Arz ve Talep Dengesi

Canlandırma sanatın ve bilimin birbirine yakın çalıştığı bir alandır. Hazırlanan ürünlerin izleyicilerle buluşması ise piyasa ekonomisi ile ilgili bir durumdur. Reklam ve pazarlama sektörü bu anlamda, canlandırma ürünlerinin izleyiciyle buluşmasını sağlamaktadır. Oluşan piyasa koşulları ve arz ve talep dengesi, canlandırmanın içeriği üzerinde de etkili olabilmektedir. Canlandırma sinemasının ürünlerinin anlık tüketime olanak sağlayan araçlar aracılığıyla izleyici ile buluşuyor olması, pek çok farklı türden eserin ortaya çıkışını desteklemektedir. İlk bakışta olumlu olarak algılanabilecek bu durum, eserlerin kalıcılığı ile ilgili tartışmaları da ortaya çıkarmaktadır. Bu konudaki temel eleştiriler arasında hızlı tüketimin sektördeki sanatçıları da olumsuz etkilediği yönündedir.

Canlandırma sinemasının ürünleri sinemalar yanında televizyon ve internet üzerinden de sunulmaktadır. Televizyonun 1950'lerden itibaren bu eserleri yayınlamaya başlaması sektörün değişiminde etkili olmuştur. Çizgi film sektörü çocukları hedef alan reklam sektörü için de önemli bir mecra sunmaktadır. Tam gün yayın yapan ticari televizyon kanalları için çocukların televizyon başında olduğu saatlerde onlara sunulan canlandırma sanatı ürünleri en sevilen çocuk programları arasında yer almıştır.

Türkiye'de, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) ve 1990'lı yıllarda yayına başlayan ticari televizyon kuruluşları da dünyadaki gelişmelere paralel olarak canlandırma filmlere yer vermektedirler. "1 Mart 1990 tarihinden itibaren Eutelsat F5 uydusundan test sinyalleri yayınlamaya başlayan Magic Box Star 1 kanalı 7 Mayıs 1990 tarihinde ise, günde 5 saat yayına başlamıştır" (Yengin, 1994: 117). Bu yılların ardından özel televizyon kanalları sayısal olarak artmıştır. "Günümüzde, ana damar olarak tabir edilen en fazla yaygınlığı olan karma yayın yapan kanallarda yayınlanan çocuk programlarının ortalama %78'i çizgi filmlerden oluşmaktadır" (Ergeç, 2007: 442). Bunu takip eden dönemde, 2000'li yıllardan itibaren başlayan sayısal televizyon yayıncılığı ile

frekans spektrumunun daha etkin kullanılmaya başlanması ve sayısal platformların yayına geçmesi tematik televizyon yayınlarını başlatmıştır. Bu yeni dönemde, tam gün çizgi film yayını yapan yerli ve yabancı televizyon teşebbüsleri yayına geçmiştir. Bugün Türkiye'de canlandırma sektörü ürünlerini yayınlayan yirminin üzerinde çocuk televizyonu yayındadır (Tablo 1).

Tablo 1. Türkiye'de Faaliyette Olan Çocuk Kanalları, Sahipleri ve Yayında Oldukları Platformları Gösteren Tablo (Türkiye'deki çocuk kanalları listesi, 2012).

Kanal Platform Sahibi Logo

Animez D-Smart, Teledünya, Türksat 2A _DevelopersMulti Channel

Baby First Digitürk Regency Enterprises

Baby TV Digitürk _ChannelsFox International

Cartoon

Network D-Smart, Digiturk, Teledünya, Türksat 3A Doğan Holding Disney Channel D-Smart, Digiturk, Teledünya, Türksat 2A Walt Disney Company

