Değer Biçilmesinde Yolsuzluk

TTK m. 551‟de “ayni sermayenin veya devralınacak iĢletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, iĢletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da baĢka bir Ģekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zarardan sorumludur” Ģeklinde düzenlenen özel sorumluluk sebebi olan değer biçilmesinde yolsuzluk, anonim Ģirketin sermayesinin kanuna uygun olarak oluĢturulması ve korunması temeline dayanır. Bunun sağlanabilmesi adına öncelikle TTK m. 343‟te ayni sermaye ile kuruluĢ sırasında devralınacak iĢletmelere ve

256 _{Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 786.} 257

Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-28; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 786. 258 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-35; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 786.}

80

ayınlara bilirkiĢilerce değer biçilmesi öngörülmüĢ ve 551. madde ile de söz konusu değer biçilme iĢleminde herhangi bir kanuna aykırı/ yolsuz iĢlemden doğan sorumluluk düzenlenmiĢtir. Madde, Ģirketin kuruluĢu ile aynı zamanda sermaye artırımı esnasında ayni sermayenin değerinde yolsuzluk yapılması halini düzenleyen geniĢ bir hükümdür259

.

2.3.3.1. Sorumluluğun Konusu

KuruluĢ aĢamasında özel sorumluluk sebeplerinden biri olan değer biçilmesinde yolsuzluk TTK m. 551‟de “ayni sermayenin veya devralınacak iĢletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, iĢletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da baĢka bir Ģekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zarardan sorumludur” Ģeklinde düzenlenmiĢtir.

Burada ayni sermayenin veya devralınacak iĢletme ve ayınların değerlemesinde yolsuzluk yapılması, sorumluluk hali olarak düzenlenmiĢtir. Bu eylemi gerçekleĢtirenler kusur sorumluluğuna tabi tutulmuĢ ve tazminat hükmüne bağlanmıĢtır260

.

Maddenin düzenlemesinden değer biçilmesinde yapılacak yolsuzluk halinin sınırlı olarak sayılmamıĢ olduğu „baĢka bir Ģekilde yolsuzluk yapanlar‟ ifadesinden anlaĢılmakla birlikte sorumluluk halini dört esas üzerine kurmuĢ olduğu anlaĢılmaktadır. Bu haller;

 Ayni sermaye veya KuruluĢ sırasında Anonim ġirket tarafından devralınacak iĢletme ve ayınlara emsallerine oranla yüksek fiyat biçilmesi.

 ĠĢletme ve ayınların niteliklerinin farklı gösterilmesi.

 ĠĢletme ve ayınların durumlarının farklı gösterilmesi.

 BaĢka Ģekilde yolsuzluk yapılması, olarak birbirinden ayrılabilmektedir.

259 _{Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 787.} 260

Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-28; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 786; PulaĢlı, TTK ġerhi…, s. 1853; Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 249.

81

Ayni sermaye veya KuruluĢ sırasında Anonim ġirket tarafından devralınacak iĢletme ve ayınlara emsallerine oranla yüksek fiyat biçme, kurucuların bu yönde yapılan iĢlem ve eylemleri onaylamaları kanuni özen ve koruma yükümlülüklerini ihlal ettikleri, değerleme iĢlemini yapan bilirkiĢilerin ise kanuni görevlerine aykırı hareket ettikleri sonucunu doğurur. Emsal‟in doğru seçilmesi karĢılaĢtırmanın tarafsız Ģekilde yapılması aynı zamanda „emsal‟ kavramının çoğul olması bakımından birden fazla örneğin değer biçilme aĢamasında ele alınması, değerlemelerin, gerekçelerin gösterilmesi zorunludur. Bu aĢamada tek örnek üzerinden hareket ederek ayınlara değer biçilmesi, maddenin lafzına aykırı olacaktır261

.

TTK m. 551‟de düzenlenen iĢletme ve ayınların niteliklerinin farklı gösterilmesi, burada iĢletme ve ayınların nitelikleri kasten farklı gösterilmiĢ, buna dayanılarak değerleme konusu iĢletme veya ayınlara olduğundan yüksek değer biçilmiĢtir. Örneğin üzerine yapı olmayan bir arsanın üzerinde yapı varmıĢ gibi gösterilmesi, kalite ya da teknik özellikler bakımından ayında olmayan farklı özellikler varmıĢ gibi gösterilmesi hallerinde değerleme konusu ayınların niteliğinde yolsuzluk ortaya çıkmaktadır262

.

