Sosyal Güvenlik Durumlarının Karşılaştırılması

Göçten önce Karadeniz (2011: 84 – 89)’in de ifade ettiği atipik istihdam biçimlerinden biri olan ÜAİ olarak çalışan 14’ü erkek, 8’i kadın 22 bireyin tamamı herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı değildir. Bu durum tarımda çalışanların gelirlerinin düşük olması ve mevcut sosyal güvenlik sisteminin tarımda çalışanları dışlayan bir yapıya sahip olmasıyla açıklanabilir29_{. 2008 yılında 15 gün üzerinden prim}

ödeyerek 30 günlük sigortalılık kazanan çiftçiler, 2018 yılı itibariyle 26 gün üzerinden prim ödeyerek 30 günlük sigortalılık kazanabilmektedir. Bu sistem tarımda çalışan çiftçiler ile ücret karşılığı geçimini sağlayan işçilerin sigorta primlerini eşitlemeye yöneliktir. Ancak tarımda çalışanların geliri genellikle hasata bağlı olarak yıl içinde süreklilik göstermeden ve yıldan yıla farklılaşarak oluşurken sistem tarımda çalışanlardan her ay prim ödemelerini istemektedir. Söz konusu durum, Tutar ve Yetişen’e (2009: 124) göre de ÜAİ, kırsal alanda sosyal güvenceden ve garanti gelirden yoksun bir kesim oluşturmaktadır görüşünü de destekler niteliktedir.

Tablo 49. Cinsiyete Göre Katılımcıların Sosyal Güvenlik Durumlarının Genel Değerlendirilmesi

G.Ö. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı mıydınız?

G.S. Herhangi bir sosyal güvenlik

kurumuna kayıtlı mısınız? Toplam

SSK BAĞKUR

Hayır Cinsiyetiniz nedir

Erkek 11 3 14

Kadın 8 0 8

Toplam 19 3 22

Toplam Cinsiyetiniz nedir

Erkek 11 3 14

Kadın 8 0 8

Genel Toplam 19 3 22

Göçten sonra, katılımcıların ÜAİ’nin sona ermesiyle birlikte tipik istihdam biçimlerine geçtiği görülmektedir. Göçten sonra 14’ü erkek 8’i kadın olmak üzere, 22 çalışanın tamamı SSK ve BAĞKUR kapsamında sosyal güvenceye kavuşmuştur.

Yasaların tarımda çalışanları kapsam dışı bırakması ya da eğreti biçimde desteklemesi kırda kayıt dışı çalışmayı destekler niteliktedir. Bu çalışmada da genel

29 _{5510 Sayılı SSGSS Kanununun 6/1-ı bendine göre “tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet}

gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler” sigortalı

olarak 56 katılımcının göçten önce sosyal güvenliği yokken, 56 bireyin göçten sonra 22’sinin sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda da kırsal – kentsel alan karşılaştırılmasında kentin sosyal güvenlik kapsamına girmesi açısından kısmen de olsa olumlu koşulları yarattığından söz edilebilir.

Tablo 50. Eğitim Düzeyine Göre Katılımcıların Sosyal Güvenlik Durumlarının Genel Değerlendirilmesi

G.Ö. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı mıydınız?

G.S. Herhangi bir sosyal güvenlik

kurumuna kayıtlı mısınız? Toplam

SSK BAĞKUR Hayır Eğitim Okuryazar olmayan 0 1 1 İlkokul 8 1 9 Ortaokul 5 0 5 Lise 5 1 6 Üniversite 1 0 1 Toplam 19 3 22 Toplam Eğitim Okuryazar olmayan 0 1 1 İlkokul 8 1 9 Ortaokul 5 0 5 Lise 5 1 6 Üniversite 1 0 1 Genel Toplam 19 3 22

