YUKK Öncesi Dönemde Ġdari Gözetim

YUKK öncesi dönemde sınır dıĢı edilmelerine karar verilen yabancılar, sınır dıĢına çıkarılma iĢlemleri tamamlanıncaya kadar mülteci misafirhanelerinde472

veya polis ya da jandarma karakollarında tutulmaktaydılar473_{. Bu uygulamanın dayanağını ise} YĠSHK‟in 17‟nci ve 23‟üncü maddeleri oluĢturmaktaydı474_{. Bu düzenlemelere göre,} siyasi sebeplerle Türkiye‟ye sığınan yabancılar (m.17) ile ülke dıĢına çıkarılmalarına karar verilip de pasaport tedarik edemediklerinden veya baĢka sebeplerden dolayı Türkiye‟yi terk edemeyenler (m.23) ĠçiĢleri Bakanlığı‟nın göstereceği yerde oturmaya mecbur edilmekteydiler. Bu maddelere dayanarak alınmıĢ idari gözetim kararıyla, mülteci misafirhanelerinde veya jandarma ve polis karakollarında tutulan yabancılar, bu yerlerden dıĢarıya serbestçe çıkamamaktaydılar475_{. YĠSHK‟de yer alan bu}

467 _{EkĢi, Ġdari Gözetim, s. 56.; Dardağan Kibar, KarĢılaĢtırma Denemesi, s. 68.} 468 _{Dardağan Kibar, KarĢılaĢtırma Denemesi, s. 68.; EkĢi, Ġdari Gözetim, s. 56.} 469 _{Dardağan Kibar, KarĢılaĢtırma Denemesi, s. 68.}

470

EkĢi, Ġdari Gözetim, s. 55.

471 _{Dardağan Kibar, KarĢılaĢtırma Denemesi, s. 71.}

472 _{Mülteci Misafirhaneleri, “Mülteci Misafirleri Yönetmeliği” ile düzenlenmekteydi. Bu Yönetmeliğe}

göre Mülteci misafirhanelerinde, değiĢik ülkelerden kaçak veya Pasaportla Türkiye‟ye gelerek yabancı ülkelerden birine gönderilmek veya Türkiye‟de kalmak isteği ile iltica talebinde bulunan yabancı kiĢiler, haklarında yapılan iĢlem sonuçlanıncaya kadar geçecek süre içerisinde geçici olarak barındırılacaklardı. RGT., 29.04.1983, No:18032, EkĢi, Yabancılar, s. 129.

473 _{Nuray EkĢi, “ Ġltica Talepleri Reddedilerek Türkiye‟den Sınır DıĢı Edilmelerine Karar Verilen}

Yabancılara ĠliĢkin AĠHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa Etkisi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.5, S.19, Ekim 2014, s. 72 (Ġtica).

474 _{EkĢi, Yabancılar, s. 128.} 475 _{EkĢi, Yabancılar, s. 128.}

111

düzenlemelerde açıkça idari gözetimden bahsedilmemiĢ ve idari gözetimin sebepleri, gözetim altında geçecek süreler ve bu gözetim kararına karĢı herhangi bir kanun yolu düzenlenmemiĢti476_{. Ġdari gözetim kararı TCK anlamında tutuklama sayılmadığından,} bu karara karĢı sulh ceza hâkimliğine baĢvuru yapılamamaktaydı477_{. Ġdare hukuku} alanında ise idari gözetim adıyla bir düzenleme bulunmadığından dolayı, bu karara karĢı idare mahkemelerine yapılan baĢvurular genel olarak reddedilmekteydi478

. Doktrinde ise YUKK öncesi dönemde verilmiĢ idari gözetim kararlarının da bir idari iĢlem olduğu ve diğer idari iĢlemler gibi idari gözetim kararına karĢı idare mahkemesine baĢvurulabileceği haklı olarak kabul edilmekteydi479

.

YUKK öncesi dönemde, AĠHM‟de açılan bazı davalarda, Türkiye tarafından alınan ve uygulanan idari gözetim kararının AĠHS 5‟inci maddesinin ihlali olduğuna karar verilmiĢtir480

. AĠHM ilk defa 22 Eylül 2009 tarihinde vermiĢ olduğu “Abdoklhani ve Karimnia” kararında Türkiye‟nin AĠHS‟nin 5‟inci maddesini ihlal ettiği sonucuna varmıĢtır481_{. Ġran vatandaĢı olan baĢvurucular, Türkiye‟ye yasal olmayan yollardan giriĢ} yapmıĢlar ve güvenlik güçleri tarafından tutuklandıktan sonra baĢvurucular hakkında Irak‟a sınır dıĢı etme kararı alınmıĢ ve Kırklareli Yabancılar Kabul ve Ġkamet Merkezi‟ne götürülene kadar MuĢ Hasköy polis merkezinde tutulmuĢlardır482

