Sosyal medyanın bugünkü şeklini almasında çeşitli ve birçok gelişmenin katkısı olmuştur. Kavramsal olarak belli bir tanıma sahip olan sosyal medyayı daha iyi kavrayabilmek adına tarihsel gelişimine değinmek faydalı olacaktır.
Ward Christensen ve Randy Suess 1978 yılında arkadaşları ile bilgi paylaşım içinde olmak, onlarla iletişimde bulunmak için Bulletin Board Services (BBS) adlı
bir yazılımı ortaya atarak ilk sosyal ağ örneğini ortaya koymuşlardır. Bu sistem kişilerin “giriş yaparak” çevrimiçi oldukları ve bu sayede diğer insanlarla iletişim kurabildikleri ilk sosyal ağ örneği olmuştur. BBS yazılımı, kullanıcılara mesaj bırakma, mesaj okuma, dosya transferi yapmak ve oyun oynamak gibi faaliyetleri oturum açma suretiyle birbirleri ile etkileşime geçerek yapmalarına izin veren bir sistemdir (Chapman, 2009, aktaran: Elbaşı, 2015: 26). 1979 yılında ise Duke Üniversitesi’nden Tom Truscott ve Jim Ellis “User’s Network (Usenet)” adı ile herkese açık ve kullanıcıların mesajlarını yayınlanabileceği internet tabanlı bir sistem geliştirerek günümüzdeki forumların temellerini atmışlardır. Halen belli başlı forum siteleri tarafından kullanılan “Usenet” ile birlikte internet tabanlı iletişim ARPANET, LISTSERV, ve BBS sistemleri ile desteklenmiştir (Hafner, 2001, aktaran: Elbaşı, 2015: 26 - 27 ).
Sosyal medyanın hızlı gelişiminde 2005 yılında Web 2.0 fikrinin O’Reilly ve MediaLive International arasında yapılan beyin fırtınasında ortaya atılması ve 2007’de yaşanan sosyal ağlarda hızlı büyüme, Facebook ile Microsoft’un reklam anlaşmalarını uluslararası pazarları da kapsayacak şekilde genişletmeleri, 2008’de Facebook’un 21 dile çevrilmesi etkili olmuştur (Akar, 2010). Bu süreçten sonra sosyal medyanın daha hızlı bir şekilde ve geniş çapta etkinlik kazanarak, çeşitlenerek ve büyüyerek günümüze geldiği görülmektedir. ’’Weblog” kelimesi de ilk kez o dönemlerde kullanılmaya başlanmışancak blogcu olanlardan biri şakayla “weblog” terimini “we blog” cümlesine çevirmesiyle birlikte bir yıl sonra “blog” şeklindeki halini almıştır (Kaplan ve Haenlein, 2010: 60-61).
Günümüzdeki sosyal ağlar kategorisinde değerlendirilebilecek ilk web sitesi 1997 yılında kurulan SixDegrees.com’dur (Kim vd., 2010: 217). Fakat bazı kaynaklarda belirtilen, 1995 yılında kurulan Classmates.com ilk örnek olarak belirtilse de, o dönemde kullanıcılarına profil veya arkadaş listesi oluşturma özelliğini yıllar sonra sağlamış olması Classmates.com’un kurulan ilk sosyal ağ sitesi olarak anılmasını engellemektedir. Aynı şekilde daha önce kurulan ICQ’nun insanlarla online ortamda iletişim kurmaları ve arkadaş listesi oluşturma fırsatı sağlamasına karşın kişilerin birbirlerini görememesi ilk sosyal ağ olma fırsatını
vermemektedir (Body ve Ellison, 2007: 4). Sosyal medyanın günümüzdeki yerine gelmesinin teknik yönünde ise digital kameraların icadı, cep telefonlarına kamera özelliğinin yerleştirilmesi ve internetin gelişmiş özellikli cep telefonlarıyla ev ve ofislerden çıkarak hayatın her safhasında insanlarla birlikte olmasının etkisi büyüktür (McClure, 2009: 12). 1997 yılında sosyal medya kullanıcılarına profil oluşturma ve grubunda bulunan arkadaşları listeleme imkanı veren, 1998 yılı başlarında ise, arkadaş grubununmevcut listelerini inceleyip değerlendirme imkanı sunan hedefi sadece arkadaş olansixdegrees.com sitesi ise, sosyal ağların ilk örneği olarak ortaya çıkmıştır (Gönenli ve Hürmeriç, 2012: 218-219). Yapılan bu çalışmalar kısa sürede başarı elde etmiş ve 2000 yılında 125 milyon dolara satılmıştır. Fakat bu tür sitelerinartışı üzerine rekabet yaşanmamış 2001 yılında kapanmıştır. Günümüzde en çok kullanılan sosyal medya çeşidi olan Facebook, Mark Zuckerberg 2004 yılında oda arkadaşları tarafından Harvard Üniversitesi’nde kurulmuştur. Oluşturulan bu uygulama 2005 yılında daha fazla akademik camia içinde yer bulmuş ve 2006 yılında günümüzdeki özelliklere ulaşarak geniş bir kitleye ulaşmayı başarmıştır (Hazar, 2011: 155-156).
