Hazır Giyimin Tarihçesi ve Dünyada Hazır Giyim

Ġlk çağlarda, örtünme ve doğa koĢullarının insana verebileceği çeĢitli zararlardan korunma maksadıyla sıradan bir kavram olarak ortaya çıkan giyim; uzun yıllar içerisinde hem Ģekil itibariyle hem de yüklenmiĢ olduğu anlamlar itibariyle birçok kez değiĢime uğramıĢ bir değerdir. Giyimin zaman içerisinde; kültür aktarıcısı olma, bir topluma aidiyet duygusunu yansıtma, statü sahibi olma gibi çok geniĢ bir anlam yüklemesiyle karĢımıza çıktığı görülmektedir (Kalınkara ve KayabaĢı, 1995: s.727, Vural ve Diğerleri, 2001: s.201, Onur, 204: s28).

Geride bırakılan yüzlerce yıl ve bu yıllar içerisinde sayısız anlamlar yüklenerek günümüzde de moda olgusuyla birleĢerek yeni anlamlar üretmeye devam eden giyimin sadece kendisi değiĢime uğramakla kalmamıĢ, giysinin üretiliĢ biçimi de sürekli bir değiĢim ve yenileĢme göstermiĢtir. Ġlk zamanlar çeĢitli tutturma gereçleri yardımıyla birbirine tutturulan deri parçaları, dikiĢ iğnesinin ve lifin (ip) icadıyla elde de olsa dikiĢ kavramını ortaya çıkarmıĢtır. Bu durum 1800‟lü yılların ilk çeyreğinde dikiĢ makinesinin icadına dek sürmüĢtür. 1800‟lü yılların ilk yarısında ise (1851) Amerikalı Issac Singer dikiĢ makinesinin patentini alarak duruma resmiyet kazandırmıĢtır. DikiĢ makinesinin icadı giysi üretimine hız kazandırmıĢ ve zaman içerisinde dikiĢ makinelerinin geliĢtirilip çeĢitlendirilmesiyle hazır giyim üretimi oluĢmaya baĢlamıĢtır.

Hazır giyim; insanların giyinme ihtiyacını karĢılamak amacıyla, standart ölçü ve kalıplar kullanılarak, seri halde, insan- makine iĢbirliğine dayalı olarak kolay ve ekonomik giysi üretimini sağlayan, geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerce önemli bir ticaret kaynağı olan üretim ve tüketim alanıdır (Cedimağar ve diğerleri, 1988: s.1, Ayhan, 1990: s.39, Baysal 1995:s.7, Kalınkara ve KayabaĢı, 1995: s.727, Öztürk, 2000:s.57, GürĢahbaz, 2001:s.4). Ġnsanlığın öz benliği üzerine düĢünebilme ve düĢündüklerini anlamlandırarak arayıĢ içerisine girmesi ile akla gelebilecek her konu üzerinde belli bir ideali yakalama arzusuyla hareket etmeye baĢlamaktadır. Bu hareketliliğin ve arayıĢın sonucunda insan; her seferinde ideallerini biraz daha geniĢletmiĢ ve yeniden ĢekillendirmiĢtir. Giyimdeki değiĢimler de bu ideali arama arzusunun bir parçası olarak meydana gelmiĢtir (Erdoğan, 1993: s.62). Giyimde ideali elde etme arzusunun oluĢturduğu çabalar, bir müddet sonra giysiyi üretmede ideali elde etme çabasına dönüĢmüĢtür. DikiĢ makinesinin icadıyla istenilen nitelikte giysiyi istenilen sürede elde edebilme adına önemli bir adım atılmıĢ ve seri üretimin temelleri de bu adımın üzerinde Ģekillendirilmeye baĢlanmıĢtır. Ġnsanların ideallerinin Ģekillenmesinde Ģüphesiz ki içinde bulunulan zamanın ve o zaman diliminin getirdiği koĢulların da önemli ölçüde etkisi bulunmaktadır diyebiliriz. Hazır giyimin tam manada oluĢup Ģekillenmesinde de tarihi olayların oluĢturduğu Ģartlar ve ihtiyaçlardan söz edilebilir.

Hazır giyimin esas olarak ortaya çıkıĢına bakıldığında; I. Dünya SavaĢı ve savaĢ esnasında açığa çıkan acil askeri giysi ihtiyacını olabildiğince kısa zaman içerisinde temin etme zorunluluğundan meydana geldiği söylenebilir. SavaĢ döneminden sonra da hazır giyim, seri ve ekonomik olma gibi faydalarından dolayı önemli bir ticaret alanı oluĢturmuĢtur (Çoruh, 2006: s.3). Ġki önemli savaĢ olan I. Ve II. Dünya SavaĢları arasında her zamankinden daha fazla giysiye ihtiyaç duyulması (özellikle askeri alanda) ve bu ihtiyaçtaki aciliyetin de etkisiyle hazır giyim üretimi hız kazanmıĢtır diyebiliriz.

