Tip Dönme Sürecinde Kullanılan Makine ve Teçhizattan Kaynaklanan

Tip dönme sürecinde kullanılan makine ve teçhizattan kaynaklanan problemlere iliĢkin elde edilen bulgular ve yorumları, aĢağıda yer alan tablo 21, 22, 23, 24, 25 ve 26‟da verilmiĢtir.

Üretimde kullanılan makine ve teçhizatın ürün değiĢimlerine uyum sağlamadaki esneklik yeterliliğine iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 21‟de sunulmuĢtur.

Tablo 21. Üretimde Kullanılan Makine ve Teçhizatın Ürün DeğiĢimlerine Uyum Sağlamadaki Esneklik Yeterliliği Dağılımları

Makine ve teçhizatın ürün değiĢimlerine

uyum sağlama esnekliği Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 21‟e bakıldığında, araĢtırmaya katılan iĢletmelerin tamamının, sahip oldukları makine ve teçhizatın ürün değiĢimlerine uyum sağlamada bazen esneklik gösterdiği görülmektedir. Makine ve teçhizatın üretimde esneklik göstermesi hem iĢlerin yürütülmesine hız katacak hem de bu sayede zaman tasarrufu sağlanacaktır. Makine ve teçhizatı esnek kılan en önemli faktörlerden birinin teknolojik donanım olduğu düĢünüldüğünde, iĢletmelerin maddi olanakları doğrultusunda teknolojiyi üretim ortamlarına taĢımayı baĢardıkları ölçüde daha esnek bir üretim ortamına sahip olma yolunda da ilerleme kaydedebilecekleri söylenebilir. Bu duruma, Özdemir (2007, s.260)‟in hazır giyim sanayisinde kullanılan teknolojinin verimliliğe etkisine iliĢkin yapmıĢ olduğu çalıĢmasından elde ettiği bir bulgu örnek olarak verilecek olursa; apartura dikimine hazırlık iĢlemini apartura kırma makinesiyle yapan iĢletmenin, ütü baĢında yapılan kırma iĢlemine kıyasla hem zaman hem de iĢçilik açısından çok daha kısa bir sürede yapıldığının

gözlemlendiği ifadesi yer almaktadır. Çünkü apartura kırma makinesinde iĢ sadece bir iĢ gören tarafından tek seferde ve çok kısa bir sürede yapılabilirken; ütü baĢında bu iĢ için hem iki iĢ görene ihtiyaç duyulmakta hem de hatalı kırma iĢlemi gerçekleĢtirme olasılığı da artmaktadır. Böylece hem daha fazla iĢ yükü oluĢmakta hem de daha fazla zaman kaybı yaĢanmaktadır. Buna göre; makine ve teçhizatın ürün üretimini kolaylaĢtıracak donanıma sahip olması, hem diğer makine ve teçhizata aparat ekleme-çıkarma iĢlemlerinden hem de iĢçilik ve zamandan tasarruf sağlanmasına önemli ölçüde katkıda bulunacaktır denilebilir.

Üretim süreçlerinin uyum içerisinde sürdürülebilmesinde makine ve teçhizatın teknolojik donanımının yeterlilik durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 22‟de sunulmuĢtur.

Tablo 22. Üretim Süreçlerinin Uyum Ġçerisinde Sürdürülebilmesinde Makine ve Teçhizatın Teknolojik Donanımının Yeterlilik Durum Dağılımları

Makine ve techizatın teknolojik

donanım yeterlilik durumları Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 22‟de yer alan veriler incelendiğinde; üretim süreçlerinin uyum içerisinde sürdürülebilmesinde makine ve teçhizatın teknolojik donanımının yeterliliğine iliĢkin sorulan soruya iĢletmelerin tamamının bazen yanıtını verdiği görülmektedir. Teknolojinin ilerlemesiyle daha modern, daha donanımlı ve iĢlevsel makinelerin üretildiğinin bilindiği; fakat bu makinelerin, maddi olanakların kısıtlılığı nedeniyle iĢletme bünyesine istenilen miktarda dâhil edilemediği ifade edilmiĢtir. ĠĢletmelerin teknolojik yeniliklerden haberdar olması ve bu yenilikleri takip etmesi olumlu bir durum iken; iĢletmelerin bu teknolojiyi atölyelerine taĢıyabilecek maddi olanaklarının kısıtlı olması olumsuz bir durumdur. Tablo 21‟deki verilerden elde edilen sonuçlarla tablo 22‟den elde edilen sonuçlar arasında bir bağlantı kurulacak olunduğunda; atölyelerde kullanılan makine ve teçhizatın üretimde her zaman esneklik sağlayamamasının, teknolojik donanım eksikliğinden olumsuz etkilenmesinden ileri gelebileceği de söylenebilir. Yani atölye ortamındaki makine ve

teçhizat ne kadar donanımlı ise üretime de o ölçüde esneklik ve hız kazandıracağı ifade edilebilir.

