HÜKÜM

Hakimin davadan elini çekmesi sonucunu doğuran ve yargılamaya son veren kararlara nihai kararlar denilmektedir686. Mahkeme davayı usule veya esasa ilişkin bir nihai karar ile sonlandırır (HMK m. 294). Esasa ilişkin nihai kararlara hüküm denilmektedir687. Yani hüküm bir uyuşmazlığı esastan çözümleyerek sona erdiren nihai kararlardır. Hüküm kesinleştikten sonra aynı taraflar arısında, aynı dava konusu hakkında, aynı dava sebebine dayanılarak yeni bir dava açılamaz688

.

Yargılamaya son vermeyen, bilakis yargılamanın ilerlemesine ve yürümesine yarayan kararlar ara kararlardır. Hakim yargılamayı ilerletebilmek için pek çok ara karar verir. Yani hakim verdiği kararlar ile davadan elini çekmeyerek devam etmektedir689. Örneğin mahkemenin görev itirazının reddine dair verdiği karar bir ara karardır. Kural olarak mahkeme verdiği ara kararından dönebilir. Çünkü ara kararlar kural olarak usuli kazanılmış hak doğurmazlar. Ara karardan dönülebileceği kuralının istisnası usuli kazanılmış hak doğmasıdır. Şayet bir ara karar ile usuli kazanılmış hak doğmuş ise mahkeme ara kararından dönemez. Ara kararlar davayı sonlandırmadığı yani bir nihai karar olmadığı için tek başına kanun yoluna götürülemezler. Ancak hüküm ile birlikte kanun yoluna götürülebilirler690

.

685 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C.3, s. 2102-2103 KÖME

AKPULAT, age., s. 317.

686ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s. 471 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s.1030 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 280 KÖME AKPULAT, age., s. 317. 687 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s. 471 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s.1030 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 280 KÖME AKPULAT, age., s. 317.

688KÖME AKPULAT, age., s. 317.

689ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s. 470.

690ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s. 470-471 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s.1028.

167

Kararın tefhiminden söz edilebilmesi için, kısa kararın değil, hükme dair bütün hususların gerekçeleri ile birlikte açıklanması gerekir. Hükme ilişkin tüm hususlar ile kastedilen Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 297. maddesindeki unsurlardır691_{. Buna göre, hükümde, hükmü veren mahkeme ve hakim ile zabıt} katibinin ad soyadları ve sicil numaralarının yazılması gerekir. Bunun yanı sıra şayet mahkeme müstakil bir iş mahkemesinin bulunmadığı yerde bulunan asliye hukuk mahkemesi gibi çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa bu durumda hükmün hangi sıfatla verildiğinin de hükümde yazması gerekir. Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaraları, varsa yasal temsilcilerinin ad ve soyadları ile adresleri de hükümde yazmalıdır. Yine, tarafların iddia ve savunmalarının özeti, tarafların anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususlar, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan deliller, delillerin tartışılarak değerlendirilmesi, sabit görülen vakıalar ve hükmün dayandırıldığı hukuk kuralları hükümde açıkça yazmalıdır. Hakim, tarafların sundukları maddi vakıaların hukuki niteliğini Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 33. maddesi gereğince kendiliğinden araştırıp bulur ve hükmünü dayandırdığı husus kurallarını ve sebepleri hükmün gerekçesinde açıklar692

.

2.2.8.1. Hükmün Tavzih ve Tashihi

Davayı esasından çözen nihai kararlara hüküm denildiğini yukarıda izah etmiştik693_{. Tavzihin kelime anlamı açıklama, aydınlatmadır. Buna göre bir hükmün} tavzihi, mahkemece verilen bir hükmün yeterince açık olmaması ya da icrasında tereddüt uyandırması veya birbirine aykırı fıkralar içermesi halinde hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkarılması için başvurulan yola hükmün tavzihi denilmektedir694.

691ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s. 470-471 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s.1028 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 280-281 KÖME AKPULAT, age., s. 317-318.

692KÖME AKPULAT, age., s. 318 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s. 470-471

693Bkz. 2.2.7.4.

