2.2. GENEL OLARAK SINIR DIġI ETME SEBEPLERĠ
2.2.6. Terör Örgütü veya Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle ĠliĢkili Olanlar
YUKK uyarınca haklarında sınır dıĢı etme kararı alınması gereken diğer bir grup yabancılar, terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi olanlar veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi destekleyicisi olanlardır371
(54/1-b). Bu hükmü, hükmün uygulama amacını belirleyebilmek için iki farklı açıdan ele almak gerekmektedir. Öncelikle hükümde geçen terör örgütü kavramından ne anlaĢılması gerektiğinin incelenmesi gerekmektedir. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu372 (TMK) , “terör”, “terör suçlusu” ve “terör suçları” kavramlarından ne anlaĢılması gerektiğini düzenlemektedir. Terör örgütü kavramından ne anlaĢılması gerektiği ise TMK‟da yer almamaktadır. 2006 yılında çıkarılan, 5532 sayılı Terörle Mücadele Kanunu‟nda
370
Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 228, DanıĢtay daha yeni tarihli bir kararında, yabancının ikamet tezkeresinin iptal edilmesinin, sınır dıĢı edilmesinin ve yurda giriĢinin yasaklanmasının gerektiği durumların, mutlaka suç niteliği taĢımasının gerekmediği, ve bu durumun tespitinin yargı kararları ile yapılmasının gerekmediğini vurgulamıĢtır. Aynı kararda DanıĢtay idarenin sahip olduğu takdir yetkisi için; “idareye tanınan takdir yetkisinin, yabancılar hukuku açısından dikkate alındığında, devletin hükümranlık haklarının doğal sonucu olduğu, tesis edilen işlemin kamu düzeninin korunması çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği” ifadelerini kullanmıĢtır., DanıĢtay 10.D., E.2013/3032, K.2016/1568, T.21.03.2016 http://www.kazanci.com (05.03.2017).
371
Esra Dardağan Kibar, ”An overview and Discussion of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection”, TC DıĢiĢleri Bakanlığı Stratejik AraĢtırmalar Yayınları, Vol.18, No. 3, 2013, s. 119.
84 DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanunun373
1‟inci maddesiyle TMK‟nın 1‟inci maddesinde değiĢiklik yapılmadan evvelki hali, “terör ve örgüt” baĢlığını taĢımaktaydı. Bununla birlikte “terör örgütü” nün tanımını yapan 2‟nci ve 3‟üncü fıkraları da söz konusu değiĢiklikler ile ilga edilmiĢtir. Dolayısıyla mevcut haliyle Terörle Mücadele Kanunumuzda “terör örgütü” kavramının tanımı yapılmamaktadır. Yürürlükten kaldırılmadan evvel “terör örgütü” tanımı Ģu Ģekilde yapılmakta idi; “Ġki veya daha fazla kimsenin birinci fıkrada yazılı terör suçunu, iĢlemek amacıyla birleĢmesi halinde bu Kanunda yazılı olan örgüt meydana gelmiĢ sayılır”. 2006 yılından evvelki dönemde, terör örgütünün varlığından söz edebilmek için, teknik olarak en az iki kiĢiden meydana gelmesinin mümkün olduğu gözükmektedir374
.
TMK‟da yapılan değiĢiklik ile birlikte terörün tanımı yapılmıĢ ancak örgüt tanımına yer verilmemiĢtir. Her ne kadar burada örgütün tanımı yapılmamakta, sadece terörün tanımı ile yetinilmekte ise de, terör örgütünden ne anlaĢılması gerektiği konusunda, terör hakkında yapılan tanımlamanın esas alınması gerekmektedir. Bu amaçla TMK‟nın terör amacıyla iĢlenen suçlar baĢlıklı 4‟üncü maddesine bakılması gerekmektedir. Bu madde kapsamında sayılan suçlar, aynı Kanunun 1‟inci maddesinde belirtilen amaçlar doğrultusunda suç iĢlemek üzere kurulmuĢ bir terör örgütünün faaliyeti çerçevesinde iĢlendiği takdirde terör suçu olarak kabul edilecektir375
. Bu bilgiler ıĢığında terör örgütünün tanımı “cebir ve Ģiddet kullanarak; baskı, korkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemlerinden biriyle, Anayasada belirtilen Cumhuri- yetin niteliklerini, siyasî, hukukî, sosyal, laik, ekonomik düzeni değiĢtirmek, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düĢürmek, Devlet otoritesini zaafa uğratmak veya yıkmak veya ele geçirmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin iç ve dıĢ güvenliğini, kamu düzenini veya genel sağlığı bozmak amacıyla her türlü suç teĢkil eden eylemleri iĢleyecek kiĢi veya kiĢilerin mensup olduğu örgüt, terör örgütüdür” Ģeklinde yapılabilir376.