Arama motoru ve video temelli olan 2005 yılında kurulan Youtube, 2009 yılında Google’dan sonra en fazla ikinci arama motoru olmuştur (Gönenli ve Hürmeriç, 2012: 220). 2006’da mikroblog sitesi olarak ortaya konulan Twitter ise, daha kısa cümleler kurularak iletişimin tweet ilesağlanması, daha fazla gence ve Hollywood’a müzik dünyasına ünlülere hitap etmesi sebebiyle oldukça ünlenmiştir (Hazar, 2011: 155-156).
Yeni web teknolojileri herhangi bir kimse tarafından yaratılabilir ve en önemlisi herkes kendi içeriğini dağıtabilir. Bir blog post, tweet ya da youtube videosu sanal olarak, bedelsiz bir şekilde milyonlar tarafından üretilebilir ve görüntülenebilir. Şirketler kendi mesajlarını yerleştirmek, yayınlamak ya da dağıtmak için büyük miktarlarda ödeme yapmak zorunda değildirler. Günümüzde işletmeler reklam bütçelerini oluşturmaktan çok, artan sayıda izleyici toplayarak ilginç içerikler yaratabilmenin peşindedirler (Zarella, 2010: 161).
Sosyal medya, katılımcı, etkileşimli ve değişken online topluluklar olarak tanımlanabilir. Bu topluluklar üyelerine online içerik üretme, yayınlama, kontrol etme, eleştiri yapma, dereceleme ve etkileşimde bulunma imkanı tanımaktadırlar. Bu tanım, bireylerin toplulukla ilişkilerini vurgularken aynı zamanda bireyleri destekleyen, katılımcıların fikirlerini koruyucu bir alan içerisinde duyurduğu her hangi bir online topluluğu kapsayabilmektedir ( Akar, 2010: 107).
Sosyal medya pazarlamasının temel yararları şu şekilde açıklanabilir:
Müşteri ve marka arasında etkileşimi destekler.
Bir şahsiyet olarak marka algısını geliştirir, böylece marka kimliğini güçlendirir.
Markayı rakiplerinden farklılaştırır ve algılanan bir ilişki için sahne oluşturur.
İnternetin yaygınlaşmasıyla beraber geleneksel pazarlama anlayışında ve faaliyetlerinde önemli değişim ve dönüşümler yaşanmaktadır (Erdal, 2002: 8). 1990’lı yıllardakiworld wide web ve internetin gelişimiyle birlikte kaynakların, bilginin küresel anlamdaki paylaşımı, geleneksel pazarlamayı pasifize etmiştir (Özturan ve Roney, 2004: 259). Ayrıca internet; örgütlerin işletme stratejisini, yeni pazar olanaklarının ortaya çıkmasını ve müşteri ilişkilerinin yeniden revize edilmesi gibi kavramları da etkilemektedir ( Zineldin, 2000: 13).
Tablo 2.1. Çeşitli Sosyal Medya Ortamlarının Kuruluş Tarihleri
Yıl En Bilinenler Yıl En Bilinenler
1960’lar CampuServe, ARPANET 2004 Facebook, Flicker, Orkut,Digg, Vimeo, Care2, Dogster, a SmallWord,Hyves, BiggerPockets
1970’ler MUD, USENET 2005 Bebo, Youtube, Xanga
Cyworld, Yahoo!, Reddit 1980’ler The WELL, Listserv, IRC 2006 Twitter, Windows Live 1990’lar İcq, SixDegrees,
LiveJournal,
AsianAvenue, BlackPlanet, Blogger
2007 FriendFeed, Tumblr, Justintv
2000 FriendReusted, LunarStorm
2008 GetGlue
2001 Cyworld, Ryze, Wikipedia 2009 Netlog, Foursquare, WhatsAAP 2002 Friendster, Skyblog, Fotoblog 2010 İnstagram, Pinterest 2003 Linkedin, Myspace, Delicious, Hi5 Tribe.net, LastFm, Couchsurfing SecondLife, Photobucket 2011 Google + 2012 getLunched.com,socl.com
Kaynak: Eryılmaz, B. (2014).Sosyal Medya Kullanımının Müşteri Tercihleri Üzerine Etkileri:
Konaklama İşletmelerinde Bir İnceleme, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, S.B.E. s. 20.
Tablo 2.1. incelendiği üzere 1960’lı yıllarda başlayan sosyal paylaşım sitelerinin kuruluş tarihleri yer almaktadır. Bu sosyal ağlardan bazıları uygulanan pazarlama stratejisi doğrultusunda kimi sosyal ağlar kullanıcı sayılarını arttırarak devam etmiştir, kimileri de kullanıcı sayılarını kaybederek kapanmıştır.
Günümüzde sosyal ağlarlarla ilgili, şirketlerin/firmaların uygulamakta olduğu pazarlama sistemlerinin kilit noktası internette hızlı bir şekilde gerçekleşen gelişmelerle birlikte kullanıcı sayılarını arttırarak bu gelişmenin sürdürülebilirliği sağlanmalıdır.