Konuya yönelik yapılan diğer araĢtırmalardan elde edilen sonuçlara bakıldığında; Atalay (1995, s.56)‟ ın hazır giyim üretim sektörüne yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmasında, araĢtırmaya katılan atölyelerin %68‟inde yeni teknolojinin bulunmadığı bilgisine yer verilmiĢtir. Çakar (1996, s.128)‟ın hazır giyim sektörüne yönelik yürütmüĢ olduğu çalıĢmasından elde edilen sonuçlar arasında ise; yüksek verimlilik elde edebilmenin üretim araçlarından optimum düzeyde yararlanmaya bağlı olduğu ifade edilmiĢ, teknoloji kullanımının iĢlem sürelerini kısaltacağına dikkat çekilmiĢtir. Yine Çakar‟ın ilgili araĢtırmasında, otomatik dikiĢ makinelerinin kullanımı ile iĢlem sürelerinde kayda değer ölçüde azalmaların yaĢandığı ve buna karĢılık verimde de artıĢların olduğunun gözlendiği ifade edilmiĢtir. Son olarak Özdemir (2007, s261)‟in hazır giyim sanayisinde teknolojinin verimliliğe etkisini araĢtıran çalıĢmasından elde ettiği sonuçlara bakıldığında; modern teknolojiye sahip makineleri iĢletme bünyesine katarak üretim gerçekleĢtiren iĢletmelerde, bu makinelerin yaptıkları iĢlere göre birçoğunun kendisini 1 yıl içerisinde amorti ederek iĢletmeyi kara geçirdiği, diğer bazı makinelerin ise 2., 3. veya 7. yıllarında kendini amorti ettiğine dikkat çekmiĢ; bu makinelerin iĢletmelerde önemli verimlilik artıĢları sağladıkları ifade edilmiĢtir. Yine araĢtırmacı; iĢletmenin üretim için yapacağı yatırımlarda teknolojik donanıma sahip makine ve teçhizatın ilk etapta oluĢturacağı maliyet yükünden ziyade; bu makine ve teçhizatın uzun vadede iĢletme ekonomisine sağlayacağı yüksek gelire dikkat çekerek, daha kısa sürede, daha az insan gücüyle daha fazla verimin, daha düzenli bir üretim ortamı oluĢturmanın getireceği katkılara vurgu yaptığı görülmektedir.

Buna göre; yapılan bu araĢtırmaların tümü birlikte değerlendirildiğinde, atölyelerde kullanılacak teknolojik donanım ne kadar yüksek olursa iĢlemlerin gerçekleĢtirilmesi için harcanacak süre de o kadar kısalacak ve kolaylaĢacak, iĢ görenlerin üzerindeki iĢ yükü hafifleyecek ve iĢ görenden elde edilen verim artacak, iĢçilikteki kalite yükselecek ve iĢlerin tamamlanma süresi kısalarak zamandan da önemli ölçüde tasarruf sağlanacaktır. Ayrıca, Parıltı ve Diğerleri (2007, s.14)‟nin de belirttiği gibi; üretimde teknoloji ve sistemlerinin geliĢtirilmesinin ve kullanılmasının, piyasanın arz ve taleplerine uygun olan çok daha çeĢitli üretimin yapılabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Makine ve teçhizatın çalıĢma hızlarının üretim esnasında birbirini beklemeye neden olma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 23‟te sunulmuĢtur.

Tablo 23. Makine ve Teçhizatın ÇalıĢma Hızlarının Üretim Esnasında Birbirini Beklemeye Neden Olma Durum Dağılımları

Makine ve teçhizatın üretimde birbirini

bekleme durumları Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 23‟te yer alan bilgilere bakıldığında; makine ve teçhizatın çalıĢma hızlarının üretim esnasında birbirini beklemeye neden olma durumlarına cevap aranan soruya iĢletmelerin tamamının bazen yanıtını verdikleri görülmektedir. Üretimi gerçekleĢtirilen ürünün iĢlem basamağını gerçekleĢtirmesi gereken makine ünitelerinde bazen iĢ yükünün artıĢ göstermesinin, diğer bazı makinelerde zaman zaman beklemelere neden olduğu ifade edilmiĢtir. Yine özellikle ara hazırlıkların sürdürüldüğü bölümlerden gelecek iĢlerin zaman zaman bir sonraki çalıĢma ünitesinde duraksamaların yaĢanmasına sebep olduğu belirtilmiĢtir. Nitekim; Çakar (1996, s.129)‟ın hazır giyim üretim sektörüne yönelik çalıĢmasında da üretim araçlarını verimli kullanımının, üretimdeki hazırlık zamanlarını kısaltacağı; aynı zamanda, ihtiyaç duyulabilecek ek süre kullanımlarının veya boĢa giden bekleme sürelerinin en aza indirgenmesini sağlayacağı ifadesine vurgu yapıldığı görülmektedir.

