İlk İtirazlar

İlk itirazlar Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 116 ve 117. maddelerinde düzenlenmiştir572_{. İlk itirazlar kanunda belirtilenlerden ibaret olup sınırlı sayıdadır.} Kanunun açıkça ilk itiraz olarak nitelendirmediği bir husus ilk itiraz olarak kabul edilemez ve ilk itirazlara ilişkin usule tabi kılınamaz573

.

2.2.6.3.1. İlk İtiraz Kavramı

İlk itirazlar davada usule dair savunma araçlarıdır. Dava şartlarının bulunmadığına ilişkin itirazların yanı sıra kanun koyucu tarafından açıkça düzenlenmiş usule ilişkin itirazlar ilk itirazlardır. İlk itirazlara dava engelleri, iptidai itirazlar veya usuli itirazlar da denmektedir 574 . Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun116. maddesinde ilk itirazlar kesin yetki kuralının bulunmadığı hallerde yetki itirazı575_{ve uyuşmazlığın tahkim yolu ile çözümlenmesi gerektiğine ilişkin} tahkim itirazı olmak üzere iki bentte düzenlenmiştir576

. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilk halinde iş bölümü itirazı da ilk itirazlar arasında sayılmıştı. Ancak 26.06.2012 tarihli 6335 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle Asliye Ticaret Mahkemesi ile Asliye Hukuk Mahkemeleri ve diğer hukuk mahkemeleri arasındaki ilişkinin görev ilişkisi olduğu ve bu durumda göreve ilişkin usul hükümlerinin uygulanacağı kabul edilmekle Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 116/1-c bendinde düzenlenen “iş bölümüne” ilişkin ilk itiraz zımnen yürürlükten kaldırılmıştır577

.

572PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1218-1222 ARSLAN,

YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.335-336 BUDAK, KARAASLAN, age.,

s.167-168 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639-641. 573KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 494.

574 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1218 ARSLAN,

YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.335 BUDAK, KARAASLAN, age., s.167 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639.

575DOĞAN, OĞUZ, age., s. 307 Yargıtay, HGK, 12.12.1962 tarih, 4/155 esas, 108 karar.

576PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1218. TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639.

577 KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 494 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN,

146

2.2.6.3.2. İlk İtirazların İncelenmesi

İlk itirazlar iki haftalık cevap süresi içerisinde cevap dilekçesi ile birlikte ileri sürülmek zorundadır. Aksi halde mahkemece dinlenilmez578

. (HMK m. 117). Cevap dilekçesi verildikten sonra, iki haftalık cevap süresi dolmamış dahi olsa artık ilk itirazlar ileri sürülemez (HMK m. 131)579_{. Ancak davalı mahkemece Hukuk} Muhakemeleri Kanunu’nun 127. maddesi gereğince verilen ek cevap süresi içerisinde verdiği cevap dilekçesi ile ilk itirazda bulunabilir580_{. Şayet davalı cevap} dilekçesinde ilk itirazlarını ileri sürmemiş ise ıslah yolu ile ilk itirazlarını ileri süremeyecektir581.

Davacı tarafın muvafakatinin de süre geçtikten sonra bir önemi yoktur582. İlk itirazda bulunma süresi kesin ve hak düşürücü niteliktedir. Mahkemece ilk itirazın süresinde yapılıp yapılmadığı re’sen incelenir583

.

İlk itirazlar ön inceleme aşamasında dava şartlarından sonra incelenerek karara bağlanır584_{. Mahkeme yapacağı inceleme ile ilk itirazın yerinde olmadığı} kanısına varırsa reddine karar vererek kararını taraflara tefhim veya tebliğ eder. İlk itirazın reddi kararı nihai bir karar olmadığından tek başına temyiz edilemez. Esas hükümle birlikte temyiz edilebilir. Mahkeme ilk itirazın reddine karar verdikten sonra davaya bakmaya devam eder ancak esas hakkında incelemeye girdikten sonra

578 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age. C. 2, s. 1218 ARSLAN,

YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.335 BUDAK, KARAASLAN, age., s.167 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639.

