Sorumlular

TTK m. 549‟ a göre belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumludur, denilmekle belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanların sorumluluğu kusursuz sorumluluğa, katılanların sorumluluğu ise kusur sorumluluğuna bağlanmıĢtır.

Belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile katılanların tanımları ise yapılmamıĢ ve 549. madde gerekçesinde bu kavramların tanımları öğreti ve yargı kararlarına bırakıldığı belirtilmiĢtir.

Belgeleri düzenleyenler kavramı ile Ģirketin kuruluĢu ile ilgili belgeleri hazırlayanlar ilk olarak akla gelmektedir. Ġsviçre öğretisinde bu kiĢilerin resmi kurucular, Ģirket organları, izahnameyi veya buna benzer bildirimleri imzalayan

73

kiĢiler, bankalar ve menkul kıymetlerin yatırılmasına aracılık eden kuruluĢlar, danıĢmanlar, avukatlar ve noterler olabileceği belirtilmektedir239

. ġirket kuruluĢunda gerekli olan belgeler TTK m. 336240

ve TSY m. 69‟da241 belirtilmiĢtir. TTK m. 549‟da geçen belgeleri düzenleyen kavramını, hiçbir ayrım yapılmadan değerlendirildiğinde bu maddelerde geçen belgeleri düzenleyen tüm kiĢilerin kusursuz sorumluluğu gündeme gelecektir ki bu son derece hakkaniyetsiz bir durum ortaya çıkaracaktır. Nitekim sayılan belgeler arasında esas sözleĢmede yer alan imzaların Noter tarafından onaylanması söz konusu ve dolayısıyla Noter belge düzenleyen kiĢiler arasındadır; ancak Noter‟in yalnızca esas sözleĢmede yer alan imzaların gerçekliğinden kaynaklanan sorumluluğu söz konusudur. Burada her ne kadar imzaların tasdik edilmesine dair bir belge düzenlemiĢ olsa da esas sözleĢmenin içeriğine dair bir onay söz konusu değildir.

KuruluĢ belgeleri arasında sayılan değerlendirme raporunu hazırlayan bilirkiĢi de kanunen belge düzenleyen kiĢi olmasına rağmen bilirkiĢinin sorumluluğuna ancak TTK m. 551‟de bahsi geçen durumların meydana gelmesi hallerinde gidilebilecektir.

239

Forstmoser/Sprecher/Töndury, Haftung, N. 51. Aktaran; Sami Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, Mimoza Yay., Konya 2012, s. 784.

240 _{TTK m. 336 “Esas sözleĢme, kurucular beyanı, değerleme raporları, ayın ve iĢletme} devralınmasına iliĢkin olanlar da dâhil olmak üzere, kurulmakta olan Ģirketle, kurucular ve diğer kiĢilerle yapılan ve kuruluĢla ilgili olan sözleĢmeler (…) (1) kuruluĢ belgeleridir.”

241 _{TSY m. 69‟da kuruluĢ belgeleri “a) Kurucuların imzaları noter tarafından onaylanmıĢ Ģirket} sözleĢmesi. b) Kanunun 349 uncu maddesine uygun Ģekilde hazırlanmıĢ ve kurucular tarafından imzalanmıĢ kurucular beyanı. c) ġirket sözleĢmesinin ve 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun pay bedellerinin ödenmelerine iliĢkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, pay bedellerinin en az yüzde yirmi beĢinin Kanuna uygun olarak bankaya yatırıldığını gösterir banka mektubu. ç) 7/12/1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 39 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre yapılacak ödemeye dair banka dekontu. d) Konulan ayni sermaye ile kuruluĢ sırasında devralınacak iĢletmeler ve ayni varlıkların değerinin tespitine iliĢkin mahkemece atanan bilirkiĢi tarafından hazırlanmıĢ değerleme raporları. e) Konulan ayni sermaye üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili sicilden alınacak yazı. f) Ayni sermaye olarak konulan taĢınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve diğer değerlerin kayıtlı bulundukları sicillere Ģerh verildiğini gösteren belge. g) Ayni varlıkların ve iĢletmenin devir alınmasına iliĢkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan Ģirket ile kurucular ve diğer kiĢilerle yapılan ve kuruluĢla ilgili olan sözleĢmeler. ğ) KuruluĢu Bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüĢüne tabi olan Ģirketler için bu izin veya uygun görüĢ yazısı. h) Pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyelerinin bu görevi kabul ettiklerine iliĢkin yazılı beyanları. ı) Yönetim kurulunda bir tüzel kiĢinin bulunması halinde, tüzel kiĢi ile birlikte tüzel kiĢi adına, tüzel kiĢi tarafından belirlenen bir gerçek kiĢinin adı ve soyadı ve belirlemeye iliĢkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği. i)ġirketi temsil ve ilzama yetkili kılınan kiĢilerin noter huzurunda düzenlenmiĢ, Ģirket unvanı altında atılmıĢ imza beyannameleri” olarak sayılmıĢtır.

