Bakanlık Ġzni

TTK m.333 ile getirilen ve yeni bir hüküm olan anonim Ģirketlerin kuruluĢundaki izin sistemi, anılan maddede “Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilan edilecek anonim Ģirketler Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur. Bu Ģirketlerin esas sözleĢme değiĢiklikleri de aynı Bakanlığın iznine bağlıdır. Bakanlık incelemesi sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilir. Bunun dıĢında hukuki konumu, niteliği ve iĢletme konusu ne olursa olsun anonim Ģirketin kuruluĢu ve esas sözleĢme değiĢiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz.” Ģeklinde düzenlenmiĢtir.

174

eTTK döneminde önalım, alım, geri alım hakları esas sözleĢmede düzenlenebilmekte idi. bkz. Moroğlu, Oy SözleĢmeleri, Ġstanbul 2007. s. 26.

46

Gümrük ve Ticaret Bakanlığının çıkardığı bir tebliğ ile kuruluĢ ve esas sözleĢme değiĢikliği izne bağlı Ģirketlerin faaliyet alanları belirlenip, ilan edilmiĢtir175

.

eTTK döneminde Bakanlık tarafından yayınlanan tebliğe göre, bankalar, sigorta Ģirketleri, finansal kiralama Ģirketleri, holdingler, döviz bürosu iĢleten Ģirketler, umumi mağazacılıkla uğraĢan Ģirketler, halka açık anonim Ģirketler ve serbest bölge kuran ve iĢleten anonim Ģirketler kuruluĢta Bakanlığın iznine tabi idi176

. 2012 yılında yayınlanan tebliğin 5. maddesi, eski düzenlemeden farklı olarak bağımsız denetim Ģirketlerini, gözetim Ģirketlerini ve teknoloji geliĢtirme bölgesi yönetici Ģirketlerini de bu kapsama almıĢtır.

TTK m.333 ile getirilen hükümde temelde üç esas mevcuttur: yalnızca belli özelliklere sahip Ģirketlerin, kuruluĢ ve esas sözleĢme değiĢikliklerinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı‟ndan izin alması gerekmektedir, bakanlığın incelemesi, yalnızca emredici hükümlere aykırılık olup olmadığı bakımından gerçekleĢtirilecek ve maddede yazılı tebliğde belirtilen anonim ortaklıklar haricinde kalan anonim Ģirketlerin, kuruluĢu ve esas sözleĢme değiĢikliği herhangi bir makamın iznine bağlanamayacaktır.

KuruluĢu Bakanlık iznine tabi tutulan Ģirketler arasında yer almamasına rağmen, kayıtlı sermaye sistemini baĢlangıçta seçen veya sonradan esas sözleĢme değiĢikliği ile bu sisteme geçmek isteyen Ģirketler için de Bakanlık iznini Ģart koĢan düzenlemeler mevcuttur177

. Hatta halka açık olmayan Ģirketlerde kayıtlı sermaye sistemine iliĢkin tebliğe göre ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımı yapabilecek durumda olan Ģirketler bakanlık

175 _{Anonim ve Limited ġirketlerin, Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve KuruluĢu} ve Esas SözleĢme DeğiĢikliği Ġzne Tabi Anonim ġirketlerin Belirlenmesine ĠliĢkin Tebliğ ( RG. T 15.11.2012- S.28468).

176 _{Anonim ve Limited ġirketlerin KuruluĢ ve Ana sözleĢme DeğiĢikliği ĠĢlemlerine ĠliĢkin Esaslar} Hakkında Tebliğ (Ġç Ticaret 2003/3, RG T.25.7.2003, S. 25179).

177

Ör bkz. Halka Açık Olmayan ġirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine ĠliĢkin Esaslar Hakkında Tebliğ m.5/1. RG T. 19.10.2012 – S. 28446.

47

tarafından kayıtlı sermaye sisteminden çıkartılabilecektir178_{. Böylece TTK m.333‟de}

bakanlığa tanınmamıĢ bir yetki, bahsi geçen tebliğde yer almıĢtır179.

Ġlgili Ģirketlerin kuruluĢ ve esas sözleĢme değiĢikliğinde Bakanlığın incelemesinin niteliği ile alakalı doktrinde eTTK döneminde farklı görüĢler ileri sürülmüĢtür. Bir görüĢe göre bu inceleme ülkenin ekonomik düzeni ve durumu açısından olmalı ve Bakanlık incelemesi yapılırken sadece ekonomik kamu yararı gözetilmelidir180_{. Bir baĢka görüĢe göre ise bakanlık hem hukuki hem ekonomik}

yönden inceleme yapabilecektir181_{. Bugün için çoğunlukla kabul gören üçüncü bir}

görüĢ ise bakanlığın inceleme yetkisinin, esas sözleĢmenin sadece emredici kanun hükümlerine aykırılığı ile sınırlı olduğunu savunmaktadır182

. Bu görüĢe göre kurulacak bir Ģirketin daha izin aĢamasındayken, bakanlık tarafından, ülke ekonomisine yararlı olup olmayacağının değerlendirilmesi, serbest piyasa ekonomisiyle de bağdaĢmaz183

.

