Dizi Filmler

Sinemalarda film öncesi kuşakta gösterilerek izleyiciyle buluşmaya başlayan çizgi filmlerin yaygınlık kazanma süreci olarak tanımlanabilecek dönem aynı zamanda,

tek gösterimlik filmlerden dizi filmlere doğru olan gelişimi de kapsamaktadır. Özellikle, televizyonun bir çizgi film dağıtım alanı olarak ortaya çıkışı çizgi dizilerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

1930'lardan 1950'lere kadar yaşanan dönem çizgi filmlerin yaygınlık kazandığı ve hedef kitlenin genişlediği bir zaman aralığı olmuştur. Bu dönemin ardından televizyon için çizgi film çizilmesi dönemi başlamıştır. 1940'lı yılların sonlarından itibaren çizgi filmlerin televizyona olan hareketi başlamıştır. Bu dönemde, ilk olarak Van Beuren Movies for Small Fry isimli okul öncesi çocuk programında ürünlerini sergilemiştir. Ancak, büyük çizgi film stüdyolarını televizyonlara yönelten asıl önemli neden 1948 yılında Amerikan Yüksek Mahkemesi tarafından sinema salonlarına el konularak dağıtım olanaklarının kısıtlanmasıdır. Büyük çizgi film stüdyoları arasında özellikle Walt Disney hazırladığı ürünlerle televizyon şirketleriyle işbirliğine girmiştir. 1960'lı yıllara gelindiğindeyse sinema salonları için hazırlanan pek çok çizgi film televizyonda da izlenebilecek biçimde yapılmaya başlanmıştır.

Bu dönemde, eğlence endüstrisinin diğer dallarında olduğu gibi çizgi filmlerin estetiği ile ilgili olarak da gelişmeler yaşanmaya başlanmıştır. 1950'lere kadar özellikle Disney animatörlerinin benimsediği natüralist estetik anlayışı değişmeye başlamıştır. Özellikle Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (Şekil 19-20) filmiyle en üst noktasına ulaşan bu anlayış İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan soyut dışavurumculuğun etkisiyle değişmeye başlamıştır.

Şekil 19. Pamuk Prenses Ve Yedi Cüceler (Snow White And Seven Dwarfs) Filminin Dansçı Modeli

Marge Champion (Noyer, 2009).

Şekil 20. Pamuk Prenses Ve Yedi Cüceler (Snow White And Seven Dwarfs) Filminin Prensesi Snow White (Marge Champion)

(Noyer, 2009).

Bu dönemde, United Productions of America (UPA) yeni akımdan etkilenen ilk firma olmuştur. 1949 yılında hayata geçirilen Mr. Magoo (Şekil 21) dizisi şirketin ve

yeni akımın ilk başarısı olmuştur. UPA tarzı kendisini düz perspektif, soyut arka plan, güçlü ana renkler, ve "sınırlı" bir animasyon ile belli etmiştir. Şirket, canlandırmalarında perspektifi derinlik etkisi oluşturmak için kullanmamıştır. Şirketin çizimlerindeki biçimler renk lekeleri biçiminde ve düz olarak tasarlanmıştır.

Şekil 21. Mr. Magoo.

UPA çizgi filmlerinde arka planda yer alan biçimleri de geniş renk alanları olarak çizmiştir. Bulutları ve ağaçları simgeleyen biçimler ise küçük karalamalar olarak tasarlanmıştır. Kalın, parlak ve doygun renkler de gerçek doğayı yansıtma amacını güden gölgeleri ve tonları vurgulamak için kullanılmıştır.

UPA'nın çizim tekniği açısından canlandırmaya getirdiği diğer teknik özelliklerden biri ise getirdiği sınırlılıktır. Çizgi filmlerinde çerçeve içindeki hareketliliği önemli ölçüde sınırlamıştır. Çerçevedeki bu sınırlı hareketler sıkça tekrarlanmıştır. Göz kırpması ve el sallama gibi hareketlerin tekrarlanması ile oluşan bu yaklaşım UPA'nın çizimlerinin tipik özellikleri arasındadır. Bu canlandırma filmlerin bir diğer özelliği ise bir hareketi canlandırmak için çok daha az çizime ihtiyaç duyulmasıdır. Bu durum, hareketlerin daha sarsıntılı olarak algılanmasını sağlamıştır. Filmlerde yirmi dört kare kullanılması gereken hareket on iki çizimle bile anlatılabilmiştir. Tüm bu teknikler UPA çizgi filmlerinin daha hızlı ve maliyeti düşük hazırlanabilmesini sağlamıştır. Böylece özellikle televizyonda yayınlanan çizgi dizilerin daha hızlı hazırlanabilmesi olanağı ortaya çıkmıştır.

Televizyon için tasarlanan ilk çizgi film bir televizyon ağı için hazırlanmasa da Amerika Birleşik devletleri içerisinde dağıtıma girmiştir. Jay Ward ve Alexander Anderson tarafından hazırlanan Crusader Rabbit (Şekil 22) 1949 yılında dağıtıma giren çizgi dizilerden biridir.

