NAKİT AKIŞ TABLOSU

Doç. Dr. Atilla Perek¹⁶

1. Giriş

Nakit Akış Tablosu BOBİ FRS’de İkinci Bölümde yer almaktadır. Bu bö-lümde, Nakit Akış Tablosunda yer alması gereken bilgiler ve bu bilgilerin ne şekilde sunulacağı düzenlenmektedir.

Nakit Akış Tablosu, işletmenin bir raporlama dönemi içindeki nakit veya nakit benzerlerindeki giriş ve çıkışları, bunların kaynaklarını ve kullanım yer-lerini gösteren tablodur (BOBİ FRS Paragraf 2.1).

TMS/TFRS’de nakit akış bilgilerinin faydaları ile ilgili iki paragraf bilgi verilmiştir, ancak bu bilgiler BOBİ FRS’de bulunmamaktadır. TMS/TFRS’ye göre Nakit Akış Tablosu, diğer finansal tablolarla birlikte kullanıldığında, finansal tablo kullanıcılarının; işletmenin net varlıklarındaki değişimleri, işletmenin finansal yapısını (likidite durumu ve borç ödeme günü dahil) ve değişen koşullara ve fırsatlara uyum sağlamak amacıyla nakit akışlarının tuta-rını ve zamanlamasını etkileme kabiliyetini değerlendirmesi için gerekli olan bilgileri sunar. Nakit akış bilgisi, işletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma kabiliyetinin değerlendirilmesinde diğer işletmeler ile daha karşılaştırılabilir bilgi sağlar. Bu minvalde Nakit Akış Tablosunun yatay, dikey, trend ve oran analizleri kârlılık ile net nakit akışı arasındaki ilişkinin ve fiyat değişimlerinin etkisinin incelenmesinde oldukça fayda sağlar (TMS 7 Paragraf 4).

Her ne kadar TMS/TFRS’de Nakit Akış Tablosu için bir biçimsel yapı ve-rilmemiş ve şart konmamış olsa da BOBİ FRS’ye göre Nakit Akış Tablosu, konsolide olmayan finansal tablolar hazırlayan işletmeler tarafından Ek 4’teki örneğe, konsolide finansal tablolar hazırlayan işletmeler tarafından ise Ek 8’deki örneğe uygun olarak hazırlanır (BOBİ FRS Paragraf 2.2). Örneklerde-ki biçimsel yapıya uymak şartı ile şirketler NaÖrneklerde-kit Akış Tablolarını istedikleri ayrıntıda hazırlayabilirler. Dolayısıyla şirketler Nakit Akış Tablosunu hazır-larken örnekte bulunan ancak tutarı sıfır olan kalemleri tablolarına koymak zorunda değillerdir.

16 Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi

*

*

2. Nakit ve Nakit Benzerleri Kavramları

BOBİ FRS’ye göre nakit, işletmedeki nakit ile vadesiz mevduatı ifade ederken, nakit benzerleri, tutarı belirli bir nakde kolayca çevrilebilen ve değe-rindeki değişim riski önemsiz olan kısa vadeli ve yüksek likiditeye sahip ya-tırımları ifade eder (BOBİ FRS Paragraf 2.3 ve Paragraf 2.4). Ek 1 ve Ek 5’te Finansal Durum Tablosu formatı verilmiştir. Bu formata göre dönen varlık-ların ilk kalemi nakit ve nakit benzeri kalemidir. BOBİ FRS’ye göre finansal durum tablosunda nakit ve nakit benzeri kalemini oluşturan unsurların toplam tutarları verilecektir. Nakit ve nakit benzerinin bileşenleri ilgili detaylar dip-notlarda verilecektir (BOBİ FRS Paragraf 2. 6 ve 2.7).

Burada önemli olan nakit benzeri kavramının iyi anlaşılmasıdır. Standarda göre nakit benzerleri, yatırım veya diğer amaçlardan ziyade kısa vadeli nakit taahhütlerinin yerine getirilmesi amacıyla elde tutulan varlıklardır. Bir yatı-rım kısa vadeye (örneğin edinim tarihinden itibaren üç ay veya daha kısa bir vadeye) sahip olduğunda genellikle nakit benzeri olarak nitelendirilir (BOBİ FRS Paragraf 2.4).

