İş Yargısında Delil Çeşitleri ve Delillerin İncelenmesi

İş yargısında da deliller kesin delil ve takdiri deliller olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kesin deliller hakimi bağlayıcı nitelikte olan delillerdir. Bir vakıa kesin bir delil ile ispat edilmiş ise hakim o vakıayı doğru olarak kabul etmek zorundadır658_{. O vakıanın gerçekliğine ilişkin artık takdir hakkı yoktur. Kesin} delillere kanuni deliller adı da verilmektedir. Bu durum taraflarca getirilme ilkesinin geçerli olduğu davalar bakımından geçerlidir. Kendiliğinden araştırma ilkesinin hakim olduğu davalarda ise hakim kesin deliller ile dahi bağlı değildir659_{. Bu tür} davalarda hakim delilleri serbestçe takdir eder660_{. Kesin deliller sınırlı sayıdadır}661

. Bunlar, senet, yemin ve kesin hükümdür.662

Takdiri deliller ise, hakimin gösterilen delil ile bağlı olmaksızın o delil ile ispatlanmak istenilen vakıaların gerçeğe uygun olup olmadığını serbestçe kendi kanaat ve görüşüne göre değerlendirebileceği delillerdir663_{. Bunlar, tanık, keşif,} bilirkişi ve kanunda düzenlenmeyen delillerdir664

.

657KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s. 240 Yargıtay, HGK, 27/05/1992 Tarih, 1992/10-295 Esas, 1992/720 Karar.

658ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s.389 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 846 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 244 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ,

AKKAN, ÖZEKES, age., C.2, s. 1735.

659KÖME AKPULAT, age., s. 232.

660BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku s. 469-470.

661ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR AYVAZ, HANAĞASI,age., s.389 TANRIVER, S.: Medeni Usul Hukuku, s. 846 BUDAK, KARAASLAN, age., s. 244 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ,

AKKAN, ÖZEKES, age., C.2, s. 1735 Yargıtay, HGK, 24.12.2014 tarih, 17/1656-1099.

662Örneğin Yargıtay 9. HD sigorta şirketinin 3. şahısa ödemede bulunması sebebiyle açtığı davada, Yargıtay’da temyiz incelemesinden geçerek kesinleşen önceki davada tespit edilen kusur oranının kesin delil teşkil edeceğini ve bu hususta yeni bir bilirkişi incelemesi yapılmasına yer olmadığını kabul etmektedir.

663BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku , s. 469 ARSLAN, YILMAZ, TAŞPINAR

162

İş yargısında İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunu’nda düzenlenen müfettiş incelemesi raporları Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda sayılan kesin deliller kadar önemlidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 92. maddesinde yetkili memurlar tarafından tutulan tutanakların aksi ispatlanıncaya kadar geçerli olacağı düzenlenmiş665_{, yine Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 204/2. maddesinde yetkili} memurların görev ve yetkileri dahilinde usulüne uygun olarak düzenledikleri veya onadıkları belgelerin aksi kanıtlanıncaya kadar kesin delil teşkil edeceği düzenlenmiştir. Buna göre İş Kanunu’nun 92 maddesi gereğince iş yargılamasında tutulan tutanağın aksini iddia eden taraf bunu ispatla yükümlüdür. Aksi takdirde hakim tutanak içeriğini esas alarak karar verecektir666_{. Yine aynı şekilde 5510 sayılı} Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 59. maddesinin verdiği yetki ile usulüne uygun olarak düzenlenen müfettiş raporları da aksi ispatlanıncaya kadar kesin delil niteliğindedir667

.

Yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere668

taraflarca hazırlanma ilkesinin bir gereği olarak delil taraflarca gösterilir. Davacı tarafça iddia edilen her bir vakıanın hangi delil ile ispat edileceği dava dilekçesinde belirtilmelidir.

KARAASLAN, age., s. 254 PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C.2, s.

1737.

664Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda delil çeşitlerine tek tek yer verilmemekle birlikte, kanundaki sayımın sınırlı olmadığı ve senetle ispat zorunluluğunun öngörüldüğü hallerin dışında diğer delillere de başvurulabileceği kabul edilmiştir (HMK m. 192). Ancak Hukuk Muhakemeleri Kanunu deliller arasında geniş kapsamlı “belge” kavramına yer vermiştir. Belge kavramına verilen geniş anlam dikkate alındığında belge olmayan “kanunda düzenlenmemiş delile” örnek bulmak zordur. Bkz.

