Kurucuların Yükümlülük Ġhlali Halinde Sorumluluğu

2.3.5.1. Sorumluluğun Konusu

TTK m. 553‟te “kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleĢmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem Ģirkete hem pay sahiplerine hem de Ģirket alacaklılarına karĢı verdikleri zarardan sorumludur” Ģeklinde düzenlenen özel sorumluk sebebine neden ihtiyaç duyulmuĢ olduğuna dair madde gerekçesinde270

kurucuların, tasarının 549 ilâ 552. maddelerine girmeyen görev aykırılıklarının olabileceği izahı yapılmıĢtır. Maddenin kaynağı, Ġsviçre Borçlar Kanununun 754. maddesidir271

. Bu madde; kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları hakkındadır.

Konuya iliĢkin olarak Tekinalp, kurucuların organ olmadıklarını belirtmektedir. Kurucuların, TTK m. 549-551 hükümlerinde düzenlenen sorumlulukları dıĢında organ sorumluluğuna paralel bir sorumluluğunun kanunun bir

269

Bkz. 552. m. Gerekçe “Ankara Ticaret Mahkemesi yetkili tek mahkeme değildir. Sermaye Piyasası Kurulu yabancı bir mahkeme veya yetkili makam dahil kendisine uygun gelen yetkili bir mahkemeye veya Ankara Ticaret Mahkemesine baĢvurabilir.”

270

Bkz. 553. m. Gerekçe “Ġkinci fark, "kurucular"ın da fıkrada (kaynağın aksine) anılmıĢ olmasıdır. Ġsviçre, 754 üncü maddeyi yönetim ve tasfiye ile uğraĢanlara özgülemek istemekte, 753 üncü maddede kuruluĢa iliĢkin sorumluluğun düzenlenmiĢ olduğu düĢüncesine ağırlık tanımaktadır. Oysa kurucuların, Tasarının 549 ilâ 552 nci maddelerine girmeyen görev aykırılıkları olabilir. Çünkü, fark hükmümüzde "kanundan ve esas sözleĢmeden doğan yükümlerin" ihlâli denilerek sorumluluğu doğuran sebepler somutlaĢtırılmıĢtır. EĢit iĢlem, sermayenin korunması gibi ilkelerin kanunda açıkça yer almıĢ olması görev ve yetkilerin 374 ilâ 378 inci maddelerde belirginleĢmiĢ bulunması ve diğer ilgili hükümlerin kesin yükümler öngörmesi ve nihayet özen ve bağlılık yükümlerinin, Ģirketler topluluğuna iliĢkin özel düzenlemeler dahil duraksamalara olanak tanımayan nitelikte ortaya konulmuĢ olması somutlaĢtırmanın olası sakıncalarını ortadan kaldırmıĢtır. Buna rağmen açık olmayan bir ifade kullanılması nesnelliği zedeleyebilirdi. Kaynak "yükümlerin ihlâli" ibaresiyle bu konuda bir belirsizliğe yer vermiĢtir.”

271

Kendigelen, Ġlk Tespitler…, s.401; Doğrusöz, Onat ve Töralp, Türk Ticaret Kanunu…, s.719; PulaĢlı, Genel Esaslar…, s.1857.

85

özelliği olduğunu, kurucuların organa benzer görev ve yükümlülüklerinin kurulmakta olan anonim Ģirketin örgütlenmesinden kaynaklandığını yatırım ile görev makamlarının temellerinin esasında kuruluĢta oluĢturulmaya baĢladığını belirtmektedir.272

TTK m. 549-551 arasında düzenlenmiĢ olan yükümlülükler haricinde, kurucuların bu kapsama dahil edilmemiĢ bir takım yükümlülükleri ihlal etmesi söz konusu olabilir. KuruluĢtan doğan sorumluluk halleri anılan maddelerde sınırlı sayıda belirtilmiĢ olmakla birlikte anılan maddeler haricinde kalan kuruluĢ hükümlerine ayrılık hallerinde özel ve genel hükümlere göre değerlendirme yapılması mümkün olacaktır. Diğer bir ifadeyle kurucuların TTK m.549-551 arasında düzenlenen hükümler dıĢında kalmakla birlikte kuruluĢ aĢamasında yükümlüklerini ihlal etmiĢ ve neticesinde bir zarar meydana getirmiĢ olmaları halinde Borçlar Kanununda düzenlenen haksız fiil hükümlerine göre kusurlu ya da kusursuz olarak bu sorumluluk kendilerine yükletilebilecektir.273

TTK m. 553‟te kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları tek madde de ele alınan bir sorumluluk ile bağlanmıĢ olmakla birlikte bu düzenlemenin ayrı ayrı ele alınması daha doğru olacaktır, zira yönetim kurulunun sorumluluğuna iliĢkin düzenlemeler organ olmaktan kaynaklanan vasıfları taĢımaktadır yani organ vasfına sahip olmayan kiĢiler yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna tabi olmazlar. Sorumluluğun çerçevesi oldukça geniĢken sorumluların çerçevesi kuruluĢtan doğan sorumluluğa nazaran daha dardır. Organ sorumluluğunda görev ve yetki devri mümkün olup bu Ģartlarda devrenden organın sorumluluktan kurtulma imkanı bulunmaktadır; ancak kuruluĢtan doğan sorumluluk belirlenmiĢ yükümlülük ihlallerinde söz konusu olup sorumlu olanlar ise bu iĢlemlere katılan herkestir.274

272 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-56; Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 252.} 273

Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 253. 274 _{Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 254.}