168

Tavzihin hangi hallerde talep edilebileceği Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 305. maddesinde düzenlenmiştir 695 _{. Tavzih ile hakim hükmü} değiştiremez. Hükümde taraflara tanınan haklar ve yüklenen borçlar tavzih ile sınırlandırılamaz ve genişletilip değiştirilemez. Hükmü değiştirecek nitelikte tavzih kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır696_{. Yine hükmü veren mahkemece kararın} hüküm fıkrasında bulunmayan bir husus tavzih kararı ile hüküm fıkrasına eklenemez697. Örneğin davacının fazlaya ilişkin dava hakkını saklı tutmak suretiyle kıdem tazminatının tahsiline karar verilmesini talep ettiği bir iş davasında davacı dava dilekçesinde faiz talebinde bulunmuş ancak mahkeme hükümde faize hükmetmemiş, davacı bu hususu temyiz sebebi yapmadığı için karar kesinleşmiş ise artık tavzih yolu ile hükme faiz eklenemeyecektir698_{. Tavzih yoluna başvurulabilmesi} için hükmün kesinleşmesi aranmaz. Henüz kesinleşmemiş hüküm hakkında da tavzih istenebilir. Tavzih talebi temyiz süresini durdurmaz 699

.

Bir ilam icraya konulmuş olsa dahi icrası tamamlanana kadar tavzih talebinde bulunulabilecektir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 305. maddesi gereğince, taraflardan her biri hükmün icrası tamamlanıncaya kadar tavzih talebinde kadar bulunabilir yani tavzih talebinde bulunmak belli bir süreye tabi değildir.

Hükmün tavzihini yine hükmü veren mahkeme yapacaktır. Bu nedenle tavzih bir dilekçe ile hükmü veren mahkemeden talep edilir. Tavzih dilekçesinin bir nüshası karşı tarafa tebliğ edilir. Mahkeme tavzih dilekçesini karşı tarafa tebliğ etmeden

695PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 3, s. 2002 vd. ARSLAN,

YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age,. s. 704 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku,

s. 1044. BUDAK, KARAASLAN, age., s. 283.

696TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 1044 Yargıtay HGK, 05/11/2014 tarih, 10/1258-838. 697Yargıtay, HGK, 08/05/2013 tarih, 1/1627-676.

698BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku , s. 720 Yargıtay, 9. HD., 02/03/1987 tarih, 1987/2215 esas, 1987/2540 karar.

699 KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s.620 BOZKURT. H.,A.: İş Mahkemeleri ve Yargılama Yöntemi, ABD., 2, 2010, s. 192.

169

taleple ilgili karar veremez700. Tavzih talebi kural olarak dosya üzerinden incelenir ancak hakim gerekli görürse iki tarafı duruşmaya davet edebilir. Taraflardan biri duruşmaya gelmezse, mahkeme gelmeyen tarafın yokluğunda tavzih talebini inceleyerek karar verir701. Hakim tavzih talebini yerinde görürse yani hükmün yeterince açık olmadığı veya icrasında tereddüt uyandırdığı ya da birbirine aykırı fıkralar içerdiğine kanaat getirirse hükmü tavzih eder ve tavzih kararının altı imzalanır ve mühürlenir. Buna karşın mahkeme tavzih talebinin yerinde olmadığı kanısına varırsa talebi reddeder. Tavzihle ilgili kabul veya ret kararı veren mahkeme yargılama gideri olarak vekalet ücretine hükmedemez702

.

Hükmün tashihi ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 304. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre tashih, hükümde yapılan yazı ve hesap hataları ile benzer açık hataların mahkemece re’sen veya taraflardan birinin talebi ile düzeltilmesidir703

. Bir hükümde davacı veya davalı tarafın ismi yanlış yazılmış, karar verilen miktar eklenen sıfırlardan biri unutularak veya fazla yazılarak yazılmış olabilir704

. Hakim hüküm taraflara tebliğ edilmeden tarafları dinlemeksizin hükmü tashihine karar verebilir ancak hüküm taraflara tebliğ edilmişse hakim tarafları dinlemeksizin hükmün tashihine karar veremez705

.

700Yargıtay, 13. HD. 05/12/2013 tarih, 29010/30406 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN,

ÖZEKES, age., C. 3, s. 2006, ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s.

705 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 1045.

701PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES,age., C.3, S. 2004.

702 KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s.622 BOZKURT. H.,A.: İş Mahkemeleri ve Yargılama Yöntemi, s. 199 PEKCANITEZ H TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 3, s. 2002 vd.

ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s. 705 TANRIVER, S.: Medeni

Usul Hukuku, s. 1045.

703ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI, age., s. 703 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 1046. BUDAK, KARAASLAN, age., s. 283.

704 Yargıtay kararda dava tarihinde yapılan yanlışlığın maddi hata olduğuna ve her zaman düzeltilebileceğine hükmetmiştir. Yargıtay, 9. HD., 09/07/2018 Tarih, 2018/6137 Esas, 2018//14965 Karar.

170

2.2.9. DAVA DOSYASININ İŞLEMDEN KALDIRILMASI, DAVANIN