BUDAK, KARAASLAN,age., s. 269.

665Ayrıntılı bilgi için Bkz. KURT KONCA, N.: İş Kanunu’nun 6111 Sayılı Kanun İle Değişik 91. ve 92. Maddelerinin Medeni Usul Ve İcra Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi, C.24, S.1-2, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 2012, s. 75.

666BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku, s. 475.

667ÇENBERCİ, M.: İçtihatlarla Sosyal Sigortalar Kanunu Şerhi, s. 1055 KURT KONCA, N.: İş Kanunu’nun 6111 Sayılı Kanun İle Değişik 91. ve 92. Maddelerinin Medeni Usul Ve İcra Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi, s. 75 KÖME AKPULAT, age., s. 232 Yargıtay, 10. HD., 02.02.1976 tarih, 5629/733 karar.

163

Tahkikatın amacı delil toplanması değil delillerin incelenmesi ve değerlendirilmesidir669_{. Bunun yanı sıra hakim bilirkişi ve keşif gibi delillere taraflar} dava veya cevap dilekçelerinde dayanmamış olsalar dahi kendiliğinden başvurabilir. Tarafları kendiliğinden sorguya çekebilir. Kendiliğinden araştırma ilkesinin hakim olduğu davalarda ise hakim delilleri kendisi araştır670_{. Örneğin, eski hizmetlerin} saptanmasına ilişkin davalar kamu düzeni ile ilgili olduklarından hakim delilleri re’sen toplamakla yükümlüdür671

.

Kanunda belirtilen haller ayrık kalmak üzere, deliller davaya bakan mahkeme huzurunda, bir arada ve olanak varsa aynı duruşmada incelenir. Zorunlu hallerde bir takım delillerin incelenmesi başka duruşmaya bırakılabilir672_{. Yargıtay 9. HD.} İçtihatlarında iş yargılamasında ödeme belgelerinin yargılamanın her aşamasında istinaf veya temyiz aşamalarında dahi nazara alınması gerektiğini kabul ediyor673

. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi de26/02/2014 Tarih, 2014/214 Esas, 2014/4636 Karar sayılı içtihadı ile, “somut olayda mahkemece davacının ödenmeyen 2.200.00 TL ücret alacağının tahsiline karar verilmiştir. Ne var ki davalı vekili temyiz aşamasında davacının banka hesabına T.İş Kurumu tarafından gönderilen 25.7.2013 tarihli yazı ile davacıya Ücret Garanti Fon’undan 2009 yılında 1.439,60 TL ödeme yapıldığına dair belgeyi sunmuştur. Borcu sükût ettiren itiraz niteliğindeki bu belgelerin yargılamanın her aşamasında dikkate alınması gerekecektir. Bu nedenle İş Kur ödeme belgesi araştırılıp ücret alacağı yeniden hesaplanarak sonuca gidilmelidir” denilerek ödeme belgelerinin yargılamanın her aşamasında dikkate alınacağını belirtmiştir. Her ne kadar ödeme belgeleri yarılamanın her aşamasında dolayısıyla istinaf veya temyiz aşamalarında da dikkate alınacak ise de, Yargıtay’ın 09/05/1960 tarih ve 21/09 sayılı içtihadı birleştirme kararı ışığında, usuli kazanılmış haklar

669BOZKURT, H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku ,s. 484. 670KURU, B.: Medeni Usul Hukuku, s.240.

671 Yargıtay Hukuk Genel Kurulu hizmet tespitine ilişkin davaların kamu düzeninden olduğu, Kurumun çıkarlarını da ilgilendirdiği dolayısıyla hakimin delilleri re’sen toplayacağına hükmetmiştir.Yargıtay, HGK, 27/05/1992 Tarih, 1992/10-295 Esas, 1992/720 Karar.

672PEKCANITEZ, TAŞ KORKMAZ, AKKAN, ÖZEKES, age., C. 1, s. 842.

673 Yargıtay, 9. HD. 05/08/1997 tarih, 1997/3706 esas, 1997/8537 karar BOZKURT,H. A.: İş Yargılaması Usul Hukuku s. 488.

164

korunmalıdır. Yani hüküm kararı istinaf veya temyiz yoluna götüren taraf aleyhine bozulmamalıdır674

. Şayet başka yerde olduğu için mahkemeye getirtilemeyen deliller varsa mahkeme bu delilleri istinabe yoluyla toplayabilir. Hukuka aykırı yollardan elde edilen deliller mahkemece dikkate alınamaz.