SINIF ÖĞRETMENLERININ DENETIM UYGULAMALARINA ILIŞKIN GÖRÜŞLERI 1
4. Tartışma, Sonuç ve Öneriler
Katılımcıların Özelliklerine Göre Sonuçlar
1) Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin %44,6’sının kadın,
%55,4’ünün de erkek olduğu bulunmuştur.
2) Araştırmaya katılan 148 sınıf öğretmenin %16,2’sının 1-5 yıl,
%19,6’sının 6-10 yıl, %20,9’unun 11-15 yıl, %43,2’sinin 16 yıl ve üstü mesleki deneyime sahip sınıf öğretmenlerinden oluşmaktadır.
3) Araştırmaya katılan 148 sınıf öğretmeninin %52 ‘sinin kent merke-zinde, %48’inin kırsal yerleşimde ikamet etmektedir.
4) Araştırmaya katılan 148 sınıf öğretmeninin %4,1’nin 5 ve daha az öğretmenin olduğu okullarda, %8,8’inin 6-10 arası öğretmenin ol-duğu okullarda, %18,9’unun 11-15 arası öğretmenin olol-duğu okullarda,
%68,2’sinin 20 ve üstü öğretmenin olduğu okullarda görev yapmaktadır.
5) Araştırmaya katılan 148 sınıf öğretmeninin %8,8’inin 1-5 yıl,
%28,4’ünün 6-10 yıl, %36,5’inin 11-15 yıl, %26,4’ünün 16 yıl ve üstü mesleki deneyime sahip olan okul müdürleriyle görev yapmaktadır.
6) Araştırmaya katılan 148 sınıf öğretmeninin %1,4 ‘ünün kadın,
%98,6’sının erkek idarecilerle görev yapmaktadır.
Bu araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden elde ettiğimiz betimsel bulgulara göre okul müdürlerinin;
- “Her zaman” katılım derecesine göre gösterilen davranışlar; so-runlar karşısında uygulanabilir çözümler önermesi, öğretmenlere arkadaş-ça davranması, öğretmenlerin arkadaş-çalışmalarına destek vermesi, öğretmenleri sorumluluk almaya teşvik etmesi,
Ali Aydin, Mürşet Çakmak 86.
- Eleştirilerinde yapıcı davranması, öğretmenlerle karşılıklı güvene dayalı bir ilişki kurması, öğretmenlerin kişiliğine ve onuruna saygı göster-mesi, öğretmenlerin emeğine saygı göstergöster-mesi, meslekî saygınlığına uy-gun hareket ederek örnek olması,
- Öğretmenlerin başarılı çalışmalarını desteklemesi, öğretmenden gelecek yeni bilgi, düşünce ve uygulamalara açık olması, başarıyı değer-lendirmede okulun olanaklarını dikkate alması,
- Öğretmenlerin düşüncelerini özgürce ifade etmelerine olanak tanı-ması, tutum ve davranışlarıyla öğretmeni rahatlattanı-ması, öğretmeni objektif ölçütlere göre değerlendirmesi,
- “Sık sık” katılım derecesine gösterdikleri davranışlar; öğretmenler üzerinde yetkiden önce, etkiyi (ikna etme) kullanması, öğretmenler hak-kında önyargısız davranması, soruşturma açma yetkisini denetim sırasında hissettirmemesi,
- Denetim için sınıfa girmeden önce öğretmenle görüşmesi, sınıfa girdiklerinde öğrencilere kendilerini tanıtması, denetim sırasında izlediği derste öğretmeni endişelendirecek şekilde not almaması, denetim sırasında sınıfın bir üyesi gibi davranması,
- Öğrencilerinin önünde öğretmeni eleştirmemesi, öğretmenlere yeni mesleki yayınları tanıtması, öğretim yöntem ve tekniklerindeki ge-lişmeleri tanıtması, eğitim-öğretimde verimliği artırmak için araştırmalar yapması,
- Planların müfredat programlarına uygunluğuna bakması, planları gün gün sayarak kontrol etmesi, planlardan en az birini ayrıntılarıyla ince-lemesi, öğretmenlerce fikirlerine ihtiyaç duyulan ve kaynak kişi davranışı göstermesi olmuştur.
- “Bazen” katılım derecesine gösterdikleri davranışlar; derslere öğ-retmenle birlikte girmesi, dersten öğöğ-retmenle birlikte çıkması, denetim sı-rasında örnek ders işlemesi olmuştur.