Buna göre; ara hazırlıkların daha seri hale getirilmesinin ve üretim araçlarının daha planlı kullanımının, kesintisiz bir üretim ortamı oluĢturulması açısından önem arz ettiği söylenebilir.

Yeni ürün üretimine geçmeden önce makine ve teçhizatın yeni üretime hazırlanmasının çok zaman alma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 24‟te sunulmuĢtur.

Tablo 24. Yeni Ürün Üretimine Geçmeden Önce Makine ve Teçhizatın Yeni Üretime Hazırlanmasının Çok Zaman Alma Durum Dağılımı

Makine ve teçhizatın yeni ürün

üretimine hazırlanmasının zaman alma

durumu Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 24‟te yer alan veriler incelendiğinde; yeni ürün üretimine geçmeden önce makine ve teçhizatın yeni üretime hazırlanmasının çok zaman alma durumuna iliĢkin yöneltilen soruya, iĢletmelerin tamamından bazen cevabı alındığı görülmektedir. Atölyelerin yeni ürün üretimine hazırlık aĢamasının uzama süresinin üretilecek ürünün modeline bağlı olduğu ifade edilmiĢtir. Bazı durumlarda bantlarda bulunan makinelere ekleme veya bantlardan makineyi baĢka bir banda taĢıma suretiyle atölye düzeninde değiĢikliğe gidilmek durumunda olunması ve bu makinelerin bulunduğu bantta tekrar üretim için hazırlanmasının yeni ürün üretimine baĢlanması konusunda zaman kaybına yol açtığı belirtilmiĢtir. Yine, üretilecek ürüne göre bazı makinelere çeĢitli aparatların eklenmesi veya ekli aparatların çıkartılması yahut bir baĢkasıyla değiĢtirilmek durumunda olunması gibi durumların da üretimi zaman zaman duraksattığı ifade edilmiĢtir. ĠĢletmelerin maddi olanakları doğrultusunda bazı önemli iĢlevsel makinelerin sayısında artıĢa gitmek suretiyle sürekli aparat söküp takma iĢlemi yerine sık ihtiyaç duyulan aparatları bazı makinelerde sabit bırakma yoluna giderek zaman tasarrufu sağlanabileceği söylenebilir. Ayrıca iĢ görenlerin makineleri ve teçhizatı yeni ürün üretimine hazırlamadaki etkinliği de yeni ürün üretimine geçiĢin süresini kısalması açısından önemli bir durumdur. Çakar (1991, s.38)‟ın deri giysi üreten iĢletmelere yönelik yürütmüĢ olduğu çalıĢmasından elde ettiği bilgiler arasında; araĢtırma kapsamındaki iĢ görenlerin %42‟sinin makineleri dikiĢe hazırlama konusunda yetersiz oldukları ifadesi yer almaktadır. Buna göre; makinelerin üretime hazırlanmasında sahip olunan makine ve teçhizatın sayısının, iĢlevselliğinin, atölyenin alan büyüklüğünün ve iç düzeninin yanı sıra; tüm bunların düzenlenmesini, ayarını ve kontrolünü yapacak olan teknik elemanların ve ilgili tüm çalıĢanların etkin bir Ģekilde görevlerini yerine getiriyor olması da oldukça önemlidir denilebilir.

Üretim esnasında makine ve teçhizatın ayarlanmasına duyulan ihtiyacın zaman kaybına yol açma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 25‟te sunulmuĢtur.

Tablo 25. Üretim Esnasında Makine ve Teçhizatın Ayarlanmasına Duyulan Ġhtiyacın Zaman Kaybına Yol Açma Durum Dağılımları

