Franjiye, görevi bitinceye kadar, altı ay daha Suriye’nin desteği ile görevde kaldı. Suriye bu dönemde desteğini yalnız Maruni Cumhurbaşkanına vermekle kalmadı, aynı zamanda Müslümanlara karşı en kanlı eylemleri yapan Maruni Hıristiyan Falanjist ve Chamounistlerin de bulunduğu Lübnan Cephesine anlaşılmaz bir şekilde tam destek verdi. Takip eden aylar içinde, Suriye güçleri, Kemal Canbolat ve Filistinli gerillalara karşı, Hıristiyan Lübnan Cephesi milislerin yanında çatışmalara katıldılar.243 Suriye’nin niçin böyle davrandığının mantıklı bir açıklaması yok. Ancak, kendilerine göre, eğer Hıristiyanların tamamen yenilmelerine müsaade etmiş olsalardı, İsrail mutlaka Lübnan’a girecekti. Beka vadisi İsrail sınırından yalnızca 45 km kadar uzaktaydı. Şam ise Beka vadisi ile nerdeyse bitişikti. İsrail’in Lübnan’a müdahale etmesi Suriye’ye, daha doğrusu Şam’a daha da yaklaşması demek oluyordu ki Suriye bunu kabul etmek istemediği için, Hıristiyanların yenilmesine izin verilmediği belirtilmekte ise de, Batıya ve İsrail’e karşı bu kadar büyük mücadele yürüten Suriye’nin, Batı ve İsrail ile dost olan, onların desteğini alan bir gruba Mart ayında dolaylı, altı ay sonra da doğrudan ordusu ile destek vermesi, pek mantıklı gelmiyor.244 Her ne kadar ABD’nin Ordusunun resmi yayını olan “Lebanon, A Country Study” isimli kitapta da, Esad’ın yukarıda belirtilen endişesini tekrardan sonra ikinci bir endişesinin daha olduğunu belirtmektedir. Bu endişesi, ise, Müslümanlar ve Filistinliler karşısında sıkışan Hıristiyanların Lübnan Dağı’na çekilip, Marunilerin kalpgahında bir Hıristiyan Maruni devleti kurma ihtimalinin ortaya çıkması olarak belirtmektedir.245 Başka bir kaynakta ise, Esad’ın bu hareketine bir anlam verememekten kaynaklanan bir sıkıntı ile, yukarıdaki ikinci nedeni saydıktan sonra; Esad, tarihsel nedenlerle, Hıristiyanların yanında yer aldı. Çünkü, Suriye,
242Cobban, Helena, a.g.e., s.135, Mackey, Sandra, Lebanon Death of a Nation, Anchor Books,
New York N.Y., 1991, s. 168
243 Cobban, Helena, a.g.e., s.135
244 Cobban, Helena, a.g.e., s. 135’te Suriye’nin İsrail korkusu nedeniyle Hıristiyanlara destek
verdiği belirtilmektedir.
245 Colleo, Thomas, Lebanon, a Country Study, Library of Congress Reserch Division,
daima tarihten gelen Büyük Suriye’yi savunuyor ve Lübnan’ı Suriye’nin bir parçası olarak görüyor ve Suriye ve Lübnan’ın tek bir ülke ve halk olduğunu bütün söylemlerinde dile getiriyordu, bu nedenle parçalanmasını istemiyordu denilmektedir.246 Bir başka kaynakta ise, ABD’nin ülkede “politik boşluk” ve “güvensizlik” ortamı yaratarak ileride yapacağı müdahale için ortam oluşturmak amacını güttüğü; bu arada Suriye’i “güveni sağlamak” görüntüsü altında müdahale etmeye teşvik ettiği; bu şekilde hareket ederek İsrail’in durumunu yumuşattığı ve buna karşılık Suriye’ye Golan’ın bir bölümünü vaadettiği belirtilmektedir. 247 Ancak, bu iddialar derinlemesine incelendiğinde ve Esad’ın hareketleri göz önüne alındığında, bu endişelerini yok etmek için illa Müslüman milisleri ve Filistinlileri tamamen ezmesine ve Filistin Mülteci kamplarına yapılan alçakça ve tarihin kaydetmediği şekildeki katliamlara seyirci kalmasına gerek olmadığı değerlendirilmektedir. Zaten bu katliamlar, ya Suriye’nin hazırladığı veya onay verdiği ya da İsrail’in gözetiminde gerçekleşti.
Maruniler; Suriye’nin verdiği destek sonuycu, Cisr al-Başa ve Tel al-Zatar adlı iki Filistin mülteci kampına saldıran Hıristiyanlar Milislerle, binlerce Filistinliyi katlederken, yenilgiden ve ülkedeki siyasi egemenliklerini kaybetmek tehlikesinden kurtuldular248.
