stinabe Yolu le Taraflar n sticvab

sticvap, özellikle ikrar elde etmek için, taraflar n kendi aleyhinde olan hususlarda sorguya çekilmesidir110. Taraflar n isticvab ile hâkime bir kan olu turulmas amaçlanmakta olup isticvap davan n ayd nlat lmas na hizmet eder.

sticvap, bir ispat arac r. sticvap neticesinde deliller elde edilmek istenmekte olup, isticvab n kendisi tek ba na bir delil niteli ini ta mamaktad r.

109

ÖNEN, Yarg lama, s. 50. 110

50

Taraflar n isticvab ile taraflar n dinlenilmesi farkl eylerdir. Taraflar n isticvab nda hâkim, taraflar n aleyhine olan hususlar hakk nda ikrar elde etme amac yla taraflar sorguya çeker; oysa taraflar n dinlenilmesinde, çeli kili vak alar n ayd nlat lmas amac yla hâkim, birçok farkl sebeplerle taraflar dinler. Ayr ca taraf, dinlenmek için mahkemeye ça ld nda, mazeretsiz olarak gelmedi i duru mada yap lan i lemlere itiraz edemez (m. 150/2); oysa taraflar n isticvab nda, isticvap için ça lan taraf ça ld duru maya gelmezse, sorulacak olan vak alar ikrar etmi say r (m. 171)111. Ancak bu ikrar n gerçekle ebilmesi için, usulüne uygun ekilde düzenlenmi olan bir davetiyenin, tarafa gönderilmi olmas ve bu hususun davetiye belirtilmi olmas gerekir.

sticvap, davan n temelini olu turan vak alar ve onunla ili kili hususlarda olur. sticvap olunacak ki i bizzat taraflar n kendisidir. Temsilcileri ya da avukatla temsil ediliyorsa avukat isticvap edilemez.

b.

sticvab na karar verilen taraf n, bizzat karar veren mahkemeye gelip sorguya çekilmesi gerekir. sticvaba karar veren hâkimin isticvap konusu olan vak alar hakk nda kan olu turmas amac yla, taraf n bizzat mahkemeye gelip sorguya çekilmesi hukuk sistemimizde kabul edilmi tir (m. 172). Ancak isticvap edilecek taraf, yarg lamay yapan mahkemenin yarg çevresinin d nda bulunuyorsa, bu durumda istinabe yoluna ba vurulur. Böyle bir durumda taraf, bulundu u yerdeki mahkemede istinabe yoluyla isticvap edilir. stinabe yolu ile isticvab n yap labilece i, Hukuk Muhakemeleri Kanunumuzun 172. maddesinde düzenlenmi tir.

stinabe yoluyla isticvab n yap laca hususu Yarg tay kararlar nda da belirtilmi tir. Yarg tay vermi oldu u bir karar nda; “… sticvab na karar verilen daval , mahkemenin yarg çevresinde oturmay p ba ka ilde ikamet etmektedir. Bu nedenle, istinabe yolu ile isticvab gerekir. Mahkemece bu husus göz ard edilerek ç kar lan isticvap davetiyesine icabet etmedi i gerekçesiyle eksik inceleme ile karar verilmesi

111

51

usul ve yasaya ayk r.112” hükmüne yer vererek istinabe yoluyla isticvab n yap labilece ini belirtmi tir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunumuzun 172/2. maddesine; hastal k, sakatl k ve benzeri sebeplerle mahkemeye gelemeyecek olanlar n, bulunduklar yerde isticvap edilece i hususu yer almaktad r. Böyle bir durumdaki taraflar, davaya bakan mahkemenin yarg çevresi içerinde bulunmalar halinde istinabe yoluna ba vurulmaz. Mahkeme tek hâkimli ise, hâkim kendisi zab t kâtibiyle birlikte mahkemeye gelemeyecek durumda olan taraf n bulundu u yere gidip sorguya çekmelidir113. Toplu bir mahkeme ise, bir üyesini naip tayin ederek taraf n bulundu u yerde isticvab gerçekle tirebilecektir. Hastal k veya sakatl k gibi nedenlerle mahkemeye gelemeyecek durumda olan taraf yarg çevresi d nda ise, yine bu durumda olmayan taraflar gibi istinabe yoluyla isticvap edilirler.

