E-Ticaret Araçları

E-ticareti geniĢ yelpazeye yayılmıĢ araçları vardır. Bu araçların büyük bir bölümünün günlük yaĢantımızda uzun süredir yer bulduğu ve kullanıldığı söylenebilir (ErbaĢlar ve Dokur, 2012: 26). E-ticaret iĢlemlerinin gerçekleĢebilmesi için geleneksel e-ticaret araçlarının birlikte kullanılması gerekmektedir (Parlakkaya, 2005: 169).

Tablo 2: E-Ticaretin Araçları

GELENEKSEL ARAÇLAR YENĠ ARAÇLAR

Televizyon WWW (World Wide Web)

Radyo FTP

Telefon Elektronik Posta

Faks Sözlü Mesaj (Voice Mail)

Bankamatik Makinaları (ATM) Kredi Kartları POS Makinaları Telekonferans Data Konferans Video Konferans

Ġntranet: Kapalı Bilgisayar Ağları

Elektronik Fon Transferleri(EFT) Elektronik Veri Transferi(EDI)

Mobil iletiĢim için Küresel Sistem Teknolojisi (GSM)

Kısa Mesaj Servisi (SMS)

WAP: Telsiz Uygulama Programı Protokolü (Wireless Application Protocol)

Kaynak: ErbaĢlar G. ve ġ. Dokur. (2012), “Elektronik Ticaret E-Ticaret”, Nobel Yayıncılık, Ankara.

Telefon: E-ticaretin bilinen en eski ve önemli aracı olan, ağ iletiĢimiyle

çalıĢan telefon, interaktif ve esnektir. Telefonun çok sayıda özelliği, ticari iĢlemlerde telefonu en yaygın kullanımı olan bir araç haline getirmiĢtir. Hizmetlerin önemli bir kısmı telefonla dağıtılmakta ve bedeli telefon faturası aracılığı ile ödenmektedir. Telefon teyit aracı olarak kullanılmasının yanı sıra, ürün sipariĢ vermekte kullanılır. Telefon ücretlerinin pahalı olması internet kullanımını buna olarak e-ticaretin yaygınlaĢmasını ve küresel pazardaki paya daha az sahip olmaya yol açmaktadır (Ekici, 2010: 72).

Yeni nesil telefon kullanıcıları önemli bir oranda internete eriĢmekte ve yarısından fazlası her gün internete girmektedir. Yeni nesil telefonlar tüketicilerin mobil araçlar yoluyla e-ticaret yapmalarını sağlamakta olup, e-ticaret platformlarına önemli rol düĢecektir (Sugözü ve Demir, 2011: 91).

Faks: Görsel ya da sözel reklamlara resmi bir kimlik kazandırmakta ve belge

niteliğinde bilgiler sunmaktadır. Ancak gün geçtikçe önemini yitiren bir araç durumundadır (Kartal, 2002: 89). Bununla birlikte faks sistemi, sistem itibariyle en basit e-ticaret aracıdır. Faks ile iletilen dokümanın görüntü kalitesinin düĢük olması ise bir baĢka önemli problemdir. Ayrıca faks ile çok sayfalı dokümanı göndermenin maliyeti, gönderilecek sayfa sayısı ile doğru orantılı olarak artmakta ve bu sebeple çok sayıda sayfanın gönderimi ekonomik olmamaktadır. Bu nedenle faks ile

yapılabilecek e-ticaret etkinlikleri oldukça sınırlıdır ve çoğunlukla doküman transferi için kullanılmaktadır (Erdağ ve Batuman, 2006: 12).