579 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1218 ARSLAN,

YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.335 BUDAK, KARAASLAN, age., s.167 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639.

580 KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s.180 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ,

HANAĞASI, age., s.339 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 685 BUDAK, KARAASLAN,

age., s. 186-187.

581YILMAZ, H.: İş Yargılamasının Gösterdiği Özellikler, s. 75-76 GÜNAY, C.: İş Davaları, s. 99. 582BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku s. 54.

583ÇENBERCİ, M.: İş Mahkemeleri Kanunu Şerhi, s. 195 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ,

AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1218 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,

age., s.335 BUDAK, KARAASLAN, age. s.167 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 639. 584Yargıtay HGK. 25/11/1967 tarih, 518 esas, 576 karar.

147

ilk itirazın doğru olduğu kanısına varırsa ilk itirazın reddi kararı bir ara karar olduğundan bu ara kararından dönerek süresinde yapılmış olan ilk itirazın kabulüne karar verebilir585.

Mahkeme yetkiye dair ilk itirazın kabulüne karar verir ise yetkisizlik kararı verir ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 20. maddesi gereğince işlem yapılır. Mahkeme tahkim ilk itirazının kabulüne karar verecek olursa davanın usulden reddine karar verir. İlk itirazların kabulü üzerine verilen yetkisizlik ve usulden ret kararları nihai karar olduğundan temyize tabidir. Davalı taraf hem yetki hem tahkim itirazında bulunmuş ise mahkeme öncelikle yetkiye ilişkin ilk itirazı incelemeli ve yetkili olup olmadığına karar vermelidir. Yetkisiz olduğuna kanaat getirirse tahkime ilişkin ilk itirazı incelemeksizin yetkisizlik kararı vermelidir586

.

İş mahkemelerinde tahkimin sınırlı olarak uygulandığı iş uyuşmazlıklarında, toplu hak ve menfaat uyuşmazlıkları bakımından (SenTİSK m. 52) toplu iş sözleşmesi taraflarının, işe iade davaları bakımından (İş K. m. 20) ise işçi ve işverenin tahkim anlaşması yapmış olmaları halinde, dilekçede ileri sürülmesi üzerine ön inceleme aşamasında bu hususlar da incelenecektir587_{. Toplu iş} hukukunda tahkim zorunlu tahkim ve ihtiyari tahkim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Zorunlu tahkim yoluna aynı zamanda “Yüksek Hakem Kurulu’na başvurma, ihtiyari tahkim yoluna ise özel hakeme başvurma denilmektedir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 52. maddesi ile özel hakeme başvurma düzenlenmiştir. Söz konusu düzenleme gereğince, taraflar, anlaşarak toplu hak veya çıkar uyuşmazlıklarının her safhasında özel hakeme başvurabileceklerdir (SenTİSK m. 52/1). Toplu iş sözleşmesine taraflardan birinin başvurması üzerine özel hakeme gidileceğine dair hükümler konulabilecektir. Toplu iş sözleşmesinde aksine hüküm yoksa Hukuk Muhakemeleri Kanununun özel hakeme ilişkin hükümleri uygulanacaktır (SenTİSK m. 52/2). Toplu çıkar uyuşmazlıklarında şayet taraflar özel hakeme başvurma konusunda yazılı olarak anlaşma yaparlarsa, bundan sonra arabuluculuk, grev ve lokavt, kanuni hakemlik hükümleri uygulanmayacaktır.

585PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 2, s. 1222. 586KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 495.

148

Toplu çıkar uyuşmazlıklarında özel hakem kararları toplu iş sözleşmesi hükmündedir (SenTİSK m. 52/3). Taraflar anlaşarak uyuşmazlığın her safhasında özel hakem olarak Yüksek Hakem Kurulunu da seçebileceklerdir (SenTİSK m. 52/4).