Talep Sonucunun Niceliğine Göre Dava Çeşitleri.,,

“Davaların yığılması” kavramına “objektif dava birleşmesi” de denilmektedir. İş yargılamasında davacı taraf aynı dava dilekçesi ile birden fazla talepte bulunabilir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 110. maddesi taleplerin tümünün aynı yargı çeşidi içinde kalması ve taleplerin tümü bakımından ortak yetkili mahkeme bulunması koşulu ile birden çok asli talebin aynı davada aynı dava dilekçesi ile ileri sürülebilmesine olanak tanımaktadır394

.

Bu itibarla iş yargılamasında aynı dava dilekçesinde işe iade, feshe bağlı olmayan diğer alacaklar veya hizmet tespiti ile işçilik alacakları, aynı davada aynı dava dilekçesi ile ileri sürülerek talep edilebilecektir395

.

Davaların yığılmasının koşulları şunlardır: (1) Davacı tarafın davalıya karşı ileri sürebileceği birden fazla talebi olmalıdır. (2) Birlikte ileri sürülecek taleplerin tamamı aynı yargı çeşidi içerisinde yer almalıdır. (3) Talepler arasında bir aslilik- ferilik ilişkisi kurulmamış olmalıdır. (4) taleplerin tamamı bakımından bir ortak yetkili mahkeme bulunmalıdır396

.

Davaların yığılmasında, birleştirilen talepler mahkemece birlikte incelenir ve birlikte karara bağlanır. Fakat bu talepler birbirinden bağımsızdır. Örneğin davacı taleplerinden birinden feragat edip diğeri bakımından davanın devamını isteyebilir ve her bir talep bakımından, dosyanın işlemden kaldırılması, davanın yenilenmesi

394Ayrıntılı bilgi için bkz. AKSOY, E.: Objektif Dava Birleşmesi, S. 117, TBBD, 2015, s. 201-232

BOZKURT, A.: İş Yargılaması Usul Hukuku, s. 304 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s.309 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 628 BUDAK, KARAASLAN,

age., s. 146.

395YILMAZ, H.: Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile İş Yargılamasında Ne Değişti?, SİHD., S.24, 2011, s. 192-193.

396 Bkz. 6100 sayılı HMK 110. madde gerekçesi ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ,

HANAĞASI, age., s.309 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 628 BUDAK, KARAASLAN,

103

davacının bağımsız değerlendirilir. Mahkeme de her bir talep bakımından ayrı ayrı karar vermek durumundadır 397 _{. Mahkeme yargılamanın iyi bir şekilde} yürütülebilmesini temin amacıyla Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 167. Maddesi gereğince yığılan davaların ayrılmasına karar vermek konusunda takdir hakkına sahip olduğu gibi gibi, kanuni koşulları mevcut olmadığı halde birden fazla talep için birlikte dava açılmış ise bu davaların ayrılmasına karar vermek zorundadır398

.

Dava şartı arabuluculuk müessesesine gidilmeden dava açılması halinde, dava şartı yokluğu nedeniyle davanın reddi sonucunun “davaların yığılması” durumunda nasıl uygulanacağı tereddütlere yol açmaktadır. Örneğin, işçinin ücret alacağı talebiyle arabuluculuk yoluna gitmesi ancak tarafların anlaşamaması üzerine dava açılması halinde, aynı davada işçinin fazla çalışma ücreti, yıllık izin ücreti gibi diğer işçilik alacaklarını talep etmesi halinde mahkeme arabuluculuğa başvurulduğu için ücret alacağı talebi bakımından davayı görmeye devam edip, talep edilen diğer alacaklar bakımından “ret” kararı mı vereceği yoksa arabuluculuğa ücret alacağı bakımından başvurulmasını yeterli mi göreceği kanunda bir düzenleme bulunmadığı için belirsizlik arz etmektedir399

.

Kanımızca arabuluculuğa başvurunun bir dava şartı oluşu ve davaların yığılmasında her bir talebin ayrı bir davaya konu olabileceği dikkate alınarak bu talepler ayrı ayrı değerlendirilmeli ve alacak talepleri bakımından arabuluculuğa başvurulmayanlar hakkında usulden ret kararı verilmelidir. Ancak bu durum arabuluculuk yöntemine başvurulmayan alacaklar bakımından sürecin başa dönmesine neden olacak, bu alacaklar bakımından da arabuluculuk faaliyetlerinin olumsuz neticelenmesi halinde yeniden dava açılması söz konusu olacak ve işçinin alacağına kavuşma süresi uzadıkça uzayacaktır. Bu alacaklar bakımından sonradan dava açılması halinde ise bu davanın ilk açılan dava ile birleştirilmesine karar verilmesi veya bekletici mesele yapılması gündeme gelecek ve ilk dava kat ettiği

397PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., s. 1092.

398 KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 143 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ,

HANAĞASI, age., s.309 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 628 BUDAK, KARAASLAN,

age., s. 146.

104

aşamaya karşın sonraki birleşen veya bekletici mesele yapılan davalar bakımından sürüncemede kalacaktır. Bu nedenlerle arabuluculuğa başvuru dava şartının davaların yığılması bakımından etkisi kanun ile açıkça düzenlenmeli ve uygulamada bu konuda ortaya çıkabilecek tereddütlerin önüne geçilmelidir400

.

İş uyuşmazlıklarında iş ilişkisi, iş ilişkisinin sona ermesi, fesih türü ve çalışma şekline göre genellikle birden fazla istek bir arada talep edildiğinden iş hukuku bakımından davaların yığılması ile çok sık karşılaşılmaktadır. Nitekim Yargıtay da işçinin aynı sebebe bağlı olan kıdem ve ihbar tazminatı dışında, çalışma şekline ve fesih türüne göre diğer işçilik alacaklarının her birinin talep edildiği davada bu taleplerin her birinin ayrı ayrı davalara da konu olabileceğine, işçinin işverene karşı birbirinden bağımsız birden fazla istemini aynı dava dilekçesinde talep etmesine karşın, birlikte açılan dava sayısı kadar istem sonucu ve dava konusu olduğuna hükmetmiştir401

.

2.2.2.2.2. Terditli Dava

Davacının aynı davalıya karşı, birden fazla talebini, aralarında aslilik fer’ilik ilişkisi kurmak suretiyle aynı dava dilekçesinde ileri sürdüğü davalara terditli dava denilmektedir. Terditli dava davacının kademeli olarak iki ayrı talepte bulunduğu davalardır. Bu taleplerden biri asıl taleptir ikincisi ise yardımcı taleptir. Davacı mahkemeden ilk önce asıl talebi hakkında karar verilmesini ister ve asıl talebinin reddedilmesi ihtimali bakımından yardımcı talepte bulunur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 111. maddesi gereğince, terditli dava açabilmek için talepler arasında hukuki veya ekonomik bir bağlantının bulunması gerekmektedir402

.

İş uyuşmazlıklarda terditli davanın tipik örneği, iş sözleşmesi feshedilen işçinin, feshin geçersizliği ve işe iade kararı verilmesi bu olmadığı takdirde, feshe

400Benzer görüş için bkz. KÖME AKPULAT, age., s. 368-369.

401KAR, B.: İş Yargılaması Usulü, s. 496-497 Yargıtay, 9. H.D., 13/10/2012 Tarih, 2009/27328 Esas, 2011/41602 Karar.

105

bağlı kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık ücretli izin alacağına hükmedilmesi talepleridir.