Televizyon: Televizyonun görsel ve iĢitsel sunum imkânına sahip olması

insanlar üzerinde kalıcı etkiler oluĢturmaktadır. Tüm dünyaya yayılması elektronik ticaret uygulamalarında önemli bir etken olmuĢtur. Televizyonun yaygın olması avantaj olmakla birlikte tek yönlü olması çok büyük dezavantajdır (Elibol ve Kesici, 2004: 314). Buna rağmen televizyonlarda reklam ve icaba davet (sözleĢme yapmaya- satın almaya) yoluyla tek yönlü iletiĢim kurularak evde alıĢ veriĢ giderek artmaktadır. Kablolu TV‟ler aracılığıyla e-ticaret potansiyelinin ciddi bir Ģekilde artacağı düĢünülmektedir (Ekici, 2010: 73).

İnternet: Ağlar arası ağ ve ağların ağı olarak isimlendirilen, kendi kendisini

kopyalayabilen, geometrik olarak çoğalabilen internet, birden fazla haberleĢme ağının (network) birlikte meydana getirdikleri bir iletiĢim ortamıdır / platformudur. Bu iletiĢim ağları, bilgisayarlarla oluĢturulmaktadır. Diğer bir deyiĢle, internet bilgisayarlar arasında kurulmuĢ bulunan bir haberleĢme ağıdır (Budak, 2010: 23). Ġnternet, ürün ve hizmetler hakkında en son bilgilerin taranmasını, ürünlerin satın alınmasını ya da ticaretinin yapılmasını sağlayan bir araçtır (Kılıç, 2011: 2).

2002 yılı sonunda dünya çapında 673 milyon internet kullanıcısı olması beklenirken, 2005 bu rakamın bir milyardan fazla olacağı düĢünülüyordu. 2008 yılında ABD 414 milyon internet kullanıcısıyla bu rakamın %32‟sine sahiptir. ġu anda ise internet kullanımındaki büyümenin çoğu Asya, Latin Amerika ve Batı Avrupa‟dan gelmektedir. Büyümenin birçoğu da cep telefonu kullanımıyla kablosuz internet kaynaklanmaktadır (Budak, 2010: 24). Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bilgisayar kullanım oranının artması ile birlikte internet kullanıcılarının sayısı da her yıl bir öncekine göre artıĢ göstermektedir. ArtıĢ miktarları aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.

Tablo 3: Türkiye’deki Bilgisayar ve Ġnternet Kullanım Oranları

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10880.

Ġnterneti satıĢ amaçlı kullanmak iĢletmeler için büyük fırsatlar sunmaktadır. E-iĢletmeler ürün ve hizmetlerini internet üzerinde pazarlayıp satarak büyük bir rekabet avantajı elde etmektedirler (Chailom, 2012: 75). Ġnternet, iĢletmeler açısından e-iĢ iliĢkilerinin yürütülebilmesi için de gerekli iletiĢim olanaklarına sahiptir. Ġnternet‟te elektronik posta yoluyla çok hızlı haberleĢme yapılabilmekte, aranılan bir konuda iĢ yapan firmalara web arama araçları kullanarak eriĢilebilmektedir. Ayrıca, internet üzerinde sunulan tartıĢma ortamları yoluyla bağımsız çalıĢma grupları oluĢturulabilmektedir. ĠletiĢimde bilgilerin güvenliği de, çeĢitli güvenli haberleĢme protokolleri ve güvenlik sistemleri kullanarak sağlanabilmektedir (Soydal, 2006: 547).

Ġnternetin perakende ürün satılan bir kanal olarak kullanılması birçok avantaj ve fırsatı da beraberinde getirmektedir. ĠletiĢim kurma ihtiyacının bir sonucu olarak kiĢisel bilgisayar satıĢlarının artması internete eriĢilebilirliği artırmıĢtır. Ayrıca internet, etkileĢimi sağlayan bir kanal olarak ürün satıĢı gerçekleĢtiren sitelerin tüketici davranıĢlarını yakından izlemelerine olanak vermektedir. Hedeflenen müĢterilere ulaĢılması, tespit edilmesi ve sıralanmasında alıĢveriĢ sitelerine önemli fırsatlar sunmaktadır. Ġnternet, sitelerin müĢteriye ulaĢmak için gerçekleĢtireceği

maliyetlerin azaltılmasını sağlayarak mecranın sunduğu yeni iletiĢim fırsatları sayesinde satıĢa sunulan markaların konumlandırılmasına ve yeni ürün alanlarının çeĢitlendirilmesine katkıda bulunmaktadır (Pelenk, Velioğlu, ve Değirmencioğlu, 2011: 6).