Şekil 22. Crusader Rabbit Amerikan Televizyon Sisteminde Dağıtılmıştır.

1957 yılında NBC (National Broadcasting Corporation) tarafından yayınlanmaya başlanan "The Ruff and Reddy Show" (Şekil 23) ise bir televizyon ağı tarafından yayınlanan ilk çizgi dizi olmuştur. Bill Hanna ve Joe Barbera tarafından hazırlanan The Ruff and Reddy Show akıllı kedi Ruff ile aptal köpek Reddy'nin maceralarını anlatan ilgi uyandırmış bir hayvan canlandırmasıdır.

Şekil 23. The Ruff & Reddy Show

Çizgi filmlerin televizyonda diziler halinde yer almaya başlamasının ardından gelen diğer büyük başarıları ise bu yapımların prime-time olarak bilinen en fazla

televizyon izlenen saatlerde gösterilmeye başlanmasıdır. Yine Bill Hanna ve Joe Barbera tarafından 1960 yılında hazırlanan "The Flintstones" (Taş Devri) (Şekil 24), 1989 yılında bu kuşakta yayınlanmaya başlanan "The Simpsons"a (Simpsonlar) (Şekil 25) kadar son başarılı prime-time çizgi dizi olarak da kalmıştır.

Şekil 24. Taş Devri (The Flintstones). Şekil 25. Simpsonlar (The Simpsons).

Crusader Rabbit, The Ruff and Reddy Show ve The Flintstones ile televizyon için hazırlanan çizgi dizilerin temel özellikleri ortaya çıkmıştır. UPA'nın filmlerinin estetik anlayışı ve 1950'lerde gelişen anlatı yapısı çizgi dizilerin temel özellikleridir. The Flinstones'un (Taş Devri) durum komedisine benzer ve diyalog odaklı yapısı çizgi sinema döneminin görselliğe dayalı yapısından farklılaşmıştır.

Özellikle, 1960'lardan itibaren çizgi filmlerin televizyonda yerleşik bir tür olarak yer almasının ardından onlarla ilgili tartışmaların odak noktasında, ticarileşme, pazarlama ve şiddet olguları yer almıştır. Bu tartışmaların nedeni, çizgi filmlerin hedef kitlesinin çocuklar olması ve hayal ile gerçek arasındaki farkı bilmeyen çocukların çizgi filmlerin olumsuz içeriğinden yetişkinlere göre daha fazla etkilenmesidir. İletişim alanındaki gelişmeler ve talepleri karşılamak için oluşturulan ürünler, tüketimi desteklemeyi ve kârlılığı hedeflemiştir.

1967 yılında ortaya çıkan taşınabilir video sistemleri canlandırma endüstrisindeki yeni bir değişimi beraberinde getirmiştir. Video ile kaydın banyo işlemine gerek olmaksızın kullanıma hazır olması en önemli avantajlarından olmuştur. "Özellikle 1980'li yıllardan sonra 24 saat video müzik yayınlayan The Music Television'ın (MTV) ortaya çıkmasıyla birlikte güzel sanatlar ve popüler kültürün ihtiyaçlarını karşılayan yapı türleri artmış görsel hareketteki özgürlüğün yanında grafik, fotoğraf, bilgisayar görüntüleri birleştirilmiştir" (Kaba, 1992: 15).

Çizgi filmlerin televizyon ve reklam dünyasıyla olan ilişkisi 1980'li yıllarda artmıştır. Bu dönemde, Mickey Mouse (Miki Fare) örneğinde olduğu gibi çizgi filmlere ilişkin oyuncak ve ürünlerin satılmaya başlanması yerine; The Smurfs (Şirinler) (Şekil 26) ve He-Man (Şekil 27) gibi önceden oyuncak ve ticari ürünler olan kahramanların çizgi filmlerinin üretilmesi sürecine girilmiştir. Sözkonusu gelişmelerin, çocuklar için çizgi filmler ile reklamlar arasındaki farkın anlaşılmasını daha güç hale getirdiğini değerlendiren çalışmalar yapılmıştır.

Şekil 26. Şirinler (The Smurfs). Şekil 27. He-Man.

1990'larda ticari pazarlama ile çizgi diziler arasındaki bağlar zayıflamasa da çizgi filmler ile reklamlar arasına çizgi dizilerden önce yayınlanan jeneriklerin yerleştirilmeye başlanması bu ayrımın yapılmasını kolaylaştırmıştır.

Çizgi dizilerin şiddet içeriği ile ilgili tartışmalar halen devam etmektedir. Pek çok yayıncı çizgi filmlerdeki bu sahneleri sansürlemektedir. 1940'larda kabul gören pek çok içerik artık şiddet içeriği nedeniyle kabul görmemektedir.