Göçten önce ÜAİ olarak çalışan, çoğunluğunu lise altı eğitim düzeyindeki bireylerin oluşturduğu sosyal güvenceden yoksun 22 bireyin göçten sonra %86,4’ü SSK; %13,6’sı ise BAĞKUR kapsamında sosyal güvenceye kavuşmuştur. BAĞKUR kapsamında sigortalı olanların tamamı erkektir ve eğitim düzeyleri genel olarak düşüktür. Söz konusu erkeklerin 2’si kendi hesabına çalışan, 1’i ise işveren konumundadır. Türkiye’de yaygın biçimde görülen toplumsal cinsiyetçi bakış açısı, kadınların işveren ya da kendi hesabına çalışan olmalarının önünde engel teşkil eden bir husustur denilebilir. Bu durum, feminist iktisadın ifade ettiği, iktisat disiplininin tüm ayrımcı unsurlarının özellikle de toplumsal cinsiyetçi içeriğinin sorgulanması ilkesini haklı gösterir niteliktedir (Bkz, İkinci Bölüm, Feminist İktisat, s. 64).

Tablo 51. Medeni Durumlarına Göre Katılımcıların Sosyal Güvenlik Durumlarının Genel Değerlendirilmesi

G.Ö. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı mıydınız?

G.S. Herhangi bir sosyal güvenlik

kurumuna kayıtlı mısınız? Toplam

SSK BAĞKUR

Hayır Medeni Durumunuz?

Evli 18 3 21

Bekâr 1 0 1

Toplam 19 3 22

Toplam Medeni Durumunuz?

Evli 18 3 21

Bekâr 1 0 1

Genel Toplam 19 3 22

Göçten önce kırsal alanda çalışan 22 bireyin tamamı ÜAİ’dir. Söz konusu 22 bireyin 21’i evli; 1’i bekârdır ve bu bireyler, göçten önce sosyal güvencelerinin olmadığını ifade etmişlerdir. Söz konusu durum, evli ya da bekâr ayrımı olmaksızın Karadeniz’in belirttiği gibi (2006: 113) kırsal alanda genellikle tarımda çalışan bireylerde kayıt dışı çalışmanın yoğun olduğu görüşünü destekler niteliktedir. Tarım sektöründe ÜAİ olarak kayıt dışı çalışan bireylerin, göç ile birlikte genellikle Denizli’nin önde gelen sektörlerinden olan, emeğin yoğun olarak kullanıldığı tekstil sektöründe çalışmaya başladıkları ve sosyal güvence kapsamına girdikleri görülmektedir.

Tablo 52. Göç Etme Nedenine Göre Katılımcıların Sosyal Güvenlik Durumlarının Genel Değerlendirilmesi

G.Ö. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı mıydınız?

G.S. Herhangi bir sosyal güvenlik

kurumuna kayıtlı mısınız? Toplam

SSK BAĞKUR

Hayır

Bulunduğunuz yere neden göç ettiğiniz Aile 0 1 1 Eğitim 1 0 1 Evlilik 4 0 4 İş 14 2 16 Toplam 19 3 22 Toplam

Bulunduğunuz yere neden göç ettiğiniz Aile 0 1 1 Eğitim 1 0 1 Evlilik 4 0 4 İş 14 2 16 Genel Toplam 19 3 22

Katılımcıların kentteki iş olanakları anlamında beklentileri; düzenli bir maaş ve sosyal güvenceye kavuşmaktır. 22 katılımcının tamamının kırsal alanda sosyal güvencesiz olarak çalıştığı göz önüne alındığında kente göç, sosyal güvenceye kavuşma anlamında bir fırsat olarak da görülmektedir. Diğer bir ifadeyle kentteki işlerin sigortalı işler olacağı beklentisi göçün tetikleyici bir unsuru olabilmektedir.

Göçten sonra 22 bireyin tamamının sosyal güvenceye kavuşması, bireylerin kente göç ile birlikte sosyal güvenceli olma beklentisinin gerçekleştiği biçiminde yorumlanabilir. Bu çalışmada da 56 katılımcının göçten önce sosyal güvenceleri yokken göçten sonra 22’sinin sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda da, kırsal kentsel alan karşılaştırılmasında kentin sosyal güvenlik kaspsamına girmesi açısından kısmen de olsa olumlu koşulları yarattığından söz edilebilir.