İntranet: Ġntranet belli bir organizasyona internet teknolojilerini kullanarak

kurulan bilgisayar ağıdır. Bunu bir tür lokal internet olarak da ifade edebilmektedir. Ofis otomasyonlarının hızla yaygınlaĢtığı Ģu günlerde intranet sayesinde bir organizasyonda iletiĢim daha hızlı ve kolay, koordinasyon imkânı daha da artmaktadır (Pırnar, 2005: 34).

ĠĢletmelerde zaten kullanılmakta olan networklerin internet teknolojileri aracılığı ile iletiĢime geçirilmesi, internetin yararlarının iĢletme çalıĢmalarına eklenmesi olarak değerlendirilebilir. Ancak bir intranet sitesinin mutlaka internete bağlı olması gerekli değildir. Ġntranet sisteminin yapılandırılmasında, yapılması gerekli iĢlemlerin baĢında, network sistemlerine doğru protokollerin kullanımının sağlanması ile gerekli yazılım ve donanımların uygun Ģekilde belirlenmesi gelmektedir. Ġntranet sistemlerinin çoğuna web üzerinden eriĢilemez, ya da eriĢimde çeĢitli güvenlik engelleri ile karĢılaĢılır, Ġntranet siteleri olan iĢletmelerin ayrıca web sayfaları vardır. Ancak genellikle internet ve intranet sistemleri birbirinden ayrı olarak tanımlanır ve böylece Ģirket içi çalıĢmaların güvenliği daha yüksek olur. ĠĢletmelerin, intranet yatırımlarını internet yatırımlarından bağımsızlaĢtırmalarının bir diğer nedeni de, internet teknolojisinin sağladığı tüm kolaylığı iĢletme bünyesine adapte ederken, personelin internete olan bağlantısını engelleyerek iĢ zamanı kayıplarını engellemektir (Ġstanbul Ticaret Odası, 2002: 15).

Ġntranetler genellikle üç kategoriye ayrılırlar (Budak, 2010: 24):

- ĠĢletme içi iletiĢim araçları,

- ĠletiĢimin yanında, karĢılıklı etkiletiĢim çalıĢmalarının da kullanılabildiği yapılar,

Yapısı itibarıyla internet nasıl kullanılıyor ise intranette aynı Ģekilde kullanılmaktadır. Bu nedenle ayrıca personel eğitimine gerek yoktur. Bir firma içinde intranetin kurulması için organizasyon içinde öncelikle dahili bilgisayar ağı oluĢturulmalıdır. Ġntranet uyumlu sistemler, yazılımlar ve modem ile donatılması sistemin çalıĢtırılması için yeterli olacaktır. Dolayısıyla çoğu zaman düĢük maliyete sahip bir sistem özelliği taĢımaktadır (Kartal, 2002: 17).

Extranet: Extranet, Ģirketlerin kendi aralarında veya belirli müĢterileri ile

bilgi alıĢveriĢinde / ticari iliĢkide bulundukları ve üçüncü taraflara kapalı olan uygulamalardır. Bu uygulamalarda EDI (elektronik veri değiĢimi) kullanılmaktadır (Pırnar, 2005: 34). Extranet sistemleri, internet ile iĢletme dahilinde kullanılmakta olan intranet sistemleri arasında bir köprü oluĢturmaktadır (Ġstanbul Ticaret Odası, 2002: 16). Extranet sistemleri sanal duvarlarla internet kullanıcılarından ayrılarak, iĢletme içi ya da birlikte çalıĢılan iĢletmeler arası iletiĢimde internet alt yapısının kullanılması amacını taĢımaktadır. Özellikle merkezi olmayan iĢletmelerin bünyesinde çeĢitli amaçlara yönelik olarak hazırlanan intranet sitelerine tüketici iliĢkilerinin de eklenmesi, extranet sistemlerine geçiĢ anlamına gelmektedir. Extranet sistemleri aracılığı ile hem iĢletme içi bilgi sistemleri kontrol altında tutulabilir (intranet), hem de elektronik ortamın potansiyelini yakalamak için fırsatlar değerlendirilebilir (internet) (Budak, 2010: 27).

