SOSYAL SORUMLULUĞUN İŞLETMELERE SAĞLADIĞ

Sosyal sorumluluğu yerine getirmenin işletmelere sağlayacağı yararlar şunlar- dır542:

1. Daha iyi bir sosyal çevre yaratmak hem topluma hem de işletmeye yarar sağlayabilir. Toplum açısından olaya bakılırsa, sosyal sorumlulukların yerine getiril- mesiyle daha iyi bir çevre ve daha iyi iş fırsatları yaratılmış olacaktır. İşletme açısın- dan olaya bakılırsa, toplum tarafından benimsenen bir işletme daha fazla işgücü kay- nağı bulacak ve mal veya hizmetlerine daha kolay tüketici bulacaktır.

541 _{Erol Eren; İşletmelerde Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Beta Basım Yayım Dağıtım,}

İstanbul 2000, s. 107.

2. Sosyal hareketlere işletmenin gönüllü olarak katılması, bu konuda hüküme- tin daha az düzenleme ve müdahalesine yol açacaktır. Böylece işletmeler daha fazla esnekliğe ve bağımsızlığa kavuşacaklardır.

3. İşletmeler modern toplumla bağımlı sistemlerdir ve işletme ile toplum ara- sındaki karşılıklı bu bağımlılık işletmenin faaliyetini büyük ölçüde etkilemektedir. İşletmenin çevresinde bulunan çıkar gruplarının istekleri tatmin edildiği ölçüde işlet- menin yaşamı tehlikeye girmez. İşletmenin sosyal katılımı desteklemesinde kamuoyu- nun görüşü önemli rol oynar. Çünkü verimlilik amaçları yaşamın kalitesiyle bir arada beklenmektedir.

4. İşletmenin yenilikçi kapasitesi sosyal sorunlara uygulanabilirse, geleneksel anlamda işletme maliyetli gibi görülen birtakım faaliyetler işletmeye kâr getirebilir. Örneğin, boş teneke kutularının tekrar kullanıma sokulmasını sağlama veya atıkların tekrar üretime kazandırılması işletme için maliyet tasarrufu sağlayabilmektedir. Ayrı- ca, önlemek tedavi etmekten daha iyidir. Bugünün sosyal sorunlarını belirlemedeki herhangi bir erteleme, gelecekteki sorunları büyütebilir. Bazen sosyal sorunlara karşı tepki göstermek yerine önlem almak daha tutarlı ve daha az maliyetli olmaktadır. Bu nedenle, işletmeler sosyal sorunlar ortaya çıkmadan önce önlemlerini alacak olursa, hem tepkiler azalacak hem de önlem almanın maliyeti azalacaktır.

5. Sosyal hareket, destekleyen bir halk imajı yaratır. Böyle bir imaj yaratan iş- letmeler tüketicileri, çalışanları ve yatırımcıları cezbedebilir. Daha iyi çevre, işletme- nin gelecekteki refahı ve başarısı için daha yapıcı bir rol oynayacaktır.

6. İşletmeler güçlü beşeri ve maddi kaynaklara sahiptir. Özellikle toplumun bazı sorunlarını çözmek için kendi kaynaklarını kullanan işletmeler toplumda prestij sağlarlar. başka bir ifadeyle, işletmeler sosyal sorunları çözebildikleri oranda kararlı bir çevrenin oluşmasına katkıda bulunacaklar ve bu durum uzun vadede işletme için faydalı olur.

7. İşletme çok fazla sosyal güce sahip ise, sosyal sorumluluk duygusunu da buna eş değer düzeyde genişletmelidir.

8. Her yönüyle saygın ilişkileri hedefleyen işletme, iyileştirilmiş bir çevrede başarılı olabilir ve kazanç sağlayabilir. Sosyal olarak sorumlu davranış çıkar grupları- nın uzun vadeli çıkarlarını en iyi şekilde gözetebilir.

9. Sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler ahlaki yükümlülüklerini tanımlayarak kamuoyunun değişen gereksinim ve beklentilerini karşılar ve işletmele- rinin yol açtığı sosyal sorunları çözer.

Sosyal sorumlulukların işletme için sakınca oluşturan yönleri ise şunlardır543: 1. Sosyal sorumluluk programlarına kaynakları kanalize etmek, rekabetçi bir pazarın ilkelerini ihlal eder ve hissedarları ekonomik kazançtan yoksun bırakır. İşlet- meler sosyal faaliyetleri gerçekleştirmek için kurulan müesseseler değildir. İşletmenin asıl hedefi kârını maksimize etmektir. Sosyal hareket, ekonomik verimliliği azaltmak- tadır. Sosyal sorunlar hemen ele alınıp üzerinde durulacak hususlar değil, aksine ser- best piyasa ekonomisi işleyişi ve baskıları içinde zamanla çözülebilecek sorunlardır. Bu nedenle her işletmenin ayrı ayrı sosyal amaç ve görevlerle uğraşması doğru değil- dir. Ayrıca sosyal sorumluluk yaklaşımı piyasa ekonomisinin temel özelliklerinden biri olan “görünmez el ilkesi” açısından da eleştirilmektedir. Bireylerin kendi iradeleri ve istekleri dışında topluma fayda sağlayacak sonuçlar yaratmaları kapitalist sistemde “görünmez el ilkesi” olarak kabul edilir. Eğer yönetici kâr hedefinin yanısıra sosyal hedeflere yönelirse bu durumda pazar üzerindeki kontrolünü yitirir.