Doktrine göre, Kanunda isticvap hakk nda “istinabe yolu ile isticvap olunur” ibaresi yer ald ndan dolay , yarg çevresi d nda oturan taraf n isticvab n istinabe suretiyle yap lmas n bir zorunluluk oldu u görü ü savunulmu tur. Zira bu görü ü destekler nitelikte Yarg tay’ n 3. Hukuk Dairesinin bir karar da mevcuttur114. Yarg tay, vermi oldu u bu karar nda davaya bakan mahkemenin yarg çevresinin d nda oturan taraf n, istinabe yolu ile isticvap edilmesinin zorunlu oldu unu belirtmi tir.

Kanunumuzda yer alan bu düzenleme, istinabeyi zorunlu k lmakta ise de, hukukumuza kaynak olan Nö atel (neuchatel) Kanununda (m. 206/2) hâkime bu konuda bir takdir hakk tan nm r. Kanunumuzun kayna olu turan Nö atel Kanununda oldu u gibi, bu konuda hâkime bir takdir hakk tan mak do ru olacakt r. Hâkim, yarg çevresi d nda bulunan taraflar da isticvap edilmeleri için mahkemeye davet edebilmeli ve sorguya çekebilmelidir115.

Davaya bakan mahkeme, yarg çevresi d nda bulunan taraf n isticvab na karar verdi i zaman, taraf n bulundu u yerdeki mahkemeye, bu hususu aç kça istinabe

112

19. HD, E. 2006/10879, k. 2007/2679, t. 16.3.2007, http://www.kazancihukuk.com, 09.03.2014. 113

Ömer U ur GENÇCAN, 6100 Say Hukuk Muhakemeleri Kanunun Yorumu, Yetkin Yay nlar , Ankara 2013, s. 902.

114

3. HD, 5.4.1999, 3338/3145; Nihat Yavuz, tiraz n ptali, Menfi Tespit ve stirdat Davalar , Yetkin Yay nevi, Ankara 2000, s. 500)

115

52

talebinde belirtmelidir. sticvap s ras nda sorulmas gereken sorular , ayd nlat lmas gereken vak alar istinabe talebinde belirtmesi uygun olacakt r116. stinabe yolu ile isticvap yap ld esnada, haz r bulunan taraf veya vekilleri de tamamlay sorular sorabilmelidirler117.

sticvap olunacak tarafa usulüne uygun bir davetiyenin gönderilmesi gerekir. Davetiyeyi gönderecek olan mahkeme, istinabe olunan mahkemedir. Davetiyede, istinabe olunan mahkeme taraf ndan belirlenen isticvab n gün ve saatinin belirtilmesi gerekir. Davetiyede, geçerli bir mazereti olmadan gelmedi i ya da gelip te sorulan sorulara cevap vermedi i takdirde, sorulan sorular ikrar etmi say laca bildirilir. Davetiye hiç gönderilmeden ya da usulüne uygun bir davetiye gönderilmeden isticvap yap ld nda, vak alar ikrar etmi say lmaz. Bu durumda tekrardan usulüne uygun bir davetiye gönderilmelidir118.

Doktrinde tart lan bir di er husus, istinabe yolu ile taraf n isticvab yap ld rada di er taraf n da haz r bulunup bulunmayaca r. Bu konuda farkl görü ler mevcuttur. Egemen olan ve bizim de kat ld z görü e göre, istinabe yolu ile isticvap yap ld esnada, kar taraf da haz r bulunabilmelidir. Zira kar taraf n da haz r bulunup sorular sorabilmesi, maddi gerçe e ula ma ve isticvab n yap lmas ndaki amaca ula ma amac na da hizmet etmi olacakt r. Ayr ca haz r bulunmas , hukuki dinlenilme hakk kullanabilmesinin de bir gere idir. Hukukumuza kaynak te kil eden Nö atel Usul Kanununda da oldu u gibi bizim hukuk sistemimizde de istinabe yoluyla isticvap yap ld esnada, kar taraf n haz r bulunmas , yerinde ve makul olacakt r119.

stinabe olunan mahkeme, isticvab gerçekle tirip bitirdikten sonra, bunlar bir tutana a geçirip davan n görüldü ü (istinabe eden) mahkemeye bu tutana göndermesi gerekir.

116

TERCAN, s. 268. 117

AKCAN, s. 35; Walder-Richli, s. 319 no. 23. 118

ULUKAPI, s. 157-158; AKCAN, s. 36. 119

53

3. stinabe Yolu le Senet Ve Belgelerin ncelenmesi