Tek Düzen Hesap Planı bakış açısıyla 100 Kasa hesabındaki tutarlar ve 102 Bankalar hesabındaki vadesiz mevduat tutarları Standardın nakit kavramını ifadelendirmektedir. 102 Bankalar hesabındaki 3 ay ve kısa vadeli mevdu-atlar ve 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bono hesabı ile 112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bono hesabındaki edinim tarihi üç ay veya kısa süreli olanlar Standardın nakit benzeri kavramını ifadelendirmektedirler. Eğer bir firmanın üç aydan uzun banka mevduat hesabı veya kamu/özel kesim tahvil, senet veya bonosu var ise Finansal Durum Tablosunda Nakit ve Nakit Benzerleri ola-rak değil Finansal Yatırım kaleminde sınıflandırılacaktır. Kanaatimize göre, Tek Düzen Hesap Planı’ndaki 101 Alınan çekler hesabındaki tutarların, BOBİ FRS’ye göre, kanunen veya teamüle dayanarak vadeli oldukları sürece (vade üç aydan kısa olsun veya olmasın) nakit ve nakit benzeri olarak sınıflandırıl-mamaları gerekmektedir. Bu tür varlıklar ticari faaliyet ile ilgili olup ticari bir vade barınmaktadırlar ve bu varlıkların, kısa vadeli nakit taahhütlerinin yerine getirilmesi amacıyla elde tutulmadıkları sürece, vadeleri üç aydan kısa olsun veya olmasın Ticari Alacaklar hesabında sınıflandırılmalarının BOBİ FRS ve TMS/TFRS raporlama mantığına daha uygun olacağı kanaatindeyiz. Bu min-valde 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabındaki tutarların da BOBİ FRS’ye göre Finansal Durum Tablosunda Ticari Borç kaleminde sınıflandırıl-maları gerektiği kanaatindeyiz.

Yukarıda bahsedilen kalemlerin yanı sıra şirketlerin kredi kartı alacakları bulunmaktadır. Bu tür alacaklar da ticari bir faaliyet sonucu ticari bir vade

bulundurmaktadırlar. Bu varlıkların da kısa vadeli nakit taahhütlerinin yerine getirilmesi amacıyla elde tutulmadıkları sürece Ticari Alacaklar hesabında sı-nıflandırılmaları BOBİ FRS ve TMS/TFRS raporlama mantığına daha uygun olacağı kanaatindeyiz.

BOBİ FRS’ye göre özkaynak araçları genellikle nakit benzeri olarak de-ğerlendirilemez (BOBİ FRS Paragraf 2.4). BOBİ-FRS bu tür varlıklar ara-sında nakit ve nakit benzeri olarak sınıflandırılabilecek varlıklara bir örnek vermemiştir, ancak TMS/TFRS’deki TMS 7 Standardı nakit benzerleri tanı-mını karşılayan özkaynak yatırımlarına, vadesine kısa bir süre kala edinilen ve belirli bir itfa tarihi olan imtiyazlı paylarını örnek göstermiştir. Dolayısıyla Tek Düzen Hesap Planı açısından 110 Hisse Senetleri Hesabındaki, yukarıda belirtilen örnek ve benzerleri dışındaki tüm kalemler BOBİ FRS’ye göre nakit benzeri olarak sınıflandırılamazlar.