Wap: Mobil telefon ya da iletiĢim sistemine internet altyapısının kurulmasıyla

ilgili bir uygulamadır. E-ticaretin internet üzerinden yürütüldüğü düĢünülürse, ulaĢım yelpazesinin geniĢletilmesi açısından etkili bir araç olarak göze çarpmaktadır (Kartal, 2002: 89).

Elektronik Veri Değişimi (EDI): EDI‟in ticari yaĢamdaki önemi, kâğıt

belgelerin takası yerine geçmesidir. Daha farklı bir anlatımla iki kuruluĢ arasında yapılanmıĢ verilerin değiĢ tokuĢ yapılmasını ifade eder. Sistemdeki klasik anlamdaki posta hizmetleri ortadan kaldırılarak devreye bilgisayar sokulmaktadır. Bu uygulamada tüm ticari belgeler önceden tasarlanmıĢ bir format haline getirilmiĢtir. Söz konusu format ile pek çok ticari veriye internet üzerinden ulaĢılabilmektedir. Örneğin; fatura yapılanmıĢ bir yapıdır. Bu format ile kurumlar arasında veri alıĢ

veriĢi standart ve kolaydır. Mesaj ise yapılanmamıĢtır. Bu nedenle EDI kullanılmaz, e-mail kullanılır (Kartal, 2002: 95).

EDI, kamu ve özel sektör kuruluĢlarının etkin biçimde iletiĢim kurmaları ihtiyacından doğmuĢ olup, modern bilgi teknolojilerinin getirdiği avantajlardan yararlanır. EDI‟da amaç, sipariĢ alınması, ticari sözleĢmelerin ve faturaların hazırlanması gibi iĢlemler ile gümrük, bankacılık ve buna benzer iĢlemlerin yapılmasında tekrarlar önlenerek maliyetlerin düĢürülmesi ve iĢlemlerin en az hata ile en kısa sürede tamamlanması olarak tanımlanabilir. EDI gümrük iadelerinin otomasyonunda etkin biçimde kullanılmaktadır (Ġstanbul Ticaret Odası, 2002: 57). Örneğin, Singapur tüm ticari iĢlemlerini EDI kullanarak yürüten ilk ülkedir. Bu sayede Singapur limanı en hızlı mal sevkiyatı yapan liman olmuĢtur. EDI kullanımını iĢletmelere sağlamıĢ olduğu birçok faydalar sıralanacak olursa (Ekici, 2010: 75):

 Bilgi ve belgelerin kuruluĢlar arasında hızlı dolaĢımını sağlar,

 Belgelerde el değiĢtirirken oluĢabilecek insan hatalarını (kaybolma, eksik imza gibi) önler,

 KiĢilerin kurumlar arasında dolaĢıp kargaĢa oluĢturmaları ve zaman kaybetmeleri önlenir, kurum çalıĢanları daha rahat çalıĢma imkânı bulur,  Hızlı ve doğru iĢ yapan kurumlar müĢteriler tarafından daha çok tercih

edileceği için rekabet gücünü arttırır,

 Yapılan iĢin denetimi daha kolay, doğru ve hızlı olur,

 Klasik yöntemlerde bir müĢteriye örneğin 20 dakika zaman ayrılırken, EDI‟da 1-2 dakikada müĢterini iĢlemi bitirilmekte ve baĢka bir müĢterinin iĢlemlerine baĢlanmaktadır. Böylece az zamanda çok müĢterinin iĢlemi bitirileceği için karlılık artacaktır.

