Sorunlu Kredi Aşamasında Teminatlandırmanın Önem

Kredilerin, kredi sözleşmesine uygun şekilde geri ödenmemesi/ödenememesi durumunda alacağın tahsil edilmesi imkânını güçlendiren en önemli etken alınan teminatlardır. Nakdî veya gayrı nakdî olarak alınan teminatların en çok tercih edilenleri kefalet, nakit, mevduat, hazine bonosu, ipotek ve diğer banka garantileridir. (Erkan, 2015:42) Teminat alınırken en çok dikkat edilmesi gereken hususlar; kredinin vadesi ve tutarı ile uyumlu miktarda teminat alınması, kredilendirme işleminin başlangıcından sonuna yani ya tamamen tahsil edilip banka ile kredi müşterisi arasındaki kredi ilişkisi sonuçlanıncaya kadar ya da sorunlu hale gelip teminatların nakde dönüştürülmesi yoluyla söz konusu kredi borcu tahsil edilinceye kadar değerliliğini yitirmemesi ve kolayca nakde dönüştürülmesidir. Teminat alma işlemi yapılırken unutulmamalıdır ki, krediler sorunlu hale geldiklerinde tahsilat krediler için alınan teminatlardan sağlanacaktır ve bu yüzden yukarıdaki hususlara dikkat edilmesi önem arz etmektedir.

57

Basel II’ye göre teminat sayılabilen gruplar aşağıdaki gibidir;

 Nakit mevduat

 Hazine mevduatı veya devlet tahvili,

 Bankaların finansman bonoları,

 Altın,

 Gayrimenkul ve tapulu arsaların birinci derece ipoteği. (Erkan, 2015:42,43)

Basel II ile bankalar, riske sebep olabilecek işlemler yaparken riskin düşürülmesine imkân verecek teminatlara ilişkin politikalarını yeniden düzenler ve Basel II’ye uyumlu hale getirirler. Yine Basel II’ye göre, kredi borçlusu dışındaki kişilerin sahip oldukları ikamet amaçlı gayrimenkul, tapulu arsa ve araziler ve ticari kullanım amaçlı gayrimenkuller üzerine tesis edilmiş ipotekler teminat olarak kabul edilmemektedir. Söz konusu uygulamadan önce ülkemizde bu sorunla sıklıkla karşılaşılmış ve eskiden yukarıda sayılan grubun teminat olarak kabul edilmesi, sorunlu kredilerin artmasında pay sahibi olmuştur. (Erkan, 2015:43)

Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in dördüncü bölümünde teminatlar ile ilgili tanımlamalar yapılmıştır;

 “Bankalar, aldıkları teminatların bu Yönetmelik uygulamasında dikkate alınmasında, 11Temmuz 2014 tarihli 29057 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri ve İçsel Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmelik uyarınca yayımlanan Bankaların Kredi Yönetimine İlişkin Rehber’de yer alan teminat ve garantilerin yönetimine ilişkin ilkeleri dikkate alırlar.

 Hukuki olarak geçerliliği ve bağlayıcılığı olmayan sözleşmelere dayalı olarak alınan teminatlar bu Yönetmelik uygulamasında dikkate alınmaz. Teminata ilişkin sözleşmelerin ilgili tarafların yerleşik olduğu ülkelerdeki bağlayıcılığı da hukuki açıdan incelenir.

 Kredi değerliliği bulunmayan gerçek kişilerden ve tüzel kişilerden alınan kefalet ve garantiler ile bu kişilerce keşide edilen senet ve çek niteliğindeki kıymetler bu

58

Yönetmelik uygulamasında teminat olarak değerlendirilmez.” (22 Haziran 2016 tarihli 29750 sayılı Resmî Gazete)

TFRS 9 uygulamayan bankalarca teminatların dikkate alınması,

 “TFRS 9 uygulamayan bankalar, kredilerine ilişkin teminatları aşağıda belirtilen teminat grupları itibarı ile sınıflandırarak takip etmek zorundadır.

- Birinci Grup Teminatlar; rehin veya temlik sözleşmesi düzenlenmiş olması kaydıyla nakit, mevduat, katılım fonu ve altın depo hesaplarını, kredi kartından doğan üye işyeri alacaklarını ve banka nezdinde saklanan altını, Türkiye Cumhuriyeti Merkezi Yönetimi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nca ihraç edilen borçlanma araçları ve bunların fon kullanıcısı olduğu kira sertifikaları ile bunlar tarafından verilen garanti ve kefaletleri, Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in Ek-1’i uyarınca yüzde sıfır (% 0) risk ağırlığına tabi kuruluşlarca ihraç edilen borçlanma araçları, bunların fon kullanıcısı olduğu kira sertifikaları ile bunlar tarafından verilen garanti ve kefaletleri, Avrupa Merkez Bankası’nca ya da bu Banka’nın kefaletiyle ihraç edilen borçlanma araçları ile bu Banka tarafından verilen garanti ve kefaletleri ve ikinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen menkul kıymetlere dayalı olarak yapılan repo işlemlerinden sağlanan fonları ve bu menkul kıymetleri içeren yatırım fonu katılma paylarını kapsar. Bu tür teminatların net gerçekleşebilir değeri % 100’dür.