Amerikalı yazar, Ömer Faruk Abdullah’ın dediği gibi “Dış görünüşte hayli farklılıklara ve ilan edilen sadakatlere rağmen, bu rejimler Arap ulusuyla değil, Arap ve İslâm dünyasının azılı düşmanlarıyla derin bir kardeşlik bağı içindedirler. Hafız Esad’ın emperyalizm şebekesi içindeki rolünü, sorumlu olduğu politikalardan ve faaliyetlerden hiçbirisi Lübnan’a 1976‘daki müdahalesi kadar açıkça ortaya koymaz.”249
2.6 Dürzi Lider Cambolat ile Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’ın Arasının Açılması
23 Mart günü solcu Müslüman milisler ve Lübnan Arap Ordusu (LAO) güçleri Cumhurbaşkanı Franjiye içindeyken cumhurbaşkanlığı sarayın
246 Şen, Sabahattin, Ortadoğu’da İdeolojik Bunalım, Birey Yayınları, İstanbul, 2004, s.291
247 Movrad, Said ve Saleh, Haddah, Tall-el Zaatar Katliamı ve Lübnan İç Savaşı, Çev. Mehmet
Atilla, Evren Yayınları, İstanbul, 1977, s.58
248 Şen, Sabahattin, Ortadoğu’da İdeolojik Bunalım, Birey Yayınları, İstanbul, 2004, s.291
249 Abdullah, Ömer Faruk “Suriye Dosyası”, Çev. Hasan Basri, Akabe Yayınları, İstanbul, 1988,
s. 69. Aslen Amerikalı Hıristiyan olan ve daha sonra Müslümanlığı kabul edip, Ömer Faruk Abdullah ismini alan yazar, Hafız Esad’ın aslında emperyalist cephe içinde yer aldığını idda etmektedir.
bombalamaya başladılar, ama Cumhurbaşkanı sarayını terk etmemek için iki gün direndi. İki gün sonra, Marunilerin siyasi merkezi olan ve Maruni milisler tarafından tutulan Jounnieh’e gitti. İki gün sonra da Cambolat, krize bir çare bulmak için Şam’a gitti. Cambolat, Hafız Esad’a, Lübnan meclisinin çoğunluğunun ve halkının da neredeyse tamamının Franjiye’nin istifa etmesini istediğini ve bu istifanın sağlanmasını istediğini söyledi. Esad ise, Franjiye’nin görev süresinin dolacağı ay olan Eylül’e kadar görevde kalacağını belirtti. Cambolat, aralarındaki görüş ayrılığını gidermek için tam dokuz saat Esat ile görüştü ama Beyrut’a eli boş döndü.
Bu tarihten sonra, Esat ve Cambolat’ın yolları ayrıldı ve sorunlarını çatışma alanlarında, silâh, ateş ve kanla çözme yolunu seçtiler, eskiden bir farkla, Esat, Hıristiyanların yanında, Cambolat ise diğer cephede.250 FKÖ lideri, Lübnan Ulusal Hareketi ile Suriye arasındaki bu kırılmayı önlemek için olağanüstü bir gayret gösterdi, ama gayretli sonuç vermedi.
5 Nisan günü Suriye yanlısı Filistinli gerillalar, Lübnan içinde ilerliyerek, önce Havaalanını ve daha sonra da Limanı ele geçirdiler. Bu arada, Lübnan Ulusal Hareketine ait milislerin silâhlarını da topluyorlardı. İki gün içinde de Beyrut’a hakim bütün tepeleri ele geçirmişlerdi. Bu şekilde rahatlayan Cumhurbaşkanı Franjiye, ve Marunilerin kurduğu Lübnan Cephesi, Suriye’nin bu girişimini (dolaylı işgalini) desteklediklerini açıkladılar. Bu rahatlamadan faydalanarak 10 Nisan günü toplanan meclis, Lübnan Anayasasına olağanüstü bir değişikliği kabul ettiler. Bu değişiklik, sadece bu döneme ait olmak üzere, cumhurbaşkanlığı seçiminin altı ay önce yapılmasını öngörüyordu. Franjiye bu değişiklik kanununu tereddüt etti ve iki hafta imzalamak için bekledi. Daha sonra, Franjiye, seçim yapılsa dahi, döneminin sonuna kadar görevde kalacağının garantisi verilerek ikna edildi ve kanun yayınlandı.
2.7 1976 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
Cumhurbaşkanlığı için iki karşı grup (eskisinden farklı olarak, şimdi bir tarafta Suriye, diğer tarafta LUH vardı.) kendi adaylarını destekliyorlardı. Suriye’nin adayı, eski Merkez Bankası Başkanı Maruni Elias Sarkis, LUH’nin ve Cambolat’ın adayı ise, yine Maruni olan Raymond Eddé’di.
250 Cobban, Helena, The Making of Modern Lebanon, Hutchinson Ltd., Tipree, Essex, UK, 1985,
Elias Sarkis, geçmiş yıllarda mecliste Cumhurbaşkanı Şiab ve Hilu zamanında uzun zaman bakanlık yapmıştı, yani iyi bir Şiabistti. Suriye tarafından desteklendiği için, Falanjistler ve Lübnan Cephesi mensupları tarafından da destekleniyordu.
Cambolat ve LUH’un desteklediği aday aolan Raymond Eddé ise eski Milli Blok lideriydi. Uzun zamandır, dış güçlerin Lübnan’ın içi işlerine karışmalarına karşıydı. Bu nedenle, özellikle solcuların en gözde adayıydı.
Cumhurbaşkanlığı seçimi 6 Mayıs’a plânlandı ancak çoğunluk sağlanamayınca 8 Mayıs’a ertelendi. Sağlam kalmış bir bina geçici olarak Meclis binası seçildi. Toplantı başlamak üzereyken, milletvekillerini toplantıdan caydırmak ve dağıtmak için solcu gerillalar birkaç topçu atışı yaptılar ancak tam isabet ettiremediler. Bu şartlar altında toplanan meclis, büyük bir çoğunlukla Elias Sarkis’i Cumhurbaşkanlığına seçti. Ancak, saraya oturmak için yaklaşık beş ay beklemesi gerekecekti.
2.8 Dürzilerin Kuzeye, Dağlık Bölgeye El Atması, Marunilerin Korkuları