Tip Dönme Sürecinde Üretimin GerçekleĢtirildiği Süreç Tasarımından

Tip dönme sürecinde üretimin gerçekleĢtirildiği süreç tasarımından kaynaklanan problemlere iliĢkin elde edilen bulgular ve yorumları, aĢağıda yer alan tablo 36, 37, 38, 39 ve 40‟ta verilmiĢtir.

Üretime baĢlamadan önce üretime dair yapılması gereken hazırlıkların üretimde zaman kaybına yol açma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 36‟da sunulmuĢtur.

Tablo 36. Üretime BaĢlamadan Önce Üretime Dair Yapılması Gereken Hazırlıkların Üretimde Zaman Kaybına Yol Açma Durum Dağılımları

Üretim öncesi yapılması gereken hazırlıkların üretimde zaman kaybına

neden olma durumu Sayı %

Her zaman 1 10

Bazen 9 90

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 36‟ya ait verilere bakıldığında; üretime baĢlamadan önce üretime dair yapılması gereken hazırlıkların üretimde zaman kaybına yol açma durumuna iliĢkin sorulan soruya iĢletmelerin %10‟unun her zaman, %90‟ının ise bazen yanıtını verdikleri görülmektedir. Üretim atölyelerinde bir ürünün üretimine geçilmeden önce birçok hazırlık aĢamasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu hazırlıklar sıralanacak olunduğunda; tasarım hazırlığı ve tasarımların seçilmesi, kalıp hazırlığı, serileme hazırlığı, numune (prototip) hazırlığı, ana madde ve yardımcı malzeme hazırlığı, kesim hazırlığı, sınıflandırma (tasnif, meto) hazırlığı ve üretim ortamının yeni ürünü üretmeye yönelik hazırlıkları olmak üzere birçok hazırlıktan bahsedilebilmektedir. Bu aĢamaların herhangi birinde dahi oluĢabilecek bir aksaklık, zincirleme olarak diğer birimleri de etkileyecek ve üretime baĢlamada zaman kaybına sebep olacaktır.

Nitekim, Özeren (2003, s.155)‟in hazır giyim sektörüne yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmasında, ürünün kesim aĢamasında kumaĢın tüy-desen yönüne iliĢkin hatalı serimlerin ve kesimlerin yapılabildiği; yine, düz boy iplik ve verev iplik yönüne iliĢkin kalıp yerleĢtirme hatalarının yaĢandığı, kesimlerden sonra yanlıĢ metolandırmaların yapılabildiği, kesimlerden sonra kesilen parçalarda çok fazla elle düzeltme iĢleminin (regole) kalabildiği ve tüm bunların neticesinde zamanın verimli kullanımı ve ürünün istenilen niteliklere sahip olması açısından kalitesizliğin ön plana çıktığına vurgu yapıldığı görülmektedir. Kanat ve Güner (2006, s.276)‟in tekstil ve konfeksiyon sanayisinde üretime yönelik yapmıĢ oldukları çalıĢmalarında ise; hazır giyim üretimi gerçekleĢtiren iĢletmelerde üretim öncesi hazırlıkların oldukça fazla zaman aldığına ve zamanın ekonomik kullanılması konusunda sorunlara yol açtığına değindikleri görülmektedir. Buna çözüm yolu olarak ise; doğru ve tutarlı bir zaman planlamasının (gant Ģeması)

hazırlanarak, tüm hazırlık iĢlemlerinin zamanında tamamlanıp tamamlanmamasının kontrol altında tutulması ve bu sayede hazırlık aĢamasındaki sürelerin uzamasının önüne geçilmesi önerilmiĢtir. Buna göre; üretim öncesinde yapılması gereken üretim hazırlıklarının üretimde zaman kayıplarına yol açmaması ve yeni ürün üretimine geçiĢin aksamaması için üretim öncesinde iyi bir iĢ ve zaman planlaması yapılmalıdır denilebilir.

Üretim esnasında yapılması gereken ara hazırlıkların makinelerin durmasına neden olma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 37‟de sunulmuĢtur.