Nakit ve nakit benzerlerinin işletmeye girişleri ve işletmeden çıkışları na-kit akışlarını oluşturur. Ancak nana-kit ve nana-kit benzerleri arasındaki hareketler nakit akışı olarak nitelendirilmez (BOBİ FRS Paragraf 2.6). Burada dikkat edilmesi gereken bir durum da mevduat faizlerine tahakkuk etmiş faiz gelir-leridir. BOBİ FRS’ye göre faiz tahakkuklarının ilgili hesapta raporlanması gerekmektedir. Dolayısıyla nakit ve nakit benzerlerinde raporlanmış banka mevduatlarına ve kamu/özel kesim tahvil, senet ve bonolarına tahakkuk etmiş

faiz gelirleri Finansal Durum Tablosunda nakit ve nakit benzerleri hesabında görülmektedir, ancak bu tutar nakit akış tablosunda nakit ve nakit benzeri ola-rak kabul edilemez. Dolayısıyla şirketlerin Finansal Durum Tablosundaki na-kit ve nana-kit benzeri toplam tutarı ile nana-kit akış tablosundaki nana-kit ve nana-kit ben-zeri toplam tutarının arasındaki farkı dipnotlarda belirtmeleri gerekmektedir.

Örnek:

ABC A.Ş. 31 ARALIK 20X7 TARİHLİ KONSOLİDE FİNANSAL TABLOLARA AİT NOTLAR

Not X: Nakit ve Nakit Benzerleri

Kasa x

Banka

- vadesiz mevduat x

- vadeli mevduat x

Diğer x

Nakit akış tablosundaki nakit ve nakit benzerleri xx

Faiz geliri tahakkuku x

3. Nakit Akış Tablosunun Sunumu

BOBİ FRS’de, TMS/TFRS’de olduğu gibi, Nakit Akış Tablosunda döneme ilişkin nakit akışları esas faaliyetlerden, yatırım faaliyetlerinden ve finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları şeklinde sınıflandırılarak sunulur (BOBİ FRS Paragraf 2.7).

Esas faaliyetler, bir işletmenin hasılat yaratan ana faaliyetleridir. Ayrıca işletmenin yatırım ve finansman faaliyeti olarak nitelendirilmeyen diğer faa-liyetleri de esas faaliyet olarak kabul edilir. Esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışları, genellikle etkileri kâr veya zarara yansıtılan işlem ve olayların sonucu olarak ortaya çıkar. BOBİ FRS esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışlarına örnek vermemiştir, ancak TMS/TFRS TMS 7 Standardında örnek-ler verilmiştir (TMS 7 Paragraf 14). Bu örnekörnek-ler BOBİ FRS için de geçerlidir:

• Mal satışından ve hizmet sunumundan elde edilen nakit tahsilatlar

• Fikri mülkiyet lisansı, ücret, komisyon ve diğer hasılat türlerinden elde edilen nakit tahsilatlar,

• Mal ve hizmetler için tedarikçilere yapılan nakit ödemeler

• Çalışanlara ve çalışanlar adına yapılan nakit ödemeler,

• Sigorta şirketinin; primler ve tazminatlar, yıllık ödemeler (iratlar) ve poliçeyle ilgili diğer faydalara ilişkin nakit tahsilatları ve nakit öde-meleri,

• Özel olarak finansman veya yatırım faaliyetleriyle ilişkilendirilemedi-ği sürece, gelir vergilerine ilişkin nakit ödemeler veya iadeler ve

• Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulan sözleşmelerden kay-naklanan nakit tahsilatlar ve ödemeler.

Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları, uzun vadeli varlıkların ve nakit benzerlerine dahil edilmeyen diğer yatırımların edinimi ve elden çı-karılması sonucu oluşan nakit akışlarıdır. Yalnızca Finansal Durum Tablosun-da bir varlığın kayTablosun-da alınmasına neden olan harcamalar yatırım faaliyetinden kaynaklanan nakit çıkışı olarak sınıflandırılabilir. BOBİ FRS yatırım faaliyet-lerinden kaynaklanan nakit akışlarına örnek vermemiştir, ancak TMS/TFRS TMS 7 Standardında bu konuda örnekler verilmiştir (TMS 7 Paragraf 16). Bu örnekler BOBİ FRS için de geçerlidir:

• Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile diğer uzun vadeli varlık-ların edinimi için yapılan nakit ödemeler. Bu ödemeler, aktifleştirilen geliştirme maliyetleri ile işletme tarafından inşa edilen maddi duran varlıklar için yapılan nakit ödemeleri de içerir,

• Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile diğer uzun vadeli

varlık-• Diğer işletmelerin özkaynak veya borçlanma araçlarını ve iş ortaklık-larındaki payları edinmek için yapılan nakit ödemeler (nakit benzeri olarak değerlendirilen ya da aracılık veya alım satım amacıyla elde tutulan bu tür araçlar için yapılan nakit ödemeler hariç),

• Diğer işletmelerin özkaynak veya borçlanma araçlarının ve iş ortaklık-larındaki payların satışından elde edilen nakit tahsilatlar (nakit benzeri olarak değerlendirilen ve aracılık veya alım satım amacıyla elde tutu-lan bu tür araçların satışından elde edilen nakit tahsilatlar hariç),

• Diğer taraflara nakden verilen avans ve krediler (bir finansal kuruluş

tarafından verilen avans ve krediler hariç),

• Diğer taraflara verilen avans ve kredilerin geri ödemelerinden elde edilen nakit tahsilatlar (bir finansal kuruluşun, verdiği nakit avans ve kredilerin geri ödemelerinden elde ettiği nakit tahsilatlar hariç),

• Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulanlar dışındaki futures, forward, opsiyon ve swap sözleşmeleri için yapılan ve finansman faa-liyeti olarak sınıflandırılmayan nakit ödemeler ve

• Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulanlar dışındaki futures, forward, opsiyon ve swap sözleşmelerinden elde edilen ve finansman faaliyeti olarak sınıflandırılmayan nakit tahsilatlar.

Finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları işletmenin özkay-naklarının ve yükümlülüklerinin tutarında ve içeriğinde değişikliğe neden olan faaliyetlerdir. BOBİ FRS finansman faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışlarına örnek vermemiştir, ancak TMS/TFRS TMS 7 Standardında bu ko-nuda örnekler verilmiştir (TMS 7 Paragraf 16). Bu örnekler BOBİ FRS için de geçerlidir:

• Pay veya diğer özkaynak araçlarının ihracından elde edilen nakit gi-rişleri,

• İşletmenin kendi paylarını edinmek veya itfa etmek için ortaklarına yaptığı nakit ödemeler,

• Borç senedi, bono ve tahvil ihracından, alınan kredi ve ipotekli kre-dilerden ve diğer kısa veya uzun vadeli borçlanmalardan elde edilen nakit girişleri,

• Borçlanılan tutarlara ilişkin nakit geri ödemeler ve

• Finansal kiralamayla ilgili mevcut yükümlülük tutarını azaltmak ama-cıyla kiracı tarafından yapılan nakit ödemeler.

a. Faiz ve Kâr Payı

Faiz ve kar payı ile ilgili ödemelerin ve alımların Nakit Akış Tablosun-da hangi bölümde raporlanacağı hakkınTablosun-da BOBİ FRS (Paragraf 2.21), TMS/

TFRS TMS 7 (Paragraf 31) Standardında olduğu gibi şirketin özel durumları-na göre serbestlik tanımıştır.

TMS/TFRS TMS 7 Standardı, sadece finansal kuruluşlar için, ödenen faiz, alınan faiz ve alınan temettülerin Nakit Akış Tablosundaki sınıflandırılmasında öncelikle esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akış bölümünü göstermiştir. Diğer kuruluşlar için söz konusu nakit akışlarının sınıflandırılması konusunda bir görüş

birliği bulunmadığını belirtmiştir (TMS 7 Paragraf 33). BOBİ FRS’de özellikle finansal kuruluşlar için böyle bir hüküm bulunmamaktadır. Standarda göre alınan faizler, ödenen faizler, alınan kâr payları ve ödenen kâr payları esas faaliyetler-den kaynaklanan nakit akışı olarak sınıflandırılabilir (BOBİ FRS Paragraf 2.22).

