2.5. SINIR DIġI ETME KARARINA KARġI YARGI YOLU
2.5.4. Sınır DıĢı Etme Kararı Açısından Ġdare Mahkemesi Tarafından
Sınır dıĢı etme iĢleminin idare mahkemesi tarafından iptal edilebilmesi için ĠYUK m.2/1‟e göre, yetki, Ģekil, sebep, konu veya amaç bakımından hukuka aykırılığının tespit edilmesi lazımdır. Yetki, bir kiĢi, kurum veya organın idare adına karar alabilme, irade beyanında bulunabilme kudretidir579. Sınır dıĢı etme kararını almaya yetkili merci valiliklerdir. Valilik dıĢında, baĢka bir organ, kurum veya kiĢi tarafından sınır dıĢı etme kararı alınmıĢ olması durumunda idari iĢlem yetki açısından hukuka aykırı bir idari iĢlem olacak ve idare mahkemesi tarafından iptali gerekecektir580. Ġdari iĢlemin yapılması için öngörülen usul ve Ģekil kurallarına uyulmaması halinde idari iĢlem Ģekil yönünden hukuka aykırı olacak ve iptali gerekecektir581. Sınır dıĢı etme kararı yazılı Ģekilde alınacak ve gerekçeleri ile birlikte ilgiliye, yasal temsilcisine yahut avukatına tebliğ edilecektir (YUKK m.53/2)582. Sınır dıĢı etme kararı sözlü Ģekilde verilmiĢse ve ilgiliye tebliğ edilmemiĢse Ģekil yönünden hukuka aykırı olacak ve iptali gerekecektir583. YUKK m.56 uyarınca ülkeyi terke davet edilen yabancılara tanınması gereken sürenin tanınmamıĢ olması ve ilgiliye tebliğ edilen sınır dıĢı etme kararının gerekçesiz olması, Ģekil Ģartına aykırılık olarak değerlendirilecek ve iĢlem iptal edilebilecektir584
.
579
Çağlayan, Ġdari Yargılama, s. 430.
580 Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 248.
581 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 175.; Çağlayan, Ġdari Yargılama, s. 447.
582 DanıĢtay Ģekil kuralı açısından sonucu etkileyen ve etkilemeyen Ģekil kuralı ayrımı yapmakta ve
sonucu etkilemeyen Ģekil kuralına aykırılığı iptal sebebi olarak görmemektedir. Asli ve tali Ģekil kuralı ayrımı olarak ifade edilen bu kurala göre, iĢlemin sonucunu etkilemeyen, kiĢilerin haklarını korumaya yönelik olmayan Ģekil kuralları tali nitelikte kabul edilir ve bu Ģekle aykırı Ģekilde yapılmıĢ idari iĢlem iptal edilmez. Buna karĢın, kiĢilerin haklarını korumaya yönelik Ģekil kuralları asli Ģekil kuralıdır ve bu Ģekle aykırı Ģekilde yapılmıĢ bir idari iĢlemin iptal edilmesi gerekir, Çağlayan, Ġdari Yargılama, s. 452.