74

Buradan da anlaĢılacağı üzere belge düzenleyen bilirkiĢinin sorumluluğu da kusur sorumluluğudur242

.

Esas sözleĢmeyi kaleme alma iĢini kurucu ortakların birlikte gerçekleĢtirmesi mümkün olmamasına rağmen esas sözleĢmeyi imzalamıĢ olan kurucu ortakların tamamı esas sözleĢmedeki eksiklikler ve kanuna aykırılıkların tamamından kusursuz sorumlu olacaklardır. Diğer taraftan nakit sermayenin kanunen zorunlu kısmını ödemediği halde ödemiĢ gibi gösteren ortak bu belgeyi banka memuruna düzenlettirmiĢ olduğu için kendisi ve banka memuru kusursuz sorumlu olacak ancak diğer ortaklar katılan olmadıkları sürece sorumlulukları gündeme gelmeyecektir. Beyanı hazırlayanlar bakımından incelendiğinde ise beyanı hazırlayan kiĢinin o iĢin uzmanı olup olmamasına bağlı olarak kusursuz sorumluluk halkasına dahil olup olmaması değiĢiklik gösterecektir, zira yalnızca belgeleri kaleme alan ve bu konuda herhangi bir uzmanlığı bulunmayan kimsenin sırf bu beyanı kaleme almıĢ olmasından kaynaklanan kusursuz sorumluluğuna gidilmesi hakkaniyetsiz bir durum oraya çıkaracaktır. Bu iĢte uzmanlığı olması sebebiyle beyan kendisine hazırlatılan kimse (danıĢman, avukat) talimat alıp almamıĢ olmasına göre kusursuz sorumluluğa dahil edilebilecektir243.

TTK m. 549‟da aynı zamanda beyanda bulunanların da kusursuz sorumluluğu bulunduğu hükmü yer almaktadır. Buradan anlaĢılan beyan esasen kurucular beyanıdır. TTK m. 349‟a göre yazılı Ģekil Ģartı öngörülen bu beyan tüm kurucular tarafından imzalanır, buradan hareketle bu belgede bulunan eksiklikler ya da kanuna aykırılıklar sebebiyle tüm kurucular kusursuz olarak sorumlu olacaktır. Kurucular beyanının hazırlanması için bir kimsenin görevlendirilmesi halinde ise kurucuların kusursuz sorumluluğu devam etmekle birlikte beyanı hazırlayan kiĢinin katılan olarak kusur sorumluluğuna gidilebilecektir.

Maddede düzenlenen ve kusur sorumluluğuna tabi tutulan grup ise katılanlardır. Katılanların tanımı kanunda ve gerekçede yapılmamakla birlikte, bir

242

Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 240. 243 _{Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 240-241.}

75

olaya eĢlik etme- iĢtirak etme- ortaklık etme- kabul etme/benimseme olarak tanımlanabilecektir. Bu sebeple katılan kavramı ile kanunda kastedilen kiĢiler kusursuz sorumluluğu bulunan belge düzenleyen ve beyan verenlere bu iĢlemlerde iĢtirak eden, ortaklık eden, yardım eden kiĢilerdir. Katılan bir iĢlemin yapılmasında, bir belgenin düzenlenmesinde doğrudan bir irade ya da eylem ortaya koymayıp yalnızca kanuna ya da gerçeğe aykırı iĢlemin ya da belgenin hazırlanmasına göz yumma yolu ile ya da iĢtirak yolu ile razı olan kiĢidir.

Bu izah edilenler doğrultusunda sorumluları, sadece sıfatları itibariyle değerlendirmek ya da sorumluluğun niteliğini kusursuz- kusur sorumluluğuna indirgemek tam manası ile doğru sonuca ulaĢmayı engellemekte olup; bundan ziyade her somut olayın özellikleri dikkate alınarak sorumlular ve sorumluluklarının belirlenmesi daha yerinde olacaktır244

.

2.3.2. Sermaye Hakkında YanlıĢ Beyanlar Ve Ödeme Yetersizliğinin