Alternatif olarak, alınan faizler ve alınan kâr payları yatırım faaliyetlerinden kay-naklanan nakit akışı olarak, ödenen faizler ve ödenen kâr payları finansman faa-liyetlerinden kaynaklanan nakit akışı olarak gösterilebilir (BOBİ FRS Paragraf 2.22). Böylelikle ödenen temettüleri BOBİ FRS alternatif olarak finansman faali-yetlerinden kaynaklanan nakit akış bölümünde raporlanmasını belirtirken, TMS/

TFRS TMS 7 Standardı alternatif olarak esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akış bölümünde raporlanmasını belirtmiştir.

Görüldüğü gibi bir şirket söz konusu kalemleri tutarlı bir şekilde esas faaliyetler-de kaynaklanan nakit akışlarında gösterirken, başka bir şirket ise bu kalemleri tutarlı bir şekilde yatırım veya finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarında gösterebilir. Burada önemli olan karşılaştırılabilirliği bozmamak için tutarlılıktır.

b. Vergiler

Vergilerle ilgili nakit akışları, açık olarak finansman ve yatırım faaliyetle-riyle ilişkili olmadıkları takdirde esas faaliyetlerden nakit akışı olarak sınıflan-dırılır. Gelir üzerinden alınan vergilere ilişkin nakit akışları Nakit Akış Tab-losundaki “Vergi ödemeleri/iadeleri” kaleminde, diğer vergiler ise (örneğin KDV gibi dolaylı vergiler) “Diğer nakit girişleri/çıkışları” kaleminde sunulur.

TMS/TFRS TMS 7 Standardında Nakit Akış Tablosu ile ilgili biçimsel yapı verilmemiş ve şart konmamış olduğundan gelir üzerinden alınan vergilere iliş-kin nakit akışları için herhangi bir kalem belirtilmemiştir.

c. Yabancı Para Cinsinden İşlemlere İlişkin Nakit Akışları

Yabancı para cinsinden işlemlerden kaynaklanan nakit akışları, nakit akı-şının gerçekleştiği tarihteki döviz kuru kullanılarak işletmenin ağırlıkla

kul-landığı para birimine çevrilmesi suretiyle bulunan tutar üzerinden gösterilir (BOBİ FRS Paragraf 2.17). Bu konu BOBİ FRS’deki Yabancı Para Çevrim İşlemleri ile ilgili olan Bölüm 20 ile paralel düşünülmesi gereken bir konudur.

Konsolide finansal tablolar hazırlayan ana ortaklıklar konsolide Nakit Akış

Tablolarını hazırlarken yurt dışındaki bağlı ortaklıklarına ait nakit akışlarını, nakit akışının gerçekleştiği tarihteki döviz kuru üzerinden ağırlıkla kullanılan para birimine çevirir. Uygulama kolaylığı açısından çevrim işlemlerinde nakit akışlarının gerçekleştiği tarihteki döviz kurlarına yakın bir kur (örneğin haf-talık veya aylık ortalama kur) kullanılabilir. Ancak döviz kurlarında önemli dalgalanmaların olduğu dönemlerde ortalama kur kullanılamaz (BOBİ FRS Paragraf 2.19).

Döviz kurlarındaki değişimler nedeniyle değerlemeden ortaya çıkan ka-zanç ve kayıp tutarları, nakit hareketine neden olmadığından nakit akışı ola-rak nitelendirilmez. Ancak, nakit ve nakit benzerlerinin dönem başı ve dönem sonu mutabakatını sağlamak amacıyla, döviz kurundaki değişimlerin yabancı para cinsinden elde tutulan veya yabancı para cinsinden ödenecek veya tahsil edilecek nakit ve nakit benzerleri üzerindeki etkisinin Nakit Akış Tablosun-da sunulması gerekir. Bu amaçla nakit ve nakit benzerleri dönem sonu kuru üzerinden yeniden ölçülür. Bu şekilde tespit edilen değerlemeden doğan ka-zanç veya kayıp tutarları, Nakit Akış Tablosunda, esas faaliyetlerden, yatırım faaliyetlerinden ve finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarından ayrı olarak “Kur Farklarının Nakit ve Nakit Benzerleri Üzerindeki Etkisi” ka-leminde gösterilir.

