Stratejik Yönetim

Başlangıçta işletme politikası olarak başlayan işletmecilik eğitimi, 1980’lerden itibaren stratejik yönetime dönüşmüştür. İşletme politikası anlayışında, işletme içi bakış açısı ve işletmenin çevresini nispeten sabit kabul eden bir bakış açısı hakim olmuştur (Koçel, 2004: X-XI). Ancak, günümüzde yaşanan değişim gerek işletmeleri gerekse de onların yaşam alanlarını ve çevrelerini çok yönlü olarak etkilemektedir ve hızla artan küresel rekabet ve teknolojik değişim, öncelikle işletme içi bakış açısının yetersizliğini ve işletmelerin dış çevresini de esas alan yeni işletme yönetimi yaklaşımlarının gerekliliğini ortaya çıkarmıştır

Artan bir şekilde yaşanmakta olan küreselleşme sürecinin en fazla etkilediği alanların başında ekonomik sistemler gelmektedir (Güleş ve Bülbül, 2004: 3). Yeni ekonomik yapının içerdiği talep belirsizliği, teknolojik belirsizlik ve rekabet yoğunluğu gibi önemli çevresel belirsizlikler (Jaworski ve Kohli, 1993: 53), hayatta kalmaya çalışan işletmeleri etkilemekte ve uygun stratejiler üreterek bu değişime dinamik bir şekilde ayak uydurmalarını zorunlu kılmaktadır. Küresel boyuttaki teknolojik ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak örgütsel ölçekler değişmekte ve işletmelerde daha karmaşık yapı ve faaliyet sistemleri haline gelmektedir. Bu gelişmeler karşısında işletmelerin başarılı olabilmeleri için, karşılaştıkları tehditler ve fırsatlara ilişkin önceden bilgi sahibi olmaları, öngörülerde bulunarak rasyonel stratejiler belirlemeleri ve bu stratejileri etkin bir şekilde uygulamaları gerekmektedir. Tüm bunlar işletmeler için stratejik yönetimin öneminin giderek artmasına neden olmuştur. Öyleki stratejik yönetim işletmenin kendini yenilemesi, rakipleri ile arasındaki farklılıkları belirlemesini, eksik yönleri için önlemler almasını ve güçlü olduğu alanlarda yetkinlik kazanmaya odaklanmasını esas alır. Çevresel faktörlerdeki değişimin neden olacağı fırsatlardan yararlanmak, tehditlerden korunabilmek için neler yapılması gerektiğinin zamanında ve doğru bir şekilde tespit edilmesini olanaklı kılmaktadır. Stratejik yönetim anlayışı belirsiz, değişken ve oldukça riskli çevrede işletmeye belirli bir yön kazandırarak, niteliksel ve niceliksel bilginin düzenlenip belirsiz şartlar altında etkili karar verebilmeyi sağlar. Stratejik yönetimin yararları şu şekilde sıralanabilir (Jauch ve Glueck, 1989: 18):

- Stratejik yönetim değişen durumları önceden sezmek için örgütlere olanak sağlar.

- Stratejik yönetim, örgüte açık amaçlar ve yönelimler sağlar.

- Stratejik yönetim anlayışı içinde gerçekleştirilen işler daha etkilidir. - Stratejik yönetim, iş kararlarını sistemize etmede bir yoldur.

- Stratejik yönetim, örgütün temel problemlerinin belirlenmesi ve çözümünde yöneticilere yardım olur.

- Stratejik yönetim gerçekleştirilebilir amaçlar belirlenmesini sağlar.

- Stratejik yönetim değişime daha kolay adapte olunabilecek örgütsel kültür oluşturulmasını sağlar.