583DanıĢtay 1978 yılında vermiĢ olduğu bir kararında, Ġsveç Radyo Televizyon Kurumu tarafından
Türkiye‟ye belgesel çekimi için gönderilen dört kiĢilik bir ekibin sınır dıĢı etme kararlarının ilgililere sözlü olarak bildirilmesini hukuka aykırı görmüĢtür, “…yasal ve uluslararası düzenlemelerin ve genel hukuk kurallarının ışığında, davalı idarenin yeterli bir araştırmaya, yazılı tebliğe lüzum görmeden; 5683 ve 2559 sayılı yasaların uygulanmasını haklı gösterecek inandırıcı bir kanıta da dayanmadan, davalı kurumun elemanlarını sınır dışı etmesinde hukuksal isabet görülmemektedir” DanıĢtay 12.D,E.1977/1349, K.1978/95, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm (18.04.2017), Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 248
584 Dardağan, Sınır DıĢı, s. 117, Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 248,
DanıĢtay‟a göre kanunun iĢlemin gerekçeli olması gerektiğini öngördüğü durumlarda gerekçe bir Ģekil Ģartıdır. Fakat, bazı kararlarında iĢlemde gerekçe bulunmamasının sonucu etkilemediğini belirtmiĢ
138
Sebep, idari iĢlemin yapılmasını gerektiren, idareyi iĢlem yapmaya sevk eden maddi vakıalar veya hukuki durumlar olarak ifade edilmektedir585. Ġdari iĢlemin sebebinin kanunda açıkça gösterilmiĢ olduğu durumlarda idare, yaptığı idari iĢlemi bu sebeplerden birine dayandırmamıĢsa veya belirsiz kavramlarla ifade edilmiĢ olan sebebin hangi somut olayda gerçekleĢmiĢ olduğunu ortaya koymamıĢsa yahut bu iĢlemini hiçbir sebebe dayandırmamıĢsa sebep unsuru yönünden hukuka aykırılık söz konusu olacaktır586
. YUKK‟ta sınır dıĢı etme sebepleri 54‟üncü maddede on dört bent halinde sayılmıĢtır. Sınır dıĢı etme kararının bu sebeplerden birine dayanmaması veya kararda gösterilmemesi durumunda sebep unsuru yönünden sakat bir idari iĢlem söz konusu olacaktır587. YUKK 54‟üncü maddenin d bendinde olduğu gibi idari iĢlemin sebebinin kamu düzeni, kamu güvenliği, kamu sağlığı gibi belirsiz kavramlara dayandırılmıĢ olması halinde idare, hangi somut olayda bu sebebin gerçekleĢtiğini ifade etmek zorundadır588. Sınır dıĢı etme kararı YUKK m.54/1-d bendi kapsamında verilmiĢ ise, söz konusu kararda hangi olayın kamu düzeni, kamu güvenliği, kamu sağlığı açısından tehdit oluĢturduğunun belirtilmiĢ olması lazımdır. Mahkeme sınır dıĢı iĢleminin yargısal denetimini yaparken, idarenin kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu sağlığı açısından tehlike olarak gördüğü bu olayların, ilgili hakkında sınır dıĢı etme kararı alınmasına dayanak olup olmayacağını da denetler589. Ġdare mahkemesi sebep unsuru yönünden inceleme yaparken, kendisine bildirilen nedenin gerçeğe ve hukuka uygun olup olmadığı tespit edecektir590. Bu amaçla sınır dıĢı etme kararı almıĢ olan idareden, sınır dıĢı etme kararı alınmasına dayanak oluĢturan bilgi ve belgeleri isteyebilecektir. Bu yönde Balıkesir Ġdare Mahkemesi davacı hakkında YUKK m.54/1- f,d bentleri kapsamında alınmıĢ olan sınır dıĢı etme kararına dayanak oluĢturan, davacının ikamet izninin iptal edildiğine yönelik davalı idarenin kararını idareden talep etmiĢ ancak idare mahkemeye bu yönde bilgi veya belge sunmamıĢtır. Aynı Ģekilde, davacının kamu düzeni, kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluĢturduğu yönünde herhangi bir tespit, bilgi veya belge idare tarafından mahkemeye
dolayısıyla kanuni gerekçeyi tali Ģekil Ģartı olarak kabul etmiĢtir, Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü,
s. 178.
585 Çağlayan, Ġdari Yargılama, s. 454.
586 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 182.; ġeref Gözübüyük, Yönetsel Yargı, Turhan Kitabevi,
Ankara 2015, s. 229 vd (Yönetsel Yargı).
587
Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 249.
588 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 185.
589 Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 250. 590 Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 249.
139
sunulmamıĢtır. Sonuç olarak idare tarafından ispat edilemeyen sebeplere dayandırılan sınır dıĢı etme iĢlemi hakkında iptal kararı verilmiĢtir591
.