373 RGT., 29.06.2006, No: 26232 374
Faruk Turinay, “Ceza Hukukunda Terör Örgütü Kavramı”, TBB Dergisi, S.116, 2016, s. 62-63 (Terör Örgütü).
375 Turinay, Terör Örgütü, s. 64. 376 Turinay, Terör Örgütü, s. 64-65.
85
YUKK‟ta çıkar amaçlı suç örgütünün, yöneticisi, üyesi ve destekleyicisi olanların da sınır dıĢı edilecekleri düzenleme altına alınmıĢtır (m.54/1-b). Çıkar amaçlı suç örgütünden ne anlaĢılması gerektiği hususu ise belirsizdir377
. Hukukumuzda çıkar amacıyla kurulan suç örgütleri ile mücadele etmek kapsamında çıkarılan 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanunu378, 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‟nun Yürürlük ve Uygulama ġekli Hakkında Kanun379‟un 18‟inci maddesi ile yürürlükten kaldırılmıĢtır380
. Dolayısıyla, Türk Hukuk düzeninde çıkar amaçlı suç örgütünden ne anlaĢılması gerektiğini düzenleyen bir norm bulunmamaktadır381
. TCK‟nın tanımlara yer veren 6‟ncı maddesinde de çıkar amaçlı suç örgütü tanımlanmıĢ değildir. Ġlgili maddede “örgüt mensubu suçlu” ifadesinin tanımı ise “bir suç örgütünü kuran, yöneten, örgüte katılan veya örgüt adına diğerleriyle birlikte veya tek baĢına suç iĢleyen kiĢi” Ģeklinde yapılmıĢtır. Doktrinde çıkar maçlı suç örgütü, “asıl amacı maddi çıkar elde etmek olan örgüt” olarak tanımlanmaktadır382
.
Bir örgütün yöneticisi olmak, hiyerarĢik olarak örgütün baĢında olup, inisiyatif, emir, kumanda ve karar verme gücüne sahip olarak, örgütün amaçlarını gerçekleĢtirmesi
377 Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 219. 378
RGT., 01.08.1999, No: 23773
379 RGT., 31.03.2005, No: 25772
380 Yürürlükten kaldırılmıĢ olan Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanunu‟nda , çıkar amaçlı
kurulan örgütün tanımı yapılmamakta, 1‟inci fıkrasında hangi durumların varlığı halinde kurulan örgütün çıkar amacıyla kurulmuĢ suç örgütü sayılacağı ve örgütün kurucusu, yöneticisi ve üyesine verilecek cezalar düzenlenmiĢtir. Bu düzenlemeye göre “Doğrudan veya dolaylı biçimde bir kurumun, kuruluşun veya teşebbüsün yönetim ve denetimini ele geçirmek, kamu hizmetlerinde, basın ve yayın kuruluşları üzerinde, ihale, imtiyaz ve ruhsat işlemlerinde nüfuz ve denetim elde etmek, ekonomik faaliyetlerde kartel ve tröst yaratmak, madde ve eşyanın azalmasını ve darlığını, fiyatların düşmesini veya artmasını temin etmek, kendilerine veya başkalarına haksız çıkar sağlamak, seçimlerde oy elde etmek veya seçimleri engellemek maksadıyla zor veya tehdit uygulamak veya kişileri kendilerine tâbi kılmaya zorlamak veya mensupları arasında her ne suretle olursa olsun açık veya gizli işbirliği yapmak suretiyle yıldırma veya korkutma veya sindirme gücünü kullanarak suç işlemek için örgüt kuranlara veya örgütü yönetenlere veya örgüt adına faaliyette bulunanlara veya bilerek hizmet yüklenenlere sadece bu nedenle üç yıldan altı yıla kadar; örgüte üye olanlara iki yıldan dört yıla kadar ağır hapis cezası verilir”. 5237 sayılı TCK‟da ise çıkar amaçlı suç örgütü tanımlanmamıĢtır. TCK 220‟nci maddesinde “Suç iĢlemek amacıyla örgüt kurmak” suçu düzenlenmiĢ, buna göre “ Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç ve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması halinde, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak, örgütün varlığı için üye sayısının en az üç kişi olması gerekir”.