- Stratejik yönetim, şirket iletişimi, bireysel projelerin koordinasyonu, kaynakların tahsisi ve bütçe gibi kısa süreli planlamanın gelişmesini sağlar. Stratejik yönetim kavramı, temel olarak işletme ile çevresi arasındaki ilişkileri düzenleyen ve rakiplere üstünlük sağlayabilmek veya farklılık yaratabilmek için işletme kaynaklarının etkin kullanılmasını içeren bir anlam taşımaktadır. Bu bağlamda stratejik yönetim salt uzun dönemli, geleceğe yönelik bir plan hazırlama faaliyeti olarak değerlendirilmemelidir. Çünkü işletmenin yaşadığı çevrenin günümüzde hızlı bir değişim içerisinde olduğu düşünüldüğünde, geleceğe yönelik planlar yapmak ve bunları uygulamak çokta olası değildir (Güçlü, 2003: 71).

Stratejik yönetim, stratejilerin tasarlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını, tasarlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi için örgüt içi her türlü yapısal ve motivasyonel önlemlerin alınarak yürürlüğe konulmasını, daha sonra da stratejilerin amaçlara uygunluğu açısından uygulanmadan önce bir defa daha kontrol edilmesini kapsayan ve işletmenin üst yönetim faaliyetlerini ilgilendiren ayrıntılı bir süreç şeklinde tanımlanabilir (Akyüz, 2001: 111). Bu süreç içensinde stratejik yönetim, etkili stratejiler geliştirme, uygulama ve bunların sonuçlarını değerlendirerek kontrol etmeye yönelik karar ve faaliyetlerin bütününü (Eren, 1997: 17) gerçekleştirir.

Tüm bu tanımlamalar ışığında stratejik yönetimin bir süreç içinde ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Bu süreç stratejik analiz, strateji biçimlendirilmesi ve strateji uygulaması faaliyetlerini içerir.

Stratejik analiz; Uygun stratejinin geliştirilmesi için, organizasyonun

Strateji seçimi ve biçimlendirilmesi; Mümkün olan faaliyetlerin belirlenmesi,

değerlendirilmesi, aralarından en uygun olanının seçilmesi ve plana dönüştürülmesi faaliyetleridir.

Uygulama; Stratejinin nasıl uygulanması gerektiğinin planlanması, planın

uygulamaya geçirilmesi ve gereken değişimin yönetilmesi sürecidir.

Kısaca yapılan iş, tasarlanan stratejilerin gerçekleşen stratejilere dönüştürülmesi işidir. Bu süreçte, işletme amaçlarıyla iç ve dış çevredeki gelişmelerin ilişkilendirilmesi, kaynakların organizasyonun faaliyetlerine uygunlaştırılması (tehdit ve fırsatlara), organizasyonun faaliyetlerine kaynak aktarma (yapılacak faaliyetlere kaynaklar bakımından zamanında karşılık verebilme), stratejik kararların faaliyetsel kararları etkilemesi söz konusudur. Doğal yapısının bir sonucu olarak stratejik yönetim komplekstir. Bu komplekslik en azından üç sebepten kaynaklanmaktadır (Yüzbaşıoğlu, 2004: 389). Bunlar;

− Stratejik kararlar geleceği ilgilendirdiklerinden yüksek oranda belirsizlik taşırlar.

− Stratejik yönetim organizasyon yönetiminde bütünleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Çünkü fonksiyonel yönetimin aksine sadece belirli bir alandaki uzmanlık yetmez. Alınacak kararlar organizasyonun bütün alanlarını ilgilendirebilir ve her bölümün menfaatleri birbirinden farklı olabilir.

− Stratejik yönetim beraberinde birçok problemi de getiren değişim süreci gerektirebilir.

Bu açıdan bakıldığında, stratejik yönetimi sadece karar alma süreci olarak tanımlamak yetersiz olacaktır. Ürün veya hizmetin verimli üretimi, faaliyetlerin kontrolü, satış yönetimi, finansal performansın kontrolü, yeni ürün veya sistem dizaynı yönetimin önemli faaliyet alanlarıdır. Bu faaliyetler, organizasyonun sadece sınırlı bir alanının verimli yönetilmesi ve stratejinin uygulanması açısından da önemli olmasına rağmen stratejik yönetim sayılamaz. Stratejik yönetim sadece önemli konular hakkında karar almakla ilgilenmez bunların uygulanmasından da emin olmak ister (Yüzbaşıoğlu, 2004: 390).