Bir idari iĢlemin sebep ve konu unsuru arasındaki iliĢkinin kopuk olması, iĢlemi konu unsuru açısından sakatlayacaktır592. Kanunda öngörülmüĢ olan hukuki sebep gerçekleĢmiĢ olmasına rağmen, kanunda öngörülen hukuki sonuçtan baĢkaca bir hukuki sonuç doğuran iĢlem yapılırsa, bu idari iĢlem konu unsuru açısından sakat bir idari iĢlem olacaktır593. Kanunda, idareye takdir yetkisi bırakmaksızın gerçekleĢmesi halinde sınır dıĢı etme kararı alınması gerektiği düzenlenen bir sebebin meydana gelmesi halinde, sınır dıĢı kararı yerine farklı hukuki sonuç doğuracak bir karar alınmıĢ olması halinde, söz konusu karar konu bakımından hukuka uygun olmayan bir karar olacak ve iptali gerekecektir594. Ġdari iĢlemlerin yapılmasında kiĢisel ve siyasi amacın güdülmemiĢ olması, belli kiĢileri korumak amacıyla yapılmamıĢ olması lazımdır595. Sınır dıĢı etme kararını amaç açısından değerlendiren mahkeme, idarenin bu kararı kamu yararını gözeterek alıp almadığını değerlendirecektir596. Kamu yararı gözetilmeksizin üçüncü kiĢiler lehine veya kiĢisel ve siyasi amaçlarla alınmıĢ sınır dıĢı kararları iptal edilecektir.
Ġdare mahkemesi yapacağı tüm bu değerlendirmeler neticesinde, ya davayı kabul edip sınır dıĢı iĢlemini iptal edecek ya da reddederek hukuka uygun bir idari iĢlem olduğunu ortaya koyacaktır. Ġdari yargıda ret kararı usulden ret ve esastan ret olmak üzere iki Ģekilde verilmektedir. Eğer idari iĢlemin iptali talebi usulden reddedilirse, ĠYUK m.15/5‟e göre, otuz gün içerisinde eksiklikler tamamlanıp tekrara dava açılabileceği düzenlenmiĢtir. Fakat, YUKK sınır dıĢı kararına karĢı idare mahkemesine baĢvuru süresini on beĢ gün olarak düzenlemiĢtir. Usulden ret edilen baĢvurudan sonra eksiklikleri giderip tekrar baĢvuru yapılması halinde kanaatimizce genel hüküm niteliğinde olan bu otuz günlük sürenin, yabancı hakkında uygulanması lazımdır. Aksi
591
Balıkesir Ġdare Mahkemesi, E.2015/57,K.2015/420, “davalı idarece ikamet izni iptal edilmeyen davacının, kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğunun davalı idarece somut bir biçimde ve delilleri ile ortaya koyamadığı görüldüğünden, 6458 sayılı Kanun’un d ve f fıkraları gereğince sınır dışı edilmesi yönünde tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır”(YayınlanmamıĢ Mahkeme Kararı).
592 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 185, 186.
593 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 186., Konu unsuru yönünden hukuka aykırılık hakkında
ayrıntılı bilgi için bkz.: Gözübüyük, Yönetsel Yargı, s. 236 vd..; Çağlayan, Ġdari Yargılama, s. 463 vd..; Gürsel Kaplan, Ġdari Yargılama Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2016, s. 222 vd.
594 Bayraktaroğlu Özçelik, YUKK Hükümleri Uyarınca…, s. 251. 595 Kalabalık, Ġdari Yargılama Usulü, s. 189.
140
halde zaten çok kısa olan on beĢ günlük dava açma süresinin geçmiĢ olma ihtimalinin yüksek olmasından dolayı, sınır dıĢı etme kararının esası hakkında karar verilememiĢ, dolayısıyla yabancı yargısal haklarını kullanamamıĢ olacaktır. Ġdare mahkemesinin esastan ret kararı vermesi halinde ise, bu karara karĢı gidilebilecek bir üst mercii bulunmamaktadır. Ġdare mahkemesinin bu yöndeki kararı kesindir (YUKK m.53/3)