Disney Junior Digiturk, Tivibu Walt Disney Company

Disney XD Digiturk Walt Disney Company

Duck TV Teledünya Mega Max Media

JOJO Digiturk Çukurova Holding

Karamel TV D-Smart, Türksat 3A Star Medya Grubu

KidsCo D-Smart, Teledünya NBC Universal

Kidz D-Smart, Teledünya, Türksat 2A _DevelopersMulti Channel

Luli D-Smart Doğan Holding

Minika

ÇOCUK D-Smart, Türksat 3A

Turkuvaz Medya Grubu

Minika GO D-Smart, Digiturk, Teledünya, Türksat 3A _GrubuTurkuvaz Medya

Nickelodeon Digitürk Çukurova Holding

Nick Jr. Digitürk Çukurova Holding

Planet Çocuk D-Smart, Digiturk, Teledünya, Türksat 3A Satış Ofisi Medya

Smart Çocuk D-Smart Doğan Holding

TRT Çocuk _{3A, Kablo Tv}D-Smart, Digitürk, Tivibu, Teledünya, Türksat TRT

Türkiye'deki yayıncılar 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun uyarınca yayın yapmaktadır. Bu kanun, tematik yayınlar ve çizgi filmlere ilişkin yayın easalarını da belirlemiştir.

Bu yayıncılar uydu, karasal şebeke, kablo TV ve uydu dijital platformları üzerinden şifreli/aboneli ya da ücretsiz olarak yayın yapmaktadır. Tematik yayıncılığın bir sonucu olarak yayındaki çocuk televizyonları da yaş gruplarına göre farklı yayın aralıkları benimsemişlerdir. Bebeklere yönelik, okul öncesi çağa yönelik, okul çağı çocuklarına yönelik çocuk televizyonlarından bahsetmek mümkündür. Bu kanallarda, tüm yayınlar canlandırma ürünlerinden oluşmamaktadır. Çocuk dramaları ve değişik türde çocuk programları yayınlanmaktadır. Kanallarda yayınlanan çizgi filmler ise çocukların yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir.

Türkiye'de olduğu gibi dünyanın diğer bölgelerinde yayında olan çocuk kanallarının yayınladıkları çizgi filmleri türe, hedef aldıkları yaş gruplarına göre ve hedef aldıkları cinsiyetlere göre sınıflamak mümkündür.

"6-9 yaş grubu çocukları hedef alan çizgi filmler "Somut düşünme" dönemine uygunken; 10-12 yaşındaki çocuklar için hazırlanan çizgi filmlerde çocukların "Soyut düşünme"lerine uygun daha karmaşık ruh hallerini betimleyen çizgi filmler yayınlanmaktadır" (Andrea Bielli, 1997: 1). Bebekler ise hayvanların kahraman oldukları canlandırmaları beğenmektedir.

Cinsiyet gruplarına göre sınıflamada ise erkek ve kız çocukları için farklı kahraman profillerini içeren yapımlar yer almaktadır. Örneğin, erkek çocuklar için süper kahramanları içeren çizgi filmler ilgi uyandırırken, kız çocukları için sevecen ve esprili karakterler ilginçtir. Bu sınıflamalar ışığında, romantik karakterler, hayvan canlandırmaları, süper kahramanlar ve bebek çizgi filmlerinden bahsetmek mümkündür. Japon çizgi filmleri (anime) ve fantazi karakterlerin yer aldığı esprili çizgi filmler de ilgi çekmektedir.

Bu çeşitli pazar içerisinde Türk çizgi film firmalarının eserleri de iç piyasanın talepleri doğrultusunda yer almaya başlamıştır. Şekil 37'de Türkiye'de çocuklar tarafından sevilen bir yerli yapım olan Pepee isimli canlandırma dizinin ana karakteri Pepee görülmektedir.

Şekil 37. Pepee Okul Öncesi Çağdaki Çocukların Severek İzlediği Yerli Bir Canlandırma Örneğidir.

Canlandırma filmlerin hedef kitlesi sadece çocuklar değildir. Bunun dışında çocuk kanallarında yayınlanmayan yetişkinlere yönelik çizgi filmler de bulunmaktadır. Bu yapımlar gerek dilleri, gerek çizimleri, gerekse konuları ile çocuk yapımlarından oldukça farklıdır. Canlandırmaların farklı kitleler tarafından beğenilmesi yapılan işin maddi karşılığının kısa dönem için çizer veya stüdyoları memnun etmesi gerçeğini beraberinde getirmektedir. Kurulan yayıncılık sistemi ile çalışmalar izleyiciye hızla ulaşabilmektedir. Hızlı tüketimin olumlu bakılmayan yönünde ise iş gücünün uzmanlaşmasının ve özgün eserlerin oluşmasının daha zor hale gelmesi gösterilmektedir.