliğin ve kapasite kullanımının normal düzeyleri dikkate alınır. Her bir maliyet türü için standart tutarlar belirlenir, fiili sonuçlar beklenmeksizin üre-tim yapıldıkça stoklar dönem içerisinde bu standart tutarlarla ölçülür. Dönem sonunda saptanan gerçek tutarlar ile standart tutarlar karşılaştırılarak sapmalar

tespit edilir ve bu sapmaların analizi yapılır. Standart maliyetler, düzenli ola-rak gözden geçirilir ve gerektiği takdirde mevcut koşullara göre yeniden be-lirlenir. Perakende yönteminde maliyet, stokların satış değerinden uygun brüt kâr marjının düşülmesi suretiyle bulunur. Perakende satış yapan işletmeler tarafından, diğer maliyet yöntemlerini uygulamanın pratik olmadığı, benzer kar marjlarına sahip, hızla değişen çok sayıda kalemden oluşan stokların de-ğerlemesinde kullanılır.

4. Maliyet Hesaplama Yöntemleri

Stokların maliyeti, ilk giren ilk çıkar (FIFO) veya ağırlıklı ortalama mali-yet yöntemlerinden biri kullanılarak hesaplanır. Benzer niteliklere ve benzer kullanıma sahip tüm stoklar için aynı maliyet hesaplama yöntemi kullanılır.

Nitelikleri veya kullanım alanları itibarıyla farklı olan stoklar için farklı mali-yet hesaplama yöntemleri kullanılabilir. Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi-nin kullanımına ise izin verilmemektedir. Bununla birlikte, normal şartlarda birbirleriyle aynı olmayan stok kalemleri ile özel projeler için üretilen ve ay-rılan mal veya hizmetlerin maliyeti, her bir varlığa ilişkin maliyetler ayrı ayrı dikkate alınarak hesaplanır (BOBİ FRS Paragraf 6.12 ve 6.13).

5. Dönem Sonu Stokların Değerlendirilmesi- Son Ölçüm

Maliyet bedeli ile aktifleştirilen stoklar, dönem sonuna gelindiğinde, mali-yet değeri ile net gerçekleşebilir değerden düşük olanı üzerinden değerlenir.

Net gerçekleşebilir değer, olağan işletme faaliyetleri kapsamında tahmin edi-len satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyetleri ve satışı gerçekleştirmek için gerekli olan tahmini maliyetler düşüldükten sonra bulunan değerdir. Net gerçekleşebilir değer, işletmeye özgü bir değer olup, gerçeğe uygun değerden farklıdır. İşletme elindeki stokları kendi pazar koşullarında kaça satabileceğini ön görüp, söz konusu stokları satışa hazır hale getirmek için katlandığı ma-liyetleri bu tutardan düşerek net gerçekleşebilir değeri hesaplamış olacaktır.

Örneğin; elindeki yarı mamulleri değerlemek isteyen bir işletme, yarı mamul tamamlandıktan sonra oluşan tam mamulün satış fiyatının 100 TL olduğunu ön görmektedir. Yarı mamulün tam mamule dönüşmesi için gereken maliyet (tamamlanma maliyeti) 30 TL olarak hesaplanmış, bunun dışında satışa hazır hale getirmek için katlanılan diğer maliyetler (örneğin, ambalaj vb.) 10 TL olarak ön görülüştür. Bu durumda işletmenin yarı mamul stoklarının net ger-çekleşebilir değeri (100 TL-30 TL-10TL) 60 TL olacaktır.

Bir işletmenin stoğu niteliğindeki borsalar veya teşkilatlanmış diğer piya-salarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler raporlama dönemi sonla-rında piyasa değerleri üzerinden ölçülmektedir.

6. Stoklarda Değer Düşüklüğü

BOBİ FRS, her raporlama dönemi sonunda, stokların değer düşüklüğü-ne uğrayıp uğramadığının değerlendirilmesini ön görmüştür. Stokların zarar görmesi, kısmen veya tamamen kullanılmaz hale gelmesi, satış fiyatlarının düşmesi, tamamlanma maliyetinin artması ya da tahmini satış maliyetlerinin yükselmesi gibi nedenlerle stoklar değer düşüklüğüne uğrayabilir. Stokların değer düşüklüğüne uğraması durumunda, stokların defter değeri net gerçekle-şebilir değerine indirilir. Bu indirim tutarı, değer düşüklüğü zararını oluşturur ve Kâr veya Zarar Tablosunda “Satışların Maliyeti” kalemine yansıtılır (BOBİ FRS Paragraf 6.22).

Bir hammadde ve malzeme kullanılarak üretilecek mamulün, maliyetinin altında satılmasının beklenmemesi durumunda bu hammadde ve malzeme için değer düşüklüğü ayrılmaz. Örneğin; defter değeri ürün başına 4 TL olan bir hammaddenin, piyasa değeri 2 TL’ye düşmüştür. Bu hammaddeyi kulla-narak üretilen ürünlerin maliyet bedeli ürünün satış fiyatının altında kalıyor-sa, bir diğer ifadeyle ürünleri satarken (yüksek maliyet nedeniyle) zarar etme durumu oluşmuyorsa, hammaddeler için değer düşüklüğü ayırmaya gerek bulunmamaktadır. Ancak, ham madde ve malzemelerin fiyatlarındaki azalış, mamullerin net gerçekleşebilir değerinin maliyetinden daha düşük olacağını gösteriyorsa, hammadde ve malzemelerin değeri net gerçekleşebilir değerine düşürülür. Bu durumlarda hammadde ve malzemelerin yenileme maliyetleri, bir diğer ifadeyle söz konusu madde ve malzemeleri piyasadan yeniden satın alınması gerekse ödenecek tutar, net gerçekleştirilebilir değeri yansıtan en iyi ölçü olarak esas alınacaktır.

Değer düşüklüğüne uğramış olan ve Finansal Durum Tablosunda izlenme-ye devam eden stokların net gerçekleşebilir değeri izleizlenme-yen raporlama dönem-leri sonlarında yeniden değerlendirilir. Daha önce stoklarda değer düşüklü-ğüne neden olan koşulların geçerliliğini kaybetmesi veya değişen ekonomik koşullar nedeniyle net gerçekleşebilir değerde artış olduğuna dair açık bir göstergenin bulunması durumunda, ayrılan değer düşüklüğü zararının tama-mı veya bir kıstama-mı iptal edilir. Değer düşüklüğünün iptal edilecek kıstama-mı, ilgili stokun maliyet değeri esas alınarak belirlenir. Stokun, değer düşüklüğünden sonra belirlenen değeri, stokun maliyet değerini aşamaz, bir diğer ifadeyle stoklar maliyet bedelinin üzerinde bir değerle değerlenemez.

BÖLÜM 7