Tablo 37. Üretim Esnasında Yapılması Gereken Ara Hazırlıkların Makinelerin Durmasına Neden Olma Durum Dağılımları

Üretim esnasında yapılan ara

hazırlıkların makine durmasına neden

olma durumu Sayı %

Her zaman 0 0

Bazen 10 100

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 37‟ye bakıldığında; üretim esnasında yapılması gereken ara hazırlıkların makinelerin durmasına neden olma durumuna iliĢkin iĢletmelere yöneltilen soruya, iĢletmelerin tamamının bazen yanıtını verdikleri görülmektedir. ĠĢletmelerde üretim esnasında yapılması gereken ara hazırlıklar arasında; telalama iĢlemleri, ara ütüler, ara kalite kontroller, bazı regole iĢlemleri, yarı mamul üzerine yapılacak bazı iĢlemler için iĢaretleme (yer belirleme iĢlemleri, ilik-düğme-aksesuar gibi) iĢlemleri, parça eĢleme iĢlemleri, bazı özel iĢlemler için iplik, iğne, baskı ayağı ve diğer aparatların seçimi, makinelere ekleme veya makinelerden çıkarma iĢlemleri, tutturulması gereken bazı aksesuarların hazırlık iĢlemleri, liĢet, kordon, ribana, süs Ģerit gibi bazı üretime dahil edilmesi gereken yardımcı malzemelerin hazırlık iĢlemleri; bunların yanı sıra iplik kopması, iğne kırılması gibi durumlarda yapılması gerekli mecburi ara hazırlıklar bulunmaktadır. Tüm bu ara hazırlıkların belirli bir plan ve program dahilinde, üretimi aksatmayacak Ģekilde yerine getirilmesi oldukça önemlidir.

Kanat ve Güner (2006, s. 276-277)‟in hazır giyim üretimini kapsayan ilgili makalelerine bakıldığında; üretimin devam ettiği safhada makine baĢındaki iĢ görenlerin, iĢleri tamamlanmıĢ yarı mamullerin veya iĢlenmesine devam edilen parçaların hiçbir Ģekilde beklemek durumunda bırakılmadan iĢ akıĢının devam etmesinin önemine vurgu yapılarak; iĢlemlerde yaĢanan beklemelerin zincirleme olarak sonraki makinelerde de zaman kaybına yol açacağına dikkat çekildiği görülmektedir.

Ürüne hiçbir değer katmayan ve yapılması zorunlu olan “değer yaratmayan faaliyetler” in üretimde zaman kayıplarına neden olma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 38‟de sunulmuĢtur.

Tablo 38. Ürüne Hiçbir Değer Katmayan ve Yapılması Zorunlu Olan “Değer Yaratmayan Faaliyetler” in Üretimde Zaman Kayıplarına Neden Olma Durum Dağılımları

Yapılması zorunlu olan “değer yaratmayan faaliyetlerin” üretimde

zaman kaybına neden olma durumu Sayı %

Her zaman 10 100

Bazen 0 0

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 38‟de yer alan verilere bakıldığında; ürüne hiçbir değer katmayan ve yapılması zorunlu olan “değer yaratmayan faaliyetler”in üretimde zaman kayıplarına neden olma durumuna iliĢkin sorulan soruya, iĢletmelerin tamamının her zaman yanıtını verdikleri görülmektedir. Değer yaratmayan fakat yapılması zorunlu iĢlerin en baĢında ise hatalı gerçekleĢtirilen iĢlem basamaklarının düzeltilmesi için harcanan zaman olduğu ifade edilmiĢtir. Bu durumun hem zaman kaybına yol açtığı hem emek israfına sebep olduğu hem de mali yönden iĢletmeye zarar verdiği belirtilmiĢtir. Buna göre; hatalı üretimin sıfırlanması, atölyelerde üretim esnasında yaĢanan zaman kayıplarının önüne geçecektir denilebilir. Üretim esnasında ürüne değer katmadığı halde üretimde zaman kaybına sebebiyet veren diğer durumlar arasında ise; kesim sonrası üretime gönderilen parçalardaki ufak kesim fazlalıklarını düzeltmek için uygulanan regole iĢlemlerinin yer aldığı anlaĢılmaktadır. Ayrıca makine baĢındayken yapılan parça eĢleme iĢlemleri, Ģablon kullanmadan sadece ölçüm aracıyla iĢaret alma, iĢlem devam ederken oluĢan makine

arızaları veya ayarlarında bozulma sebebiyle makinelerin durdurulması gibi durumlar, ürüne değer katmayan ve yapılması zorunlu olan faaliyetler arasındadır.