381 Turinay, Terör Örgütü, s. 51.
382 Vesile Sonay Evik, Çıkar Amaçlı Örgütlenme Suçu, Beta Yayınevi, Ġstanbul 2004, s.7-8 (Çıkar
86
için örgütü yönlendirmek, idare etmektir383. Örgüt amaçlarının gerçekleĢtirilmesi için, örgüt üyeleri arasındaki koordinasyonu sağlamak ve örgütü organize etmek de örgütü yönetmek olarak ifade edilebilir384. Örgütün kurucusu ve yöneticisi dıĢında kalan kiĢiler de örgüt üyesi olarak kabul edilirler. Bir kimsenin örgüt üyesi olarak kabul edilebilmesi için, örgütün niteliğini ve amaçlarını bilmesi ve örgütün güçlenmesine yahut hayatta kalmasına katkı sağlaması gerekmektedir. Bu katkı maddi Ģekilde olabileceği gibi, manevi Ģekilde de olabilir. Örgütün niteliğini ve amaçlarını bilip örgüte katılmayan ancak belli katkılar sağlayan kiĢinin, örgüt üyesi olarak kabul edilmemesi gerekir385
. YUKK‟un m.54/1-b uyarınca, sınır dıĢı etme kararı alınabilmesi için bir mahkeme kararı aranmamaktadır. Dolayısıyla sınır dıĢı edilip edilmemesi değerlendirilen kiĢinin, bir terör örgütünün yöneticisi, üyesi destekleyicisi yahut çıkar amaçlı bir suç örgütünün yöneticisi, üyesi, destekleyici olduğu yönünde bir mahkeme kararı olmaksızın, salt idarenin alacağı karar ile sınır dıĢı edilmesine karar verilebilecektir386. Bu durum ise suçluluğu sabit oluncaya kadar herkesin masum olduğunu ifade eden Anayasamızın 38‟inci maddesinin 4‟üncü fıkrasında düzenlenen “masumiyet karinesi” ilkesi ile açıkça çeliĢmektedir. Bu durum aynı Ģekilde AĠHS m.6‟da düzenlenen ve bir suç ile itham edilen herkesin suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılacağı yönündeki hükme de aykırıdır. Zira bu fıkraya göre; sanık için bir güvence olan suçsuzluk karinesinin, sadece suçlamanın esası hakkında karar verecek olan mahkeme açısından değil, diğer tüm resmi makamlar nezdinde netice doğurması gerektiği belirtilmiĢtir. Bu bağlamda hakkında yapılan ceza kovuĢturması kesin mahkûmiyet ile sonuçlanmamıĢ olan kiĢiye, baĢka resmi görevlilerin suçlu
383 Vesile Sonay Evik, “Suç ĠĢlemek Amacıyla Örgütlenme Suçu”, Prof. Dr. Nur Centel‟e Armağan,
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk AraĢtırmaları Dergisi, C.19, S.2, 2013, s. 684 (Suç ĠĢlemek).
384 Evik, Suç ĠĢlemek, s. 684.
385Evik, Suç ĠĢlemek, s. 684-685., Yargıtay CGK,T. 19.12.1995,E.1995/9-306,K.1995/383 “tüm
işlemlerin dokuz günlük kısa bir süre içinde gerçekleştiği ve sanığa kod adı da verilmediği ve yasa dışı örgüte kesintisiz, sürekli, uzun zaman devam eden bir yardımı olmadığı dikkate alınarak, kısa bir zaman dilimi içindeki eylemleri; belli bir yoğunluğa ulaşmadığı, örgütle organik bir bağ bulunmadığı, lojistik destek sağlanmadığı için yasa dışı örgüt üyesi olmak suçunu oluşturmamaktadır.”75 Yine Yargıtay‟ımızın bir diğer kararına göre “silahlı cemiyet ve çetede amirlik, kumanda ve hususi bir görev almayan, fakat niteliğini bilerek çeteye katılıp, amaca ait konularda irade birliği içinde olarak, çetenin amaçlarını kendi amacına uygun görerek hareket edenler, cemiyet ve çetenin sair efradıdır”Karar için bkz. http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm (17.02.2017).
87
gözüyle bakması, AĠHS 6/2‟nci fıkrasının çiğnenmesi anlamına gelecektir387
. Hakkında bu madde kapsamında sınır dıĢı kararı alınan yabancı bir mahkeme kararı olmaksızın bir terör örgütünün yahut çıkar amaçlı bir suç örgütünün yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olarak kabul edilecektir. Haklarında ceza hukuku anlamında soruĢturma veya kovuĢturma yapılmaksızın suçlu ilan edilmeleri hukuka aykırıdır388. Fakat buna karĢın bazı DanıĢtay kararlarında, ilgilinin sınır dıĢı edilmesi için hakkında verilmiĢ mahkûmiyet kararına gereksinim olmadığı belirtilmiĢtir389. Doktrinde de sınır dıĢı etme ve cezanın birbirinden farklı kavramlar olduğu söylenmiĢtir390. Bazı DanıĢtay kararlarında, ilgili hakkında verilmiĢ bir mahkûmiyet kararı bulunmasa dahi, sınır dıĢı etme kararını alınmasını gerektirecek sebeplerin varlığı halinde verilmiĢ sınır dıĢı etme kararı hukuka uygun bulunmuĢtur391
.