WWW (World Wide Web): Ġnternet kullanıcıları arasında en çok kullanılan

olanaktır. 1989 yılında ilk adımları atılan “üstmetin” (hypertext) teknolojisi üzerine inĢa edilmiĢ www sayesinde internet kullanımı sadece araĢtırmacıların, üniversite çevrelerinin kullandığı araç olmaktan çıkmıĢ, geniĢ kitlelere yayılmıĢtır. WWW‟in getirdiği en önemli yenilik elektronik verinin resim, film ve video görüntüsü, ses ve metin gibi farklı Ģekillerinin bir arada kullanımı ve bilgiye değiĢik ortamlardan çeĢitli

kullanıcıların, donanım ve yazılımlarından bağımsız eriĢmesini mümkün kılmasıdır (ErbaĢlar ve Dokur, 2012: 28).

Elektronik Posta (E-mail): Elektronik posta, çağımızda kullanılan en etkili

internet araçlarında biridir. Tam zamanlı olmayan iletiĢimde kullanılır. Elektronik posta ile gönderilen mesaj, mesafe ne kadar uzak olursa olsun anında ve emniyetle alıcıya ulaĢmaktadır. Mesaj yerine ulaĢmadığında sistem kısa zamanda kullanıcıya bilgi verir. Uluslararası haberleĢme hizmeti olan elektronik postanın en cazip özelliklerinden biri de maliyetinin olmayıĢıdır (HaĢıloğlu, 2007: 23).

Bu sistemden yararlanabilmek için bir elektronik posta adresine sahip olmak gerekmektedir. Bu adresler kullanıcılara, servis sağlayıcılar aracılıyla sağlanabileceği gibi internet üzerinde bulunan çok sayıda elektronik posta sistemlerinden de ücretsiz olarak elde edilebilmektedir (Yıldırım, 2010: 23).

Elektronik posta ile sesli, görüntülü bilgi ve dokümanlar kolaylıkla aynı anda birden çok alıcıya iletilebilmektedir. Bu durum elektronik postanın ticaretin en önemli araçlarından reklam ve pazarlama faaliyetlerinde yaygın kullanımına sebep olmuĢtur. DüĢük maliyeti ve kullanım kolaylığı sayesinde müĢteri ile iletiĢim, marka ve ürün tanıtımı faaliyetleri elektronik postalar ile aktif olarak yürütülmektedir. Elektronik postanın e-ticarette reklam ve tanıtımda kullanım süreci, 3 Mayıs 1978‟de DEC enformasyon Ģirketinin bir çalıĢanının ABD‟deki yaklaĢık 400 kiĢiye gönderdiği reklam mesajı ile baĢlamıĢtır (Çakmak ve GüneĢer, 2011: 9).

ĠĢletmeler, müĢterini elektronik posta aracılığı ile haber bültenleri göndererek bilgilendirmektedirler. MüĢterilerin satın alma geçmiĢlerini göz önünde bulundurarak, çeĢitli etkinlikler, promosyonlar ve özel ürünler hakkında bilgi edinmelerini sağlamaktadır. Son zamanlarda hızla artan bu elektronik posta trafiği nedeniyle müĢterilerin isteği dıĢında gönderilen reklam içerikli posta sayısı artmıĢtır. “Spam” olarak adlandırılan bu elektronik postalar, müĢterilerin posta kutularını istenmeyen bir pazarlama sahası haline dönüĢtürmüĢtür. Bu istenmeyen durumun önüne geçmek amacıyla birçok devlet yasal düzenlemeler yapma yoluna gitmiĢtir

(Kotler, 2002: 328). Bu durumun engelleyebilmek için ABD‟de 2004 yılında “spam karĢıtı yasa” çıkarılmıĢtır (Çakmak ve GüneĢer, 2011: 9).