TTK m. 551‟de düzenlenen ĠĢletme ve ayınların durumlarının olduğundan farklı gösterilmesi, bu durum değerleme yapılacak aynın konumunun, kanuni, fiziki Ģartlarının olduğundan farklı gösterilerek değerinin yüksek gösterilmesine haklı gerekçe sağlanması durumudur. Örnek vermek gerekirse imara açık olmayan bir arsanın imara açıkmıĢ gibi değerlemeye tabi tutulması, üzerinde bina kat sınırı bölgede bulunan arsanın kat sınırı yokmuĢ gibi değerlemeye tabi tutulması halinde değer biçilmesinde yolsuzluk ortaya çıkmaktadır263

.

TTK m. 551‟de düzenlenen baĢka Ģekilde yolsuzluk yapılması, kuruluĢ ve esas sözleĢmede belirlenen hükümlerin sermayeyi etkileyecek Ģekilde ihlal edilmesi, kuruculara TK m. 348‟e aykırı Ģekilde menfaat temin edilmiĢ olması, örtülü Ģekilde

261 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-45.} 262

Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-46; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 788. 263 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-47; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 788.}

82

pay senedi verilmiĢ olması, kurucuların elindeki pay senetlerinin sermayede karĢılığının bulunmaması gibi hususlar, bu gruba giren yolsuzluklara örnek olacaktır264

; dolayısıyla bu hallerde kurucuların kusurlu sorumluluğu gündeme gelecektir. Akdağ Güney‟e göre maddede geçen baĢka Ģekilde yolsuzluk ibaresinin bu kadar geniĢ yorumlanması TTK m.549‟da yer alan kurucuların kusursuz sorumluluk halini etkisiz kılmaktadır265

.

2.3.3.2. Sorumluluğun Hukuki Niteliği

TTK m. 551‟de yer alan değer biçilmesinde yolsuzluktan doğan sorumluluğun hukuki niteliği bakımından doktrinde farklı görüĢler mevcuttur.

Tekinalp, maddedeki sorumluluk türünün haksız fiil sorumluluğu olduğu kanaatinde olup, değerlemeyi yapan bilirkiĢiler haricinde kalan değerlendirmeyi etkileyen, yönlendiren iĢbirliği yapan kurucuların sorumluluğunu, kanundan, esas sözleĢmeden, iĢ ve vekalet sözleĢmesinden doğan görevlerini ihlal ettikleri için asli edimi bulunmayan kanuni borç öğretisi gereği, aynı zamanda da iĢ görme sözleĢmesine aykırılık sebebiyle sözleĢmesel sorumluluk olarak nitelendirir266

. Akdağ Güney, bu özel sorumluluk halinde de yukarıda izah edildiği üzere kendine özgü kanuni bir sorumluluğun bulunduğunu, hükmü ihlal edenlerin Ģirketle aralarında herhangi bir iliĢki bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kusurlarının varlığı halinde sorumlu tutulabileceklerini belirtmektedir267

.

2.3.3.3. Sorumlular

TTK m. 551‟de yer alan özel sorumluluk halinin muhatapları ayni sermayenin veya devralınacak iĢletme ile ayınların değerlenmesinde emsaline göre yüksek değer biçen, iĢletme ve/veya aynın niteliğin ya da durumunu olduğundan farklı gösteren ya da baĢka Ģekilde değer biçilmesinde yolsuzluk yapan kiĢiler olup;

264 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-48; Karahan (Ed.), ġirketler Hukuku, s. 788.} 265 _{Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 250.}

266

Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-50. 267 _{Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 251.}

83

bu bağlamda yalnızca bilirkiĢiler değil değerlendirmeyi etkileyen, yönlendiren, iĢbirliği yapan ya da etkileyen kurucular, resmi kurum yetkilileri, danıĢmanlar, avukatlar ve diğer ilgililer bu bağlamda sorumlar arasına dahildir.