Üretimi aksatan ve üretim esnasında zaman kayıpları yaĢanmasına sebebiyet veren tüm “değer yaratmayan faaliyetlerin” tespit edilerek sıfırlanması, iĢletmelerin zaman, iĢçilik ve diğer maliyetlerden tasarruf sağlaması ve üretimden üst düzeyde verimlilik elde etmesi açısından oldukça önemlidir denilebilir.

Makine operatörlerinin yapılacak olan iĢlemlere dair süreç tasarım planı kullanmamalarının üretimde zaman kayıplarına neden olma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 39‟da sunulmuĢtur.

Tablo 39. Makine Operatörlerinin Yapılacak Olan ĠĢlemlere Dair Süreç Tasarım Planı Kullanmamalarının Üretimde Zaman Kayıplarına Neden Olma Durum Dağılımları

Makine operatörlerinin süreç tasarım planı kullanmamalarının üretimde

zaman kaybına neden olma durumu Sayı %

Her zaman 9 90

Bazen 1 10

Hiçbir zaman 0 0

Toplam 10 100

Tablo 39‟da yer alan verilere bakıldığında; makine operatörlerinin, yapılacak olan iĢlemlere dair süreç tasarım planı kullanmamalarının üretimde zaman kayıplarına neden olma durumuna iliĢkin sorulan soruya, iĢletmelerin %90‟ının her zaman, %10‟unun ise bazen yanıtını verdiği görülmektedir. Süreç tasarım planının kullanılmamasının iĢletmenin aleyhine sonuçlar meydana getiren bir durum olmasının farkında olunmasına karĢın; bu konuda gerekli çalıĢmaların yürütülmemesi de iĢletmeler açısından ayrı bir sorun teĢkil etmektedir. Öyle ki, bir üretim planlamanın bu üretimin gerçekleĢtirilmesini koordine eden kiĢinin zihninde Ģekillendiği genel hatlarıyla uygulanmaya çalıĢılıyor olması, pek ciddiye alınmasa da üretimleri aksatan önde gelen sebeplerden biri olduğu açıktır. Planlamanın ciddi ve uzman bir ekiple hazırlanıp bunun gerekli yazılı dokümanlar üzerinde somutlaĢtırılması ve üretimde aktif olan tüm personelin, üretimi gerçekleĢtirilecek ürünün teknik çiziminden, gerekli olan tüm model ve ölçülendirme detayına ve iĢlem

basamaklarına kadar tam olarak bilgilendirilmesi ve ihtiyaç duyduğu her an bu bilgilerden faydalanması, çalıĢanlardan en üst düzeyde verimlilik elde edilmesi ve iĢlerin aksamadan yürütülmesi açısından oldukça önemli bir konudur.

ĠĢletmelerin, planlama konusundaki mevcut durumlarına yönelik bilgilerin yer aldığı diğer çalıĢmalara bakıldığında; Yüceer (1990, s.40)‟in deri giyim üretimine yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmasında, gözlem yapılan üretim ortamlarında yazılı bir dikim planının yer almadığı, atölyedeki tüm iĢleyiĢin ustabaĢı olarak adlandırılan üretim sorumlusu tarafından koordine edilmeye çalıĢıldığı ifadesi görülmektedir. Kızılkaya (1996, s.67,80)‟nın deri giyim üretimine yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmasında ise; iĢletmenin mevcut üretim yapısına ve sahip olduğu imkânların değerlendirilmesine yönelik yapılan tüm planların sözlü olarak gerçekleĢtirildiği ve etkili bir planlama yapılmadığından, üretimde zaman kayıplarının yaĢandığı ve üretimden beklenen verimliliğin alınamadığının belirtildiği görülmektedir. Yine, çalıĢmacının araĢtırmasından elde ettiği sonuçlar arasında; üretimi gerçekleĢtirilecek ürünün genel iĢlemlerinin iĢ görenin kendi bildiği Ģekilde gerçekleĢtirildiği ifadesine de yer verildiği görülmektedir.