178 _{Halka Açık Olmayan ġirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine ĠliĢkin Esaslar Hakkında Tebliğ m.8/3.} RG T. 19.10.2012 – S. 28446.

179 _{Bilgili ve Demirkapı, ġirketler Hukuku, s. 242.} 180

Turgut Erem, Ticaret Hukuku Prensipleri, C. II, Ġstanbul 1972, s. 154-156; Turgut Kalpsüz, Türk

Ticaret Kanunu ile ilgili Taslaklar TartıĢmalar, Ankara 1994, s. 85; Ġmregün, Anonim

Ortaklıklar, s.12-13; ġerafettin ġirin, ġirketler ve Özel Statülü Kurumlar, Alfa Yay., Ġstanbul

1992, s. 44; Ansay, Anonim Ortaklıklar, s. 59 vd.; Arslanlı, Anonim ġirketler, s. 47 vd.; Bahtiyar/Biçer, s. 400; Doğanay, ġerh…, s. 112;. eTTK m.299 döneminde, Ģirketlerin kuruluĢunda mahkeme tasdiki arandığından, savunulan bu görüĢün gerekçelerinden biride, hem mahkemenin, hem de sicil müdürlüğünün zaten kanunun emredici hükümlerine aykırılığı inceleyeceğinden aynı konu için 3. Bir merciin olmasının anlamsız olacağı düĢüncesidir. Bkz. Ansay, Anonim Ortaklıklar, s. 59.

181 _{Ġsmail Doğanay, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları I. Sempozyumu, Ankara 2004, s. 855. ;} Celal Göle, “Anonim Ortaklıklarda Ticaret Bakanlığının Ġzni ve DanıĢtay” Banka ve Ticaret

Hukuku Dergisi, Ankara 1979, s. 449; Güzin Üçısık, “Halka Açık Anonim ġirketlerin DıĢ

Denetimi”, Türk Ticaret Kanununun 30. Yılı Semineri, Ġstanbul, 1988, s. 458 vd. ; Tekil, ġirketler

Hukuku…, s. 207 vd.)

182 _{Haydar Arseven, Ticaret Kanununun Getirdiği Yenilikler, Ġstanbul 1960, s. 57; Karayalçın,}

Ticaret Hukuku II ġirketler Hukuku, Ankara 1973, s. 24; Seza Reisoğlu, Türk Ticaret Kanunu Ġle Ġlgili Taslaklar TartıĢmalar, Ankara 1994, s. 87; Domaniç, TTK ġerhi II, s. 245;

EriĢ, Anonim ġirketler Hukuku, s. 195.

183 _{Aydın Çelik, “Anonim Ortaklık KuruluĢ ve AnasözleĢme DeğiĢikliklerinde Bakanlığın Ġzin} Yetkisinin Sınırlandırılması KarĢısında Sicil Memurunun Ġnceleme Yetkisi” Ġstanbul Ticaret

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y.4, S. 8, 2005/2, s. 30. Yazar Bakanlığın kuruluĢ ve esas

sözleĢme değiĢikliğinde yapacağı emredici hükümlere uygunluk denetiminin aynı zamanda sicil müdürlüğünce de yapılacağından, aynı iĢlemin iki makam tarafından yapılmasının kuruluĢ ve esas sözleĢme değiĢikliği prosedürünü daha da ağırlaĢtırdığını ve Bakanlığın inceleme yetkisinin tamamen kaldırılması gerektiğini ifade etmektedir. (Çelik, s.31.)

48

Kanun koyucu TTK m.333 hükmünü doktrinde yer alan tartıĢmalara son verecek nitelikte düzenleyerek bakanlık incelemesinin kapsamının, kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı ile sınırlı olacağını açıkça kabul etmiĢtir. Böylece iĢletme konuları açısından bazı kamu tüzel kiĢilerinin ilgi alanına giren anonim Ģirketlerin kuruluĢ ve esas sözleĢme değiĢikliklerinde devlet kontrolünde bütünlük sağlanarak çok baĢlılık engellenmek istemiĢtir184_{. Bakanlık}

iznine tabi olmayan anonim Ģirketlerin esas sözleĢme hükümlerinin denetimi ise sadece ticaret sicili memuru tarafından gerçekleĢtirilecektir185.