2. Bazı araştırmalar, toplumun sosyal hareket yüzünden daha yüksek fiyatlar ödemek zorunda kaldığını göstermiştir. Çünkü sonuçta sosyal hareketlerin bedeli iş- letmenin sattığı mal ya hizmetin fiyatına yansımaktadır.

3. Sosyal yükümlülükler firma açısından maliyetli olabilir. Sosyal programların maliyeti, ürün fiyatına yansıdığı için uluslar arası pazarda satış yapan şirketler sosyal maliyetleri taşımayan diğer ülkelerin şirketleriyle rekabette dezavantajlı duruma düşe- bilirler ve böylece pazarlarını kaybedebilirler. Ayrıca bazı hissedarlar işletmeden fon- larını çekebilir ve bu yüzden işletme diğer çekici yatırımlardan vazgeçebilir.

4. Çok sayıda işletme sosyal sorunları başarılı bir şekilde çözmek için gerekli uzman personel ve becerilerden yoksun olabilir. İşletmelerin ekonomik konularla ilgili eğitim, deneyim ve becerileri sosyal sorunlara uygun olmayabilir. Yani sosyal sorun- larla ilgili kararlar vermek için uzmanları olmayabilir. Bu durumda işletmeler bu ko- nularla ilgilenecek yeni personel istihdam etmek, belki de ihtiyacının üzerinde perso- nel çalıştırmak ve sonuçta fazla ücret ödemek zorunda kalabilirler.

5. Sosyal amaçlarla meşgul olma, işletmenin ekonomik verimliliğini engelle- yebilir. Toplum, ekonomik ve sosyal amaçların düşük düzeyde başarılması nedeniyle acı çekebilir. Başka bir ifadeyle, işletmelerin sosyal konulara çok fazla dalması, onla- rın esas misyonlarından uzaklaşmalarına neden olabilir.

6. Sosyal sorumluluk bütün toplumu ilgilendirir. Bu yüzden, toplumsal sorun- ların çözümünü işletmeler, iş adamları ve yöneticilerden beklemek insafsızlık olur.

7. İşletme halihazırda bir sosyal kurum olarak yeterli güce sahiptir. Çok büyük sosyal etkiyi geliştirmesine izin vermeye gerek yok. Özellikle sonuçlarından sorumlu tutulamayacağı dikkat çekici alanlarda eyleme geçmesine izin vermek akılcı olmaz.

8. Sosyal sorumluluğun işlevsel niteliklerinin neler olduğu konusu açıklık ka- zanamadığı için eleştirilmektedir. Bu nedenle sosyal yönden sorumlu davranmak iste- yen işletme yöneticisi çevresindeki değer yargılarında ve sosyal beklentilerinde oluşan değişiklikleri saptamak için ya kendi kişisel değer yargılarını ya da bir belirsizlik için- de olan genellemeleri dikkate almak zorundadır.

9. Sosyal kontrol ve hesap verme mekanizmalarının yetersiz olması, karmaşık ve tatmin edilemeyen sosyal beklentiler yaratacağından toplum ve işletme açısından yüksek maliyetlere sebep olabilir.

III. BÖLÜM

KONU İLE İLGİLİ AMPİRİK BİR ÇALIŞMA

3.1. ÇALIŞMANIN AMACI

Bu çalışmanın temel amacı; Konya sanayi bölgesindeki işletmelerin örgütsel etik ve sosyal sorumluluğa verdiği önemi belirlemektir. Bu bağlamda Konya sanayi bölgesindeki işletmelerin, örgütsel etik ve sosyal sorumluluğa ilişkin değer yargıları ve bakış açıları önem taşımaktadır.

Araştırmada, Konya sanayi bölgesindeki işletmelerin örgütsel etik ve sosyal sorumluluk bilincine sahip olup olmadıkları; yöneticilerin çalışanlarına karşı etik dav- ranıp davranmadıkları ve işletmelerin tüketcilere karşı etik sorumlulukları yönünden duyarlı olup olmadıkları incelenmiştir. Ayrıca sosyal sorumluluk bilinciyle faaliyet gösteren işletmelerin, hangi dış çevre faktörlerinden etkilendikleri ve ekolojik yapıya duyarlı olup olmadıkları incelenmiştir.