Karşılık Dava

Karşılık dava Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 132 vd. maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Açılmış ve halen görülmekte olan bir davada davalının aynı mahkemede, aynı dava dosyasında, asıl davacıya karşı dava açmasına “karşılık dava” denir430. Mahkeme karşılık davayı asıl dava ile birlikte inceleyerek karara bağlar. Böylece mahkeme her iki davanın konusunu teşkil eden uyuşmazlıklar hakkında çelişkiden uzak tam bir görüş sahibi olur. Karşı dava aynı zamanda usul ekonomisi ilkesine hizmet eden bir kurumdur431.

Karşılık dava açılabilmesinin koşulları da Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 132. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre karşılık dava açılabilmesi için, asıl davanın açılmış ve halen görülmekte olması, karşı davada ileri sürülecek olan talep ile asıl davada ileri sürülen talep arasında takas yahut mahsup ilişkisinin bulunması veya bu davalar arasında bağlantının mevcut olması koşulları bir arada bulunmalıdır432_{. Bu koşullar oluşmaksızın karşı dava açılırsa mahkeme re’sen yahut} talep üzerine davanın asıl davadan ayrılmasına şayet karşılık davada ileri sürülen talep başka bir mahkemenin görev alanına giriyorsa görevli mahkemeye gönderilmesine karar verir433_{. Genel mahkemelerden farklı olarak iş yargılamasında} karşılık dava açılabilmesinin koşullarından biri de “zorunlu arabulucuya gitme” koşuludur. Şayet davalı davacının dava açmadan önce arabulucudaki taleplerine karşı kendi iddia ve taleplerini ileri sürmemiş ise, açılan davada bunları cevap süresi içinde ileri süremez ve bu taleplerine ilişkin karşılık dava açamaz. Karşı dava açacak olan asıl yargılamanın davalı tarafı aleyhine açılan dava devam ederken arabulucuya kendi taleplerini götürmeli ve buradan çıkacak neticeye göre davranmalıdır. Davalı aleyhine açılan davadan önce arabulucuda kendi iddia ve taleplerini ileri sürmemiş ise ayrıca arabulucuya gitmeli, anlaşma olmazsa yeni bir dava açmalı ve aleyhine

430ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.514 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 686 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 187.

431KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 453 BAŞTERZİ, age., s. 59.

432ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s.514-516 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 687-688 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 187-188.

433KILIÇOĞLU, M.: 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa Uyarlı İş Yargılaması Usulü, s. 145.

113

açılan dava ile kendisinin açtığı davayı birleştirmelidir434_{. Karşılık dava müstakil bir} davadır. Asıl dava ile birlikte görülmesine karşın ilk davadan bağımsız bir davadır. Bu dava bakımından mahkeme ilk davadan ayrı bir karar vereceği gibi, takibi gereken süreleri ilk davadan ayrı işleyecektir435

.

İş yargılamasında “basit yargılama usulü” uygulandığından hakimin en kısa sürede karar vermesi esastır. Ancak davalı taraf karşı dava açmış ise iş mahkemesi hakimi davanın bir başka güne ertelenmesine karar verebilecektir.

Karşılık davanın konusunu teşkil eden alacağın miktar veya değeri iş mahkemesinin görevini etkilemez. Ancak karşılık davaya bakmaya iş mahkemesinin görevli olması gerekir. Usul ekonomisi bakımından işçilik alacakları ve haklarıyla ilgili olmasa da hizmet sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklar için özel ihtisas mahkemesi olan iş mahkemelerinde karşılık davanın görülmesi gerekmektedir436

. İş yargılamasında karşılık dava zorunlu arabuluculuk yolu tüketildikten sonra yazılı olarak açılmak zorundadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 135. maddesi dikkate alındığında davacı işçinin arabuluculuk faaliyeti neticesinde anlaşılamaması halinde dava açtığında, cevap süresi içinde karşı dava açacak davalının öncelikle arabulucuya gitmesi gerekmektedir. Bu durum usul ekonomisine uygun olmadığı, yargılamanın uzamasına neden olabileceği, karşı dava açmadan arabulucuya başvurulmasının cevap süresinin sadece bu talep bakımından durmasına yol açacağı ve bu durumda karşı davanın anlamsız kalacağından bahisle doktrinde bazı yazarlar tarafından eleştirilmektedir437_{. İş yargılamasında basit yargılama usulü hakim} olduğundan karşılık dava, dava dilekçesinin davalı tarafa tebliğinden itibaren işleyen

434ŞAKAR, M.: İş Hukuku Uygulaması, İstanbul, 2011, s. 29 BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku, s.45.

435CAN, O., İHSAN, Ç.: İş Mahkemesi Davaları, Yargıtay Kararları, Bilirkişi Raporları ve Dava Dilekçe Örnekleri, Ankara, 2016, s. 78 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ,

HANAĞASI,age., s.517-518 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 689 BKZ. Yargıtay, 9. HD.,

24/01/1994 tarih, 1993/11781 esas, 1994/374 karar. 436GÜNAY, C.: İş Davaları, s. 98 ŞAKAR, age., s. 33.

437KAR, B.: Medeni Yargılama Usulü, s. 525 MUTLAY, F. B.: Bireysel İş Hukukunda Zorunlu

114

esasa cevap süresi olan iki hafta içerisinde açılabilir. Karşılık dava süresinde açılmamış ise, mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 133. maddesinin 2. fıkrası gereğince asıl dava ile karşılık davanın ayrılmasına karar verecektir. Bu durumda süresi içinde karşılık dava açmamış yahut açamamış olan davalı, sadece “karşılık dava” açma hakkını kaybedecektir. Karşılık davanın davacısının, karşılık davaya konu edilmek istenen talebi bağlamında ayrı bir dava açma hakkı saklıdır. Böyle bir dava açılması halinde mahkeme Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 166. maddesinin 4. fıkrasındaki koşullar oluşmuşsa yani davalar arasında irtibat varsa ayrı olarak açılmış olan bu davanın ilk dava ile birleştirilerek görülmesine karar verebilir438.

İş yargılamasında karşılık dava, iş ilişkisinin karşılıklı edimler içermesi ve gerek işçinin gerekse işverenin kanundan veya sözleşmeden doğan birçok alacak ve tazminatları olduğu için çok sık karşılaşılmaktadır. Örneğin, işçi iş sözleşmesini haklı sebeple feshettiği iddiası ile dava açtığında, işveren işçinin haksız feshi iddiasına dayanarak karşı dava olarak ihbar tazminatı talep edebilir439.

2.2.4. İDDİA VE SAVUNMANIN DEĞİŞTİRİLMESİ VE GENİŞLETİLMESİ