YUKK sınır dıĢı etme iĢlemine esas alınacak terör örgütünün veya çıkar amaçlı suç örgütünün Türkiye‟de veya Türkiye dıĢında olmasında her hangi bir farklılık gözetmemiĢtir. Terör örgütünün yahut çıkar amaçlı suç örgütünün yöneticisi, üyesi, destekleyici olarak faaliyette bulunan yabancının, bu faaliyetleri ülke içerisinde ya da ülke dıĢında yapması noktasında da bir ayrım yoktur. Belirtmek gerekir ki, ülke sınırları içerisinde yapılan terör örgütü yahut suç örgütü faaliyetleri kapsamında iĢlenen suçlar açısından Türk Ceza Yasaları uygulama alanı bulacaktır. Tür Ceza Kanunu‟nun uygulama alanını392
düzenleyen ikinci bölümünün 8‟inci maddesinde “yer bakımından uygulama” düzenlenmektedir. Bu hükme göre , “Türkiye'de iĢlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye'de iĢlenmesi veya neticenin Türkiye'de gerçekleĢmesi halinde suç, Türkiye'de iĢlenmiĢ sayılır” hükmü
387 AĠHM‟in bu yönde vermiĢ olduğu kararlar ve “Suçsuzluk Karinesi” hakkında detaylı bilgi için bkz.
Feyyaz Gölcüklü, “Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi‟nde Adil Yargılama”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi ,Prof. Dr. Ġlhan Öztrak‟a Armağan, C.49, S.1-2, 1994, s. 220-22, Cüneyd Altıparmak ”Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi Altıncı Maddesi Kapsamında Adil Yargılanma Hakkının Esasları”, TBB Dergisi, S.63, 2006, s. 258.
388
Hüküm hakkında yapılan eleĢtiriler ve hükmün tamamen değiĢmesi gerektiği yahut Kanun metninden çıkarılması gerektiği yönünde yapılan eleĢtiriler için bkz. Ġnsan Hakları ve Mazlumder için DayanıĢma Merkezi, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı Hakkında DeğiĢiklik Önerileri, 23.05.2012, s .6, Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 220.
389Dardağan Kibar, Ġdari Yargı, s. 532.
390 Duran, Sınır DıĢı, s. 20 vd., Dardağan, Sınır DıĢı, s. 78 vd.
391 12.D. T.09.02.1970,E.1968/363,K.1970/258, 10.D., T.31.10.2008, E.2006/7479,K.2008/7336, Aksi
yönde verilmiĢ kararlar için bkz. 10.D., T.16.10.2006,E.2003/618,K.2006/5701, Dardağan Kibar, Ġdari Yargı, s. 533.
392 Konu ile ilgili detaylı bilgi için bkz. Murat Aydın, “Ceza Muhakemesinde Yetki ve Görev meselesinde
Bazı Sorunlara ĠliĢkin Değerlendirmeler”, SDÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3, S.1, 2013, s. 44 vd (Yetki ve Görev Meselesi).
88
gereği Türkiye‟de iĢlenen suçlar bakımından Türk Kanunları uygulanacaktır. Yabancının Türkiye‟de iĢlemiĢ olduğu suçtan dolayı kendi ülkesinde yargılama yapılmıĢ olması da durumu değiĢtirmeyecek bu kiĢiler hakkında Türkiye‟de tekrar yargılama yapılacaktır (TCKm.9). Yabancı hakkında yapılan yargılama sonucunda, hapis cezası alması durumunda TCK 59‟uncu madde devreye girecek ve bu durumda haklarında hapis cezasına hükmolunan yabancılara uygulanan prosedür, terör örgütünün yahut çıkar amaçlı suç örgütünün yöneticisi, üyesi, destekleyicisi olanlar hakkında da uygulanacaktır393. Ayrıca b bendinde düzenlenen bu sınır dıĢı etme sebebini, YUKK m.54/1-d bendinde düzenlenen bir baĢka sınır dıĢı etme sebebi olan “kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluĢturmak” çerçevesinde de değerlendirmek mümkündür394.
29 Ekim 2016 tarihinde çıkarılan 676 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)395 ile ( Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname) , YUKK‟un 54‟üncü maddesine bir fıkra daha eklenmiĢ ve bu fıkraya göre, “Uluslararası kurum ve kuruluĢlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle396
iliĢkili olduğu değerlendirilenler” hakkında da sınır dıĢı etme kararı alınacağı belirtilmiĢtir (m.54/1-k).