Cinsiyetine göre sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının sonuçları
Sınıf öğretmenlerinin ilkokul müdürlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının cinsiyet değişkeni açısında incelediğinde, kadın sınıf öğ-retmenlerinin aritmetik ortalamasının, erkek sınıf öğöğ-retmenlerinin aritme-tik ortalamasından yüksek olduğu görülmüştür. Ancak görüşler arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildir. Bu durumu sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının aynı olduğunu, kadın sınıf öğ-retmenleri ile erkek sınıf öğöğ-retmenlerinin denetim uygulamalarına karşı benzer tepkiyi gösterdikleri şeklinde söyleyebiliriz (Kurnaz, 2002). Kavas (2005) tarafından yapılan araştırma sonuçları da cinsiyet değişkeni olarak
.87
Eğitim Bilimlerinde Teori ve Araştırmalar II
öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir.
Kıdeme göre sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına iliş-kin algılarının sonuçları
Sınıf öğretmenlerinin ilkokul müdürlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının mesleki kıdem değişkeni açısında incelediğinde, en yük-sek aritmetik ortalamanın 16 yıl ve üstü mesleki kıdeme sahip sınıf öğret-menlerinden oluştuğu görülmektedir. Daha sonra sırasıyla 6-10 yıl, 11-15 yıl ve 1-5 yıl arası mesleki kıdeme sahip sınıf öğretmenlerinin aritmetik ortalamasından oluştuğu görülmektedir. Mesleki kıdem açısından sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algıları arasında istatistiki olarak 16 yıl ve üstü mesleki kıdeme sahip sınıf öğretmenlerinin lehine anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu durumu ilkokullarda sınıf öğretmenleri-nin denetim uygulamalarına ilişkin algılarında öğretmenlik mesleğiöğretmenleri-nin ilk yıllarında öğretmenlik mesleğinin vermiş olduğu tecrübesizlikten kaynaklı denetim uygulamalarına karşı korku ve heyecanının olduğu, tecrübe ile birlikte kazandığı deneyimler sonucunda denetim uygulamalarına karşı bu heyecan ve korkunun kaybolduğunu ancak denetim uygulamalarına kar-şı duyarlılıklarının devam ettiğini belirtmiştir (Kavas, 2005). Yine Kavas (2005) yaptığı araştırmada kıdem değişkeni açısından istatistiki olarak anlamlı bir fark bulmamasına rağmen araştırmamızda elde ettiğimiz ve-rileri destekleyici tespitlerde bulunmuştur. Ayrıca okul müdürlerinin sınıf öğretmenlerinin hizmet sürelerine bakılmaksızın denetlemelerini yaptığını göstermektedir. Demirci (2017), Bige’nin (2014), araştırmalarında mes-leki kıdeme göre öğretmenler arasında denetim yapılırken herhangi bir ayırımın yapılmadığı, her kademedeki öğretmenlerin denetimden geçtiğini belirtmişlerdir.
En uzun çalışılan yerleşim bölgelerine göre sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının sonuçları
Sınıf öğretmenlerinin ilkokul müdürlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının en uzun çalışılan yerleşim yeri değişkeni açısında in-celediğinde, en uzun çalışılan yerleşim bölgesi olarak kentlerde çalışan sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının aritmetik ortalamasının, kırsalda çalışan sınıf öğretmenlerinin denetim algıları gö-rüş ortalamasından yüksek olduğu görülmüştür. Ancak bu fark istatiksel olarak anlamlı değildir. Ülkemizde okullarda oluşan öğretmen ihtiyacı ilk atama ile halen görevde olan öğretmenlerinde mazeret durumu veya diğer nedenlere bağlı il içi veya iller arası yer değiştirmeler kapsamında yapıl-maktadır (Eğitim-Bir-Sen, 2016). İsteğe bağlı ya da mazerete bağlı yer değiştirme işlemleri ile iller arası tayin olan öğretmenler, az gelişmiş doğu bölgelerindeki okullardan, gelişmiş illerdeki okullara tayin istemektedir-ler. Az gelişmiş bölgelerdeki okullarda oluşan ihtiyaçlar atama yolu ile yeni öğretmenlerle kapatılmaktadır (Özoğlu, 2015). Bu durum özellikle
Ali Aydin, Mürşet Çakmak 88.
sınıf öğretmenlerini fazlasıyla etkilemektedir. İlk atamaları Millî Eğitim Bakanlığı tarafından genel olarak kırsal yaşam alanlarına yani az gelişmiş yerlere yapılmaktadır. Burada edindikleri bilgi ve tecrübeyle mesleklerinin ilerleyen yıllarında kırsal yaşam alanlarından, daha gelişmiş olan kentsel yaşam alanlarına tayinle geçiş yaptıkları şeklinde açıklanabilir. Kentsel ya-şam alanlarına devam etmelerinin nedenlerini kırsal kesime ulaşım güçlü-ğü, imkânların kısıtlı olması, birleştirilmiş sınıf uygulamalarının olması ve bu uygulamanın zor olması, sınıfların mevcudunun fazla olması, materyal eksikliği, okulun fiziki sorunları, veli ilgisizliği vb. gibi olumsuzlarla açık-lamıştır (Bulut ve Coşkun, 2018).
