Türk Vatandaşlığı Kanunda Öngörülen Hal

403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun263 4. maddesine göre Türkiye’de

bulunmuş çocuklar aksi sabit olmadıkça, Türkiye’de doğmuş sayılır ve bu çocuklar Türk vatandaşı kabul edilir. Ancak bu durumun aksi ispat edilebilir. Uygulamada ispat hakkının kime ait olduğu problemdir. Bu konuda kabul edilen, kamu düzeniyle ilgili olduğu için Cumhuriyet savcısının da dava açabileceğidir.264 Her ne kadar Cumhuriyet savcısı kamu düzenini ilgilendiren bu durumda dava açabilir desek de, daha öncede belirttiğimiz gibi kamu düzeni yeterli bir gerekçe olmayıp, aynı zamanda kanun koyucunun bu konuda Cumhuriyet savcısına yetki vermesi gerekir. O halde Cumhuriyet savcısı bu konuyla ilgili bir dava açamaz. Ancak kendisinin açtığı ya da katıldığı bir davada (örneğin; babalık davası) çocuğun Türk vatandaşı olmadığını iddia edebilir. Bu durumda Cumhuriyet savcısı T.V.K. 41. maddesi gereğince Danıştay’a başvurabilir.265

263 _{Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun Numarası: 403Kabul Tarihi: 11/02/1964;Yayımladığı R.G.}

Tarih: 22/02/1964; Yayımladığı R.G. Sayısı: 11638.

264 _{Yılmaz s.273.} 265 _{Saldırım s.185.}

SONUÇ

Özel Hukuk Davalarında Cumhuriyet Savcılarının Görevleri isimli çalışmamızın ilk bölümünde savcılık kavramı, savcılığın tarihçesi ile Türk hukuk sistemi içerisinde savcılık kurumu ve savcılığın atanması şartları incelenmiştir. İkinci bölümde Cumhuriyet Savcısının özel hukuk davalarındaki görevleri ve bu davaların gösterdiği ortak özelliklere değinilmiştir. Son bölüm olan üçüncü bölümde ise Cumhuriyet savcılarının açtığı ve katıldığı özel hukuk davaları ayrı ayrı incelenmiştir.

Cumhuriyet savcısının asıl görevi suç soruşturması ceza yargılaması alanına ilişkindir. Bununla birlikte, kamu düzeninin gerekli kıldığı ve kanunun öngördüğü bazı durumlarda, Cumhuriyet Savcılarına özel hukuk davalarında da bir takım görevler verilmiştir.

Cumhuriyet Savcısının aslı görevi suç soruşturması olduğundan, Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar. Cumhuriyet savcısı, maddî gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adlî kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür. Cumhuriyet Savcısı, suç soruşturması ile şüphelinin belirlenmesi ve kamu düzenin sağlanması maksadıyla şüphelinin cezalandırılması için kamu davasının açılmasına kadar 5271 Ceza Muhakemesi Kanununda sayılan yetkilerini kullanarak asıl görevini icra etmeye çalışır.

Cumhuriyet Savcısı, suç soruşturmasının yanında ceza yargılaması sonucunda verilen ve kesinleşen kararların infazında ve icra ve iflas dairelerinin, mahkeme kalemlerinin ve noterlerin denetiminde de görevlidirler.

Çalışmamıza konu olan davalarda Cumhuriyet Savcısının görevli olması, bu tür davaların kamu düzenini yakından ilgilendirmesi ve kanun koyucunun Cumhuriyet Savcılarına böyle bir görev yüklemesindendir. Her ne kadar kamu düzenine ilişkin olsa da bir çok davaya (çalışmamıza konu olan davalar hariç) Cumhuriyet Savcısı katılmamakta ve dava açmamaktadır.

Cumhuriyet Savcısının açtığı davalarda, genelde, dava konusu Cumhuriyet Savcısına mülki amir, nüfus müdürlüğü gibi kamu görevlilerince ihbar edilmekte ve bu ihbar üzerine Cumhuriyet Savcısı konuyu incelemekte ve davaname ile ilgili davayı açmaktadır. Hatta kanunda belirtilen bazı hallerde örneğin Vakfın Dağıtılması davasında, denetim makamına, doğrudan mahkemeye başvurma (dava açma) yetkisi verilmiştir. Cumhuriyet Savcısının Türk Medeni Kanunundan dolayı görevli olduğu davaların genelinde dava açma hakkı diğer ilgili şahıslara da tanınmıştır. Türk Medeni Kanunda sayılan bu tür davaların konularının Nüfus Müdürlükleri ve ya Mülki Amirliklerce öğrenilmemesi ve bilinmemesi de mümkün değildir. Örneğin, evliliğin mutlak butlanı halinin nüfus müdürlüğünce bilinmesi; derneklerin denetimini yapan mülki amirliklerin, derneklerin kendiliğinden sona erdiğinin tespiti, derneklerin yasak faaliyette bulunduklarının tespiti, görevlerinden dolayı mümkündür. Hatta mevzuata ve uygulamayı yapmalarından dolayı usul ve yasaya hakimiyetleri Cumhuriyet Savcısından daha az değildir.

Yukarıda saydığımız gerekçeler ve özellikle suçların yoğun olarak işlendiği büyük ve kalabalık illerde, suç soruşturması için Cumhuriyet Savcısı sayısının yetersizliği de göz önünde bulundurularak Cumhuriyet Savcıları için sayılan özel hukuk davalarına katılma ve bu davaları açma görevleri, ilgili kanunlarda yapılacak değişiklikle ilgili kamu kurumlarına devredilmeli; Cumhuriyet Savcılarına bu tür davalarda sadece kanun yollarına başvurma görevi bırakılmalıdır. Bu şekilde hem Cumhuriyet Savcıları, asıl işleri olan suç soruşturmasına daha fazla vakit ayırmış olacaklar hem de kanunun kendilerine görev yüklemesinden dolayı ilgili kamu görevlileri icra ettikleri işlerde daha dikkatli davranacaklardır (Derneklerin denetimi, Nüfus kayıt işleri gibi).

Cumhuriyet Savcılarının görevli olduğu özel hukuk davalarının açılması ve bu davalara katılması konusunda, Cumhuriyet Savcılarından alınacak bu görevin ilgili kurumlara yüklenmesi durumunda, Cumhuriyet savcıları, kamu düzenini ilgilendiren ve kanuni şartları oluşan bu tür davaları açmayan ilgili kamu görevlileri hakkında görevi kötüye kullanma ve ya görevi ihmal suçlarından dolayı dava zamanaşımı süresi boyunca her zaman suç soruşturmasını başlatabilecektir.

Diğer bir gerçeklik ise bu tür özel hukuk davalarını açan ve bu davaların karar duruşmalarına katılan Cumhuriyet Savcıları, terfilerine etki eden Yargıtaydan iş geçirme sayılarına olumlu bir katkı sağlamaktadır. Zira ceza davalarına nazaran özel hukuk davalarına ilişkin dosyalar Yargıtay tarafından daha kısa sürede incelenmektedir. Yukarıda belirttiğimiz düzenleme ile ve herhalde Cumhuriyet Savcılarının ve hakimlerin terfi standartlarının gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesinde fayda vardır.