Makine ve teçhizatın üretim esnasında ayarlanmasının zaman kaybına yol

açma durumu Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 25‟te yer alan veriler incelendiğinde; üretim esnasında makine ve teçhizatın ayarlanmasına duyulan ihtiyacın zaman kaybına yol açma durumuna iliĢkin yöneltilen soruya iĢletmelerin tamamının bazen yanıtını verdikleri görülmektedir. Üretim esnasında makineleri en sık duraksatan sorunun iplik kopmaları ve bu olumsuz durumun giderilmesi Ģeklinde ifade edilmiĢtir. Ġplik kopmalarının yanı sıra iğne kırılmaları da üretimi diğer sebeplere göre daha sık duraksatan bir durum iken; yine dikiĢ ayarlarının bozulmasına iliĢkin sorunlar da makine ve teçhizatın üretim esnasında tekrar ayarlanmasına sebep olan durumlar arasında yer almaktadır. Bütün bunlarla birlikte daha az rastlanan fakat üretimi daha uzun vadede bekleten transport arızaları, makine motorunun yanması, makine kayıĢının kopması gibi sorunların da üretim esnasında açığa çıkabildiği ve üretimi daha ciddi boyutlarda aksatabildiği ifade edilmiĢtir. Özellikle atölye ortamında daha az sayıda bulunan ve birtakım özel iĢlere yarayan ilik açma, düğme dikme, kol takma, gizli baskı yapma gibi iĢlere yarayan makinelerin üretim esnasında ciddi arızalar çıkarması iĢ birikmelerine neden olabilmekte ve üretimde zaman kaybını açığa çıkarmaktadır denilebilir.

Yeni bir ürün üretimine geçilmeden önce makine ve teçhizata genel bir bakım iĢlemi uygulanma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 26‟da sunulmuĢtur.

Tablo 26. Yeni Bir Ürün Üretimine Geçilmeden Önce Makine ve Teçhizata Genel Bir Bakım ĠĢlemi Uygulanma Durum Dağılımı

Yeni ürün üretimine geçilmeden makine ve teçhizata genel bakım iĢlemi

uygulanma durumu Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 9 90

Hiçbir zaman 1 10

Toplam 10 100

Tablo 26‟ya bakıldığında; yeni bir ürün üretimine geçilmeden önce makine ve teçhizata genel bir bakım iĢlemi uygulanma durumuna yönelik sorulan soruya iĢletmelerin %10‟u hiçbir zaman yanıtını verirken, %90‟ının bazen yanıtını verdiği görülmektedir. Soruya hiçbir zaman yanıtını veren iĢletmenin makinelerin arıza gösterdikleri durumlarda gerekli makinelere müdahalede bulundukları, böyle bir kontrole her yeni üretime geçtiklerinde ihtiyaç duymadıklarını belirtmiĢtir. Geriye kalan iĢletmelerde de durum buna benzer olmakla birlikte; makine arıza veya duraksamalarının yoğunlaĢmasına bağlı olarak genel bakıma gidebildikleri ifade edilmiĢtir. Baylavlı (2011, s.76)‟nın yapmıĢ olduğu çalıĢmadan elde ettiği verilere bakıldığında; iĢletmelerin makine ayarlarının yapılma sıklığına göre dağılımlarında katılımcıların hiçbirinin ürün değiĢimlerinde böyle bir uygulamaya gitmedikleri ifadesi görülmektedir. Bununla birlikte iĢletmelerin ihtiyaç duyulduğu anlarda bakım ve ayar iĢlemlerini gerçekleĢtirdikleri de görülmektedir. Oysaki her yeni üretime geçilmeden önce gerçekleĢtirilecek bakım iĢlemleri belki de üretim esnasında yaĢanabilecek ciddi arızaların önüne geçilmesini sağlayacak; böylece hem makinelerin yaratacağı ek arıza maliyet yükünden hem de üretimde zaman kaybı yaĢanmasından önemli ölçüde tasarruf sağlayacaktır. Üretime baĢlanmadan önce yapılacak olan genel bakım iĢleminin zaman kaybı olarak algılanması, aslında öngörülemeyen ve üretim esnasında ciddi duraksamalara neden olacak birçok probleme engel olacaktır denilebilir. Yine, Dinleyici (2004, s.70)‟nin hazır giyim iĢletmelerine yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmasına bakıldığında; atölyelerin ürün geliĢtirme bölümlerinde kullanılan makine ve teçhizatın arızalanmasının nedeninin büyük üçlüde yoğun kullanımlarından kaynaklandığı ifadesinin yer aldığı görülmektedir. Bu duruma önlem olarak ise makine ve teçhizatın sık

sık uzman kiĢiler tarafından bakıma tabi tutulmasının sık kullanımlara karĢı arızaları en alt seviyeye çekebileceği ifadesine yer verilmiĢtir. Buna göre; iĢletmelerin ürün geliĢtirme bölümünde dahi makine arızalarında sıklık söz konusu iken; çok daha yüklü miktarlarda üretim gerçekleĢtirilen üretim atölyelerindeki makine ve teçhizatın daha sık sorun çıkartabileceği ve daha sık bakıma ihtiyaç duyulacağı da göz önünde bulundurulmalıdır.

4.2.3. Tip Dönme Sürecinde Üretimin GerçekleĢtirildiği Atölye