Okul idarecisinin mesleki kıdemine göre sınıf öğretmenlerinin de-netim uygulamalarına ilişkin algılarının sonuçları
Sınıf öğretmenlerinin ilkokul müdürlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının okul idarecisinin mesleki kıdemi açısında incelediğinde en yüksek aritmetik ortalamanın 11-15 yıl arası mesleki kıdemi olan idare-cilerden oluştuğu, daha sonra sırasıyla 16 yıl ve üstü, 1-5 yıl, 6-10 yıl mes-leki kıdemi olan idarecilerden oluştuğu görülmektedir. Okul idarecilerinin mesleki kıdem açısından sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarında istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Sınıf öğretmenleri yöneticilik için gerekli olan şartları ilk başta taşımadıkların-dan mesleklerinin ilk yıllarında öğretmenlik yaptıklarını, yöneticilik için gerekli şartlara haiz olduklarında sınıf öğretmenlerinde yöneticilik isteği uyandırdığı şeklinde açıklanabilir. MEB (2018) Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği araştırmamızda elde ettiğimiz bul-guları destekleyici niteliktedir.
Okul müdürünün cinsiyetine göre sınıf öğretmenlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının sonuçları
Sınıf öğretmenlerinin ilkokul müdürlerinin denetim uygulamalarına ilişkin algılarının okul müdürünün cinsiyet değişkeni algılarında, erkek-lerin algı aritmetik ortalamasının, kadınların algı aritmetik ortalamasından yüksek olduğu görülmüştür. Okul müdürlerinin cinsiyeti açısındaki fark is-tatistiksel olarak erkekler lehine anlamlı bulunmuştur. Yöneticilik görevini üstlenmede erkek sınıf öğretmenlerin, kadın sınıf öğretmenlerinden daha fazla istekli olduklarını, yönetim kademesinin erkek sınıf öğretmenlerine daha cazip geldiği şeklinde açıklanabilir. Ya da kadın sınıf öğretmenlerine yönetim kademesinin cazip gelmediği şeklinde açıklanabilir. Yönetim ka-demelerinin kadın öğretmenlere cazip hale getirilmesi için özendirici çalış-maların yanı sıra yönetici kademesinde yer alan kadınların desteklenmesi gerekir (Turan ve Ebiçlioğlu 2002).
.89
Eğitim Bilimlerinde Teori ve Araştırmalar II
Öneriler
1. Okul müdürleri ders denetimleri sırasında derse öğretmen ile bir-likte girmeli, öğretmen ile birbir-likte çıkmalı aynı zamanda öğrencilerde öğ-retmenlerinin denetim geçirdiği izlenimi uyandırmamaya çalışmalıdır.
2. Okul müdürleri daha sağlıklı bir eğitim öğretim ortamı yaratma adına öğretmenleriyle sürekli diyalog ve istişare halinde olmalı, öğretmen-lerinin isteklerine, beklentilerine azami derecede dikkat etmeli, eksiklikleri olan öğretmenlerin eksikliklerini giderme adına yol gösterici olmalıdır.
3. Okul müdürleri denetimin rehberlik yönünü ön plana tutarak dene-time ilişkin yanlış algılar varsa gidermeye yönelik çalışmalar yapabilirler.
4. Öğretmenlerin müdürlerine kolay ulaşması konusunda tedirginlik yaratılmamalıdır.
5. Mesleki kıdem açısından sınıf öğretmenlerinin denetim uygulama-larına ilişkin algıları 16 yıl ve üstü hizmeti olanlar lehinde bulunmuştur.
16 yıl ve üstü hizmetinden daha az hizmeti olanlar açısından bu durumun nedenleri araştırılabilir.
6. Bu araştırmadan elde edilen bulgularından birisi de kadın idareci sayısının yok denilebilecek kadar sayıda olmasıdır. Kadın öğretmenlerin okul idareciliğinin tercihlerinin az olmasının nedenleri araştırılabilir.