86

Hüküm hem doğrudan hem de dolayısıyla zarara uygulanır.275

TTK. m.553 hükmü ile kaynak arasında farklılıklar mevcuttur. Örneğin; hükümde “kurucular, yönetim kurulu üyeleri ve tasfiye memurları” denilerek görevli kiĢiler açıkça belirtilmiĢtir. Kaynak Ġsviçre Borçlar Kanununda ise, “Yönetim kurulu üyeleri ile yönetim ve tasfiye ile uğraĢan kiĢiler” denilmektedir. Bu Ģekilde geniĢ bir ibare kullanılması Ġsviçre‟deki anlamını aĢan bir anlam kazanacağından endiĢe edildiğinden “uğraĢan” sözcüğü yerine “yöneticiler” sözcüğü kullanılmıĢtır.276

Yönetici; anonim Ģirket adına karar alıp onu uygulayan veya imza yetkisi bulunan, bu Ģekilde Ģirket adına Ģirketin iĢletme konusunun gerçekleĢtirilebilmesi için kendilerine bırakılan görevler çerçevesinde gerekli iĢlemleri yapan genel müdür, genel müdür yardımcısı, müdürler, genel koordinatör gibi sıfatları taĢıyan kiĢidir.277

Hükümde “kanundan ve esas sözleĢmeden doğan yükümlerin” ihlali diyerek sorumluluğu netleĢtirmiĢtir. EĢit iĢlem, sermayenin korunması gibi ilkelerin kanunda açık bir Ģekilde belirtilmiĢ olması görev ve yetkilerin Ticaret Kanunun 374-378. maddelerinde de netleĢmiĢ olması ve diğer ilgili hükümlerin kesin yükümler öngörmesi ve özen bağlılık yükümlerinin, Ģirketler topluluğuna iliĢkin özel düzenlemelerin olması somutlaĢtırmanın, olabilecek sakıncalarını ortadan kaldırmaktadır278

.

2.3.5.2. Sorumluluğun Hukuki Niteliği

Akdağ Güney, bu özel sorumluluk halinde de yukarıda izah edildiği üzere kendine özgü kanuni bir sorumluluğun bulunduğunu, hükmü ihlal edenlerin Ģirketle

275 _{ETTK 309. maddenin aksine olarak her iki tür zarara uygulanır. ETTK m. 309 “…dolayısıyla zarar} gören pay sahipleri ve Ģirket alacaklılarının dava hakları vardır. Ancak, hükmolunacak tazminat Ģirkete verilir.” ibaresiyle TTK. m. 553‟ten ayrılmaktadır.

276

Doğrusöz, Onat ve Töralp, Türk Ticaret Kanunu…, s. 270; PulaĢlı, ġirketler Hukuku ġerhi, s. 1858; TTK Gerekçe m.553, www.ticaretkanunu.net/yeni-turk-ticaret-kanunu/

277 _{Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-58; PulaĢlı, ġirketler Hukuku ġerhi, s. 1858.} 278

Doğrusöz, Onat ve Töralp, Türk Ticaret Kanunu…, s.720; PulaĢlı, ġirketler Hukuku ġerhi, s. 1858; 6102 sayılı TTK. Gerekçe m. 553 www.ticaretkanunu.net/yeni-turk-ticaret-kanunu/

87

aralarında herhangi bir iliĢki bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kusurlarının varlığı halinde sorumlu tutulabileceklerini ifade etmektedir279

.

Tekinalp, maddedeki sorumluluk türünün haksız fiil sorumluluğu olduğu kanaatinde olup, değerlemeyi yapan bilirkiĢiler haricinde kalan değerlendirmeyi etkileyen, yönlendiren iĢbirliği yapan kurucuların sorumluluğunun ise kanundan, esas sözleĢmeden, iĢ ve vekalet sözleĢmesinden doğan görevlerini ihlal ettikleri için ve asli edimi bulunmayan kanuni borç öğretisi gereği aynı zamanda iĢ görme sözleĢmesine aykırılık sebebiyle sözleĢmesel sorumluluk olarak nitelendirir280

.

2.3.6. Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin KuruluĢ ĠĢlemlerini Denetlemekten Doğan Sorumluluğu

Ġlk yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin, kuruluĢ aĢamasında yolsuzluk bulunup bulunmadığını inceleme yükümlüğünü düzenleyen mülga TTK 308. maddesi 6102 sayılı TTK‟ya alınmamıĢtır. Kanunun gerekçesinde eski düzenlemeye yer verilmeme sebebi de izah edilmemiĢtir. 6102 sayılı TTK‟da buna iliĢkin bir düzenleme olmaması sebebiyle yönetim kurulu üyelerinin kuruluĢ iĢlemlerini denetleme yükümlüğünden ve bu yükümlüğünün ihlalinden bahsetmek de olanaksızdır.

KuruluĢ iĢlemlerini denetleme yükümlülüğü bulunmayan yönetim kurulu üyelerinin kuruluĢtan doğan kanuna veya esasa sözleĢmeye aykırılık sebepleriyle sorumluluklarına gidilemez.

Denetçilerin de kuruluĢ aĢamasında yolsuzluk bulunup bulunmadığını inceleme yükümlüğü kaldırılmıĢ olduğundan bu bakımdan denetçilerin sorumluluğuna da gidilemeyecektir281

.

279 _{Akdağ Güney, KuruluĢ..., s. 255.} 280

Tekinalp, Tek KiĢi Ortaklığının Esasları, Nr. 16-50. 281 _{Akdağ Güney, KuruluĢ…, s. 256.}

88