Ek 4 ve Ek 8’de verilmiş olan örnek biçimsel tabloda söz konusu kalem aşağıdaki gibi gösterilmektedir:

...

KUR FARKLARININ ETKİSİNDEN ÖNCE

NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNDEKİ SAFİ ARTIŞ (AZALIŞ)

(A+B+C) xxx

D. KUR FARKLARININ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ

ÜZERİNDEKİ ETKİSİ x

NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNDEKİ SAFİ ARTIŞ (AZALIŞ)

(A+B+C+D) xxx

...

d. Bağlı Ortaklıklar, İştirakler ve Müşterek Girişimlerdeki Yatırımlar Bağlı ortaklık, iştirak ve müşterek girişim yatırımlarının elde edilmesi, bu yatırımların ilave paylarının alınması, bu yatırımlardaki payların kısmen veya tamamen elden çıkarılması sonucu ortaya çıkan nakit akışları, yukarıdaki ör-neklerde de belirtildiği gibi yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları olarak sınıflandırılır (BOBİ FRS Paragraf 2.25).

Ancak konsolide finansal tablolar hazırlayan ana ortaklıklar, kontrol kaybı-nı oluşturmayacak şekilde bağlı ortaklıklarındaki paylarıkaybı-nın bir kısmıkaybı-nı elden çıkarmaları veya bağlı ortaklıklarının ilave paylarını almaları sonucu ortaya çıkan nakit akışlarını konsolide Nakit Akış Tablolarında finansman faaliyetle-rinden kaynaklanan nakit akışları olarak gösterir (BOBİ FRS Paragraf 2.25).

Ek 8’de verilmiş olan örnek biçimsel tabloda söz konusu kalem aşağıdaki gibi gösterilmektedir: (konsolidasyon konusu olduğundan ilgili kalemler Ek 4’te bulunmamaktadır.)

....

C. FİNANSMAN FAALİYETLERİNDEN NAKİT AKIŞLARI xxx Bağlı ortaklıklardaki payların kontrol kaybına neden

olmayacak şekilde elden çıkarılmasından nakit girişleri x Bağlı ortaklıkların ilave paylarının ediniminden nakit çıkışları x ....

e. Esas Faaliyetlerden Kaynaklanan Nakit Akışları

Yukarıda esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışları bölümünde hangi nakit akışlarının raporlanacağı verilmiştir. Ancak esas faaliyetlerden kaynak-lanan nakit akışları iki farklı yöntem ile sunulabilmektedir. Bunların birincisi doğrudan yöntem, ikincisi ise dolaylı yöntemdir.

Dolaylı Yöntem

Dolaylı yöntemde, esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışlarının gös-terimine vergi öncesi kârdan, diğer bir ifadeyle Dönem Kârı veya Zararı kale-minden başlanır. Ardından, Dönem Kârı veya Zararı kalemi aşağıdaki unsur-ların etkilerine göre düzeltilir (BOBİ FRS Paragraf 2.13).

• Nakit akışı yaratmayan kalemler (amortismanlar, karşılıklar, ertelen-miş vergiler, tahakkuk etertelen-miş ancak henüz nakit olarak tahsil edilmeertelen-miş

gelirler ile ödenmemiş giderler, kur farklarından kaynaklanan gerçek-leşmemiş kazanç veya kayıplar, peşin ödenmiş giderlerin dönemde ta-hakkuk eden kısımları, özkaynak yöntemine göre muhasebeleştirilen

• Stoklarda ve esas faaliyetlere ilişkin alacak ve borçlarda dönem içeri-sinde meydana gelen değişiklikler ve

• Yatırım veya finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışı oluş-turan kalemler.

Söz konusu yöntem için TMS/TFRS’de biçimsel yapı verilmemiş ve şart konmamış olsa da BOBİ FRS Ek 4 ve Ek 8’de biçimsel yapı verilmiştir ve şart konmuştur.

Örnek:

ABC A.Ş. 31/12/2018 TARİHLİ