7. Daha farklı örneklemlerle, farklı araştırma yöntemleri kullanılarak eğitim paydaşlarının denetim uygulamalarına ilişkin görüşleri konusunda benzer çalışmalar yapılabilir.
Ali Aydin, Mürşet Çakmak 90.
Kaynaklar
Altıntaş, R. (1992). İlköğretimin teftişi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 403-422.
Aydın, M. (2000). Çağdaş eğitim denetimi, Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
Aydın, M. (2011). Çağdaş eğitim denetimi. Ankara, Hatiboğlu Yayınevi.
Balcı, S. (2012). Öğretmenlerin eğitim müfettişlerinin denetim stillerine ilişkin algıları ile güven düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
Başar, H. (1995). Öğretmenlerin değerlendirilmesi. Ankara, Pegem Yayınları.
Bige Fırıncıoğulları, E. (2014). İlkokul müdürlerinin ders denetimi ile ilgili öğretmen görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Aydın.
Bozkurt, P. (2013). Denetim kavramı ve denetim anlayışındaki gelişmeler. Denetişim, (12), 56-62.
Bulut, K. & Coşkun H. (2018). Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi.
Burgaz, B. (1995). İlköğretim kurumlarının denetiminde yeterince yerine getirilmediği görülen bazı denetim rolleri ve nedenleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(11).127-134.
Çakıcı, L. (1985). Eğitim yönetiminde denetleme ve değerlendirme sempozyumu. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını, (147).
Demirci, N. (2017). Öğretmen görüşlerine göre ortaokul müdürlerinin ders denetim yeterlilikleri.
Eğitim-Bir-Sen (2016). Eğitime bakış 2016: İzleme ve değerlendirme raporu.
Eğitim-Bir-Sen Yayınları.
Gökçe, F. (1994). Eğitimde denetimin amaç ve ilkeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10).73-78.
İnan, A. (1992). Bütün yönleriyle Türk sayıştayı. Ankara.
Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kavas, E. (2005). İlköğretim müfettişlerinin denetim davranışlarına ilişkin öğretmen algı ve beklentileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
Konan, N., Bozanoğlu, B., & Çetin, R. B. Millî Eğitim Bakanlığı Teftiş Politikalarına İlişkin Okul Yöneticileri ve Öğretmen Görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1449-1474.
Kumar, R. (2011). Araştırma Yöntemleri (Ö. Çokluk, Çev.) Ankara: Edge Akademi.
.91
Eğitim Bilimlerinde Teori ve Araştırmalar II Kurnaz, Ö. (2002). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin
İlköğretim Müfettişlerinin Yöneticilik, Liderlik, Rehberlik ve Öğreticilik Yeterlilikleri Konusundaki Görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kurum, G., & Çınkır, Ş. (2017). Cehennemde evlilik: Türkiye’de eğitim denetiminin birleştirilmesi üzerine maarif müfettişlerinin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 42(192). 35-57.
MEB, (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Kurumlarına Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayı: 30455.
Memişoğlu, S. P. & Kalay, M. (2013). Eğitim müfettişlerinin denetim rollerine ilişkin ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 427-449.
Metin, M. (2014). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri.
Öztürk, Ş. (2009). İlköğretim okullarının kurum denetiminde karşılaşılan sorunlara ilişkin müfettiş ve okul müdürü görüşleri (Kütahya ili örneği), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Özoğlu, M. (2015). Teacher allocation policies and the unbalanced distribution of novice and senior teachers across regions inTurkey. Australian Journal of Teacher Education, 40(10), 16-32.
Polat, N. (2003). Saydamlık, hesap verme sorumluluğu ve denetimin etkinliği. Sayıştay Dergisi, 49, 65-80.
Sağır, M. (2020). Ön söz (Ed.Sağır, M., Göksoy, M. ), Eğitimde Denetim ve Değerlendirme, Ankara: Pegem.
Sanal, R. (2002). Türkiye’de yönetsel denetim ve devlet denetleme kurulu.
TODAİE, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
Taymaz, H. (1993). Teftiş. Kavramlar, İlkeler, Yöntemler. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Taymaz, H. (2002). Eğitim sisteminde teftiş kavramlar, ilkeler, yöntemler, Ankara: PegemA Yayıncılık.
Tok, T. N. (2013). Türkiye’de eğitim denetmenlerinin profili. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 119-138.
Turan, S. & Ebiçlioğlu, N. (2002) Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi.
Yıldırım, A. (2006). İlköğretim müfettiş yardımcılarının yetiştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 715-728.
Ali Aydin, Mürşet Çakmak 92.