I. Dünya SavaĢı‟yla temellenen hazır giyim sektörü, II. Dünya SavaĢı‟ndan sonra sentetik kumaĢ imalatının ve kullanımının da gündeme gelmesiyle birlikte geliĢme göstermiĢtir. SavaĢın son bularak yaĢam Ģartlarının tekrar normale dönmesini takip eden süreç içerisinde, dünyada yeniden sağlanan kentleĢme ve ekonominin canlanmasıyla kadınlar da çalıĢma hayatında aktif rol almaya baĢlamıĢtır. Bu durum zamanın tasarruflu kullanılmasını, daha pahalı olan ve uzun zaman alan ısmarlama giysiye olan talebin

azalmasını gündeme getirmiĢ ve daha seri, ucuz ve çeĢidi çok olan hazır giyim üretiminin geliĢerek yaygınlaĢmasında etkili olmuĢtur (Atalay, 1995: s.1).

Hazır Giyim sektörünün günümüzde refah seviyesi yüksek ülkelerin ekonomik anlamda canlanmasında ve geliĢmekte olan ülkelerin sanayi temellerinin atılmasında önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Sektörün ihtiyaçlarına seri bir Ģekilde cevap verebilen hazır giyim üretimi bu sayede kendine geniĢ bir pazar edinmektedir (Dinleyici, 2004: s. 1). Ġçinde bulunulan çağın Ģartlarına ayak uydurarak geliĢme gösteren teknoloji ve globalleĢme yolunda ilerleyen dünyada gittikçe serbestleĢmeye baĢlayan ticari faaliyetler ekonomi alanında rekabeti de hızlandırmıĢtır. Global ekonominin oluĢturduğu çekiĢmeli rekabet ortamında ülkeler çeĢitli ortaklıklar oluĢturarak bir yandan teknolojik geliĢmeleri takip etmekte bir yandan ise yeni AR-GE faaliyetleri ile güçlenerek ayakta kalma çabalarını sürdürmektedirler (Sağdık, 1995: s.1).

Teknolojideki geliĢmeleri yakalayıp daha da ilerletme imkânını elde eden ekonomi devi ülkeler, bu teknolojiyi iĢçilik maliyetlerinin çok daha düĢük olduğu ülkelere taĢımayı tercih etmektedirler. Böylelikle teknolojinin kazandırdığı hız ile düĢük iĢçilik maliyetini birleĢtirerek, hem kendileri karlı bir yatırım gerçekleĢtirmekte hem de yapılan bu yatırımlar sayesinde geliĢmekte olan ülkeler de konfeksiyon sektöründe ilerleme kaydetmektedirler. Olay bu açıdan değerlendirildiğinde AB üzerinde yer alan hazır giyim endüstrisinin, düĢük maliyetle üretim yaparak pazara kendi ürününü sunan Uzak Doğu ve Akdeniz Ülkeleri ile önemli bir rekabet içinde olduğu görülmektedir (GürĢahbaz, 2001: s. 7).

2005 yılı itibariyle Dünya ticaretinde kotaların kaldırılması ile birlikte rekabet ortamı iyice canlanmıĢ; perakende sektöründe çalıĢan iĢletmelerin de çeĢit ve sayıları artmıĢtır. Buna bağlı olarak hazır giyim ürünlerine yönelik fiyatlarda da önemli bir rekabet ortamı oluĢmuĢtur. Kotaların kalkmasıyla birlikte büyük alıcı gruplar ürün alımında ekonomik çıkarları doğrultusunda bir ya da en fazla birkaç ülke üzerinde ticari yoğunlaĢma göstermeye baĢlamıĢtır. Bu durum ise hem ticarette söz sahibi olmak isteyen ülkeler arasında hem de ticarette tercih edilen ülke iĢletmelerinin kendileri arasında esaslı bir rekabete giriĢmelerine neden olmuĢtur. Bu durum dünya ticaretindeki koĢulları değiĢtirmiĢ; üreticilerin 2005 öncesinde sahip oldukları tedarik imkânı oldukça kısıtlanmıĢtır. Hazır giyim üretiminde ürün tedariki kadar hizmetin sunuluĢu da önemli hale gelmiĢtir. Dünya üzerinde oldukça yaygın olan hazır giyim üretiminin piyasadaki hali hazırda bulunan

talepten iki kat daha fazla gerçekleĢtirildiği yordamlanmaktadır (T.C. Ekonomi Bakanlığı, Ġhracat Genel Müdürlüğü, 2012: s.8-9).

AĢağıda T.C. bilim ve sanayi ve teknoloji bakanlığı tarafından yayınlanan tekstil, hazır giyim, deri ve deri ürünleri sektörleri 2012 raporunda yer alan dünya ticaret örgütüne ait baĢlıca tekstil ver hazır giyim ihracatçılarının verileri yer almaktadır.

ġekil 2: Dünyada baĢlıca tekstil ve hazır giyim ihracatçıları-Dünya Ticaret Örgütü 2010 yılı verileri (Tekstil ve hazır giyim, deri ve deri ürünleri sektörleri raporları 2012: s.6). Yukarıda yer alan dünya ticaret örgütüne ait ihracat ürünlerine bakıldığında hala Çin‟in hem hazır giyim alanında hem de tekstil alanında lider konumda olduğu görülmektedir. Çin‟i takip eden AB ülkelerinden sonra üçüncü sırada Hindistan yer almaktadır. Ġhracat tablosunda Türkiye‟nin durumuna bakıldığında hazır giyim ihracatında dördüncü sırada yer aldığı görülmektedir. Tüm dünyada önemli bir ticaret alanı oluĢturan hazır giyim sektörü Türkiye için de hem iç piyasada hem de uluslararası alanda önemli bir ekonomi alanıdır.