Buna göre; üretim ortamlarındaki iĢ gören, makine ve teçhizattan en yüksek verimliliğin en az zaman kaybıyla sağlanabilmesi için mutlaka üretime dair süreç odaklı planlamaların uzman ekiplerce hazırlanması ve aktif hale getirilmesi, iĢletmeler tarafından önemsenmesi gereken birincil eylemler arasında yer almalıdır denilebilir.

Hatalı üretilen iĢlem basamaklarının düzeltilmesi için yapılan hazırlıkların üretimde zaman kayıplarına neden olma durumlarına iliĢkin veriler, aĢağıda yer alan tablo 40‟ta sunulmuĢtur.

Tablo 40. Hatalı Üretilen ĠĢlem Basamaklarının Düzeltilmesi Ġçin Yapılan Hazırlıkların Üretimde Zaman Kayıplarına Neden Olma Durum Dağılımları

Hatalı iĢlem basamaklarının

düzeltilmesi için yapılan hazırlıkların üretimde zaman kaybına neden olma

durumu Sayı %

Her zaman 10 100

Bazen 0 0

Hiçbir zaman 0 0

Tablo 40‟ta yer alan verilere bakıldığında; hatalı üretilen iĢlem basamaklarının düzeltilmesi için yapılan hazırlıkların üretimde zaman kayıplarına neden olma durumuna iliĢkin sorulan soruya, araĢtırmaya katılan iĢletmelerin %100‟ünün her zaman yanıtını verdiği görülmektedir. Bir atölye üretim ortamında üretimin kesintisiz devam edebilmesi için, ürüne ait gerçekleĢtirilen her bir iĢlem basamağının eksiksiz ve hatasız bir Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢ olması gerekmektedir. Bir iĢlem basamağının hatalı gerçekleĢtirilmesi demek, bir sonraki iĢlem basamağına da geçilemeyeceği anlamına gelmektedir. Çünkü öncelikli olarak hatalı iĢlemin düzeltilmesi gereklidir. Hatalı iĢlemin düzeltilmesi için ise öncelikle hatalı üretilen parçanın monte edildiği noktadan sökülmesi ve sonrasında tekrar doğru bir Ģekilde iĢlemin tekrarlanması lazımdır. Fakat hatalı parçanın sökülmesi suretiyle hatayı telafi etmek mümkün olmayabilir ve ek iĢlemlere ihtiyaç duyulabilir. Öyle ki overlok dikiĢiyle ilgili bir hatada parçanın ölçülerinde küçülme meydana gelebileceğinden, parçanın tekrar kesimi ve üretime dahil edilmesi söz konusu olabilir. Aynı Ģekilde, kumaĢın yönünün karıĢtırılarak yanlıĢ telalama yapılması veya sökme iĢlemine tabi tutulan parçanın deformasyona uğraması gibi durumlarda da hatalı parçanın tekrar kesilerek üretime katılması gerekebilir. Tüm bunların yanı sıra yarı mamul haline getirilmiĢ üründeki ütü yanıkları da yine o parçanın değiĢimine sebebiyet verebileceği gibi, iĢaret almaya iliĢkin hatalardan doğan yanlıĢ üretimlerin düzeltilmesi ve bunlar için yapılan hazırlıklar da üretimde zaman kayıplarına neden olan durumlar arasındadır.

Buna göre; hatalı üretimlerin gerçekleĢtirilmesinin temel sebeplerinden birisi dalgınlık ve dikkatsizlik iken; diğer önemli sebebin ise iĢ görenlerin, yaptıkları iĢin sırasını ve detaylarını takip edebilecekleri bir iĢlem akıĢ Ģeması ve ürün detaylarını, ölçü ve oranlarını gösteren teknik çizime sahip olmamalarından kaynaklandığı söylenebilir.

BÖLÜM 5

SONUÇ

AraĢtırmanın bu bölümünde; bulgular ıĢığında elde edilen sonuçlara yer verilmiĢ ve bu sonuçlardan hareketle, gelecekteki çalıĢmalara destek olmak amacıyla önerilerde bulunulmuĢtur.