- İkinci Grup Teminatlar; altın haricindeki kıymetli madenleri, Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in Ek-1’i uyarınca % 20 risk ağırlığına tabi kuruluşlar tarafından ihraç edilen borçlanma araçları, bunların fon kullanıcısı olduğu kira sertifikaları ile bunlar tarafından verilen garanti ve kefaletleri, Türkiye’de faaliyette bulunan bankalarca verilen garanti, kefalet, teminat mektubu, aval, kabul ve cirolar, Türkiye’de faaliyette bulunan bankalarca ihraç edilen borçlanma araçları ile ipotek teminatlı menkul kıymetleri ve varlık teminatlı menkul kıymetleri ve bunların fon kullanıcısı oldukları kira sertifikalarını, borsada işlem gören pay

59

senetlerini, borçlu tarafından ihraç edilenler hariç olmak üzere, Türkiye’de kurulu özel sektör kuruluşları tarafından ihraç edilen borçlanma araçlarını, ipotek teminatlı menkul kıymetleri, varlık teminatlı menkul kıymetleri ve bunların fon kullanıcısı oldukları kira sertifikalarını, kredi riskine karşı koruma sağlayan kredi türev anlaşmalarını, gerçek ve tüzel kişilerin kamu kurumları nezdinde doğmuş istihkak alacaklarının temliki veya rehinini ve Kredi Garanti Fonu A.Ş. tarafından verilen ve Hazine Müsteşarlığının desteğini haiz olmayan kefaletleri kapsar. Bu tür teminatların net gerçekleşebilir değeri % 80’dir.

- Üçüncü Grup Teminatlar; Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in Ek-1’i uyarınca % 50 risk ağırlığına tabi kuruluşlar tarafından ihraç edilen borçlanma araçları, bunların fon kullanıcısı olduğu kira sertifikaları ile bunlar tarafından verilen garanti ve kefaletleri, emtiayı temsil eden kıymetli evrak ile rehinli her türlü emtia ve menkulleri, gayrimenkul ipoteklerini, deniz konşimentosuna veya taşıma senedine dayalı ya da ihracat kredi sigortası poliçesi kapsamında sigortalanmış ihracat vesaikini, ticari alacak sigortası poliçelerini ve borsada işlem görmeyen pay senetlerini kapsar. Bu tür teminatların net gerçekleşebilir değeri % 60’tır.

- Dördüncü Grup Teminatlar; Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in Ek-1’i uyarınca % 100 risk ağırlığına tabi kuruluşlar tarafından ihraç edilen borçlanma araçları, bunların fon kullanıcısı olduğu kira sertifikaları ile bunlar tarafından verilen garanti ve kefaletleri, ticari işletme rehinini, diğer ihracat vesaikini, taşıt rehini, ticari taşıt hat rehini ve ticari taşıt plaka rehinini, uçak veya gemi ipoteğini, kredi değerliliği borçlununkinden daha yüksek gerçek kişilerin ve tüzel kişilerin kefaletlerini ve kredi değerliliği borçlununkinden daha yüksek gerçek kişilerden ve tüzel kişilerden alınan senet ve çekleri kapsar. Bu tür teminatların net gerçekleşebilir değeri % 40’tır.

- Beşinci Grup Teminatlar, ilk dört grup dışında kalan teminat türlerini kapsar. Bu tür teminatların net gerçekleşebilir değeri % 20’dir.

60

 Finansal kiralama işlemlerinde kiralayan sıfatıyla bankanın mülkiyetinde bulunan varlıklar, bu maddede belirlenmiş bulunan niteliklerine uygun teminat gruplarına göre dikkate alınır.

 Yatırım fonu katılma payları, katılma paylarını ihraç eden fonun içerdiği para ve sermaye piyasası araçlarının ağırlıkları oranında ilgili teminat gruplarında dikkate alınır.” (22 Haziran 2016 tarihli 29750 sayılı Resmî Gazete)

Yönetmeliğin aynı bölümünde TFRS 9 uygulayan ve uygulamayan bankalarca teminatların değerlemesi ve TFRS 9 uygulamayan bankalarca teminatların özel karşılık hesaplamasında dikkate alınması hakkında detaylı tanımlamalara yer verilmiştir.