. BaĢvurucular AĠHS m.5/1-f bendine dayanarak, yasaya aykırı olarak özgürlüklerinden yoksun bırakıldıklarını ve tutulmalarının nedeni hakkında kendilerine bilgilendirme yapılmadığını iddia etmiĢlerdir. Ayrıca, AĠHS m.5/4 dayanarak, özgürlüklerinden yoksun bırakılmalarının kanuna uygunluğunun denetlenmesi için itirazda bulunma imkânına sahip olmadıklarını da iddia etmiĢlerdir. Hükümet, baĢvuranlar hakkında tutuklama kararı olmadığını, yabancı kabul ve barınma merkezlerinde barındıklarını ifade etmiĢtir. AĠHM, AĠHS m.5‟e aykırılık iddiası hakkında yaptığı

476 _{EkĢi, Ġdari Gözetim, s. 13.} 477

EkĢi, Ġltica, s. 73.

478 _{Aksi yönde verilmiĢ kararlar da mevcuttu. Ankara 13‟üncü Ġdare Mahkemesi tarafından verilen, idari}

gözetim kararının hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu yönündeki kararı DanıĢtay 10. Dairesi 31.30.2014 tarihli kararı ile onanmıĢtır. Ġdare Mahkemesi iptal kararının gerekçesinde; idari gözetime iliĢkin açık yasal düzenleme bulunmaması ve yabancı hakkında verilmiĢ açık bir mahkûmiyet kararı olmamasına rağmen yabancının idari gözetim altına alınmasının, belirsiz süre ile hürriyetinden yoksun kalacağı sonucunu doğuracağını belirtmiĢtir, DanıĢtay 10.Daire E.2009/10891, K.2014/2015, T.31.03.2014, EkĢi, Ġdari Gözetim, s. 23.

479

EkĢi, Ġltica, s. 73.

480 _{EkĢi, Ġltica, s. 74.} 481 _{EkĢi, Yabancılar, s. 131.} 482 _{EkĢi, Ġltica, s. 76.}

112

değerlendirmesinde, baĢvuranların polis tarafından yakalandığı andan itibaren tutuldukları yerlerden çıkıĢlarına izin verilmediğini ve resmi makamlarca noterden onaylı vekâletname sunmaksızın avukat yardımından yararlanamadıklarını belirtmiĢtir. AĠHM‟e göre baĢvuranların bu tesislerde tutulması, idari makamlar tarafından uygulanan kısıtlamalar nedeniyle kiĢiyi özgürlüğünden yoksun bırakma olarak nitelendirilmiĢtir. AĠHM baĢvuru konusu olayda ayrıca, sınır dıĢı etmek amacıyla özgürlüğünden yoksun bırakma kararı verme, tutulma süresini belirleme ve süreyi uzatmaya iliĢkin usulü belirleyen açık yasal hükümlerin bulunmaması nedeniyle, baĢvuran Ģahısların maruz kaldığı özgürlükten yoksun bırakmanın keyfiliğe karĢı yeterince korunmadığını belirtmiĢtir. Bundan dolayı AĠHM baĢvuru konusu bu olayda, baĢvuranların özgürlüklerinden yoksun bırakılmalarının “yasaya uygun” olmadığına, dolayısıyla AĠHS m.5/1‟in ihlal edildiğine karar verilmiĢtir483. Ayrıca, özgürlüklerinden yoksun bırakılma nedenlerinin idari makamlar tarafından baĢvuranlara bildirilmediği nedeniyle AĠHS m.5/2‟nin ihlal edildiği sonucuna da varılmıĢtır. Türk hukuk sisteminin baĢvuranlara özgürlüklerinden yoksun bırakılmalarının yasaya uygunluğu konusunda, mahkemeye baĢvurma hakkı tanıyan bir hukuk yolu sunmadığı ve dolayısıyla AĠHS m.5/4‟ün ihlal edildiği sonucuna varılmıĢtır484

. AĠHM bu karardan sonra vermiĢ olduğu bazı kararlarında da Türkiye‟nin AĠHS m.5‟i ihlal ettiği sonucuna varmıĢtır485

.

YUKK‟un idari gözetime iliĢkin hükümleri, AĠHM tarafından Türkiye aleyhine verilen bu kararlar göz önünde bulundurularak hazırlanmıĢ ve böylelikle idari gözetim kararı ve kararın uygulanması yasal bir zemine kavuĢmuĢtur.