BIR SAHA ÇALISMAS
SONUÇ VE DEGERLENDIRMELER
Çalismada bilgi teknolojilerinin Türkiye’deki basarili isletmelerin rekabetçi güçleri üzerinde ne düzeyde etkili oldugu arastirilmistir. Analiz sonuçlarina göre basarili bir sekilde uygulamaya geçirilen bilgi
teknolojilerinin isletme performansini ve rekabet konumunu arttirdigi sonucuna ulasilmistir. Bilgi teknolojilerinin sagladigi rekabet avantaji incelenirken isletmelerin belirsiz bir çevrede bulunmalarinin bilgi teknolojilerine odaklanma düzeylerini ne derece etkiledigi H1 hipotezi ile sorgulanmistir. Elde edilen sonuçlara göre çevredeki belirsizligin artmasi isletmelerin bilgi teknolojilerine olan ihtiyaçlarini da artirmaktadir. Belirsiz bir çevrede isletmeler yenilik yapmak ve ürün ve hizmetleri ile fark yaratabilmek için daha üst düzey bilgi teknolojileri kullanmak zorundadir. Isletmelerin bilisim sistemleri müsteri tatminin saglanmasi açisindan hayati önem tasimaktadir. Dogru, güvenilir ve zamaninda edinilen bilgiler bir yandan günlük islemlerin yürütülmesini kolaylastirirken diger yandan da stratejik kararlarin verilmesinde etkili olmakta ve dolayisiyla da müsteri tatminini attirmaktadir. Analizden çikarilan diger bir sonuç, belirsiz bir çevrede varligini sürmek zorunda olan isletmelerin isletme plani ile BT plani arasindaki güçlü uyumun olmasi gerektigidir. Ülkemizdeki isletmelerde bu uyumun yakalanmaya çalisildigi görülmektedir. Özellikle bilgiyi yogun olarak kullanan isletmeler misyonlari, stratejileri ve hedefleri ile paralel, bilgi sistemi planlari olusturmaya çalismalidir.
Yapilan analiz sonuçlarina göre çevrenin belirsizligi ve isletme planlarinda BT’nin yer almasi iliskisinin çok düsük düzeyde oldugu görülmüstür. Buna göre ülkemizdeki isletmelerde bilgi sistemi departmani tam olarak oturmamistir. Çalismanin veri toplama asamasinda sayili birkaç büyük isletme hariç isletmelerde genel olarak bilgi sistemi uzmani konumundaki yöneticilerin az sayida oldugu ve bu yöneticilerle isletme çalisanlari arasinda etkili bir iletisim kurulmadigi izlenimi edinilmistir. Pek çok isletmede bilgi sistemi departmani bulunmamakta ve bilisim sistemleri ile ilgili islemler ve bilgi teknolojileri alt yapisiyla ilgili sorunlar disaridan istihdam edilen bilgi teknolojisi uzmanlarinca yürütülmektedir. Bu faktörler göz önüne alindigi takdirde bahsedilen iliskinin düsük düzeyli çikmasi beklenir bir durumdur. Çünkü bu iliskide özellikle bilgi sistemi uzmani ile kurulan iletisim in düzeyi ve sekli ve bilgi sistemi uzmaninin isletme planlarindaki belirleyici rolü sorgulanmistir.
Çalismada ikinci olarak H2 hipotezi ile endüstrideki bilgi yogunlugu ve isletmelerin BT’ye odaklanma düzeyleri analiz edilmis ve pozitif ve önemli bir iliski oldugu görülmüstür. Bilgi yogunlugunun is planlama konusunda daha fazla BT kullanimi gerektirdigi sonucuna ulasilmistir. Ürün ve hizmet süreçleri karmasiklastikça bilgi ihtiyaci artmaktadir.
Çalismada üçüncü olarak H3 hipotezi ile isletmelerin BT’ye odaklanmalari ve BT’nin yarattigi rekabet avantaji arasindaki iliski incelenmistir. Ülkemizdeki isletmeler açisindan rekabet avantaji üzerinde en fazla etkili olan faktörün bilgi sistemi plani ile isletme plani arasinda uyum olmasi gerektigi görülmüstür.
Ayrica H4 ve H5 hipotezlerine göre çevrenin belirsizligi endüstri tiplerine göre farklilik göstermemektedir ve yine çalismada incelenen örneklem verileri dogrultusunda bilgi yogunlugunun endüstrilere göre farklilik gösterdigi söylenemez.
Çalismada nihai olarak Türkiye’de bilgi teknolojilerinin ve stratejik bilgi sistemi planlarinin genelde kurumsal birkaç büyük isletme haricinde etkin bir sekilde kullanilmadigi tespit edilmistir. Bilgi teknolojilerinden rekabet avantaji saglayabilen isletmeler çogunlukla marka yaratabilmis ve yabanci ortakli isletmelerdir. Isletmeler genellikle teknolojik revizyonlarini uzun dönemli planlama yapmadan sirket ihtiyaçlari dogdukça gerçeklestirmektedirler. Ayrica ülkemizde bilgi teknolojilerinden rekabet avantaji elde edebilmek için bilgi isçilerine ihtiyaç duyuldugu ancak yeterli sayida bilgi isçisi istihdaminin yapilmadigi gözlemlenmistir. Isletmelere rekabet avantaji kazandirmada nitelikli is gücüne sahip olmak teknoloji boyutuna kiyasla agir basmaktadir; çünkü teknolojiyi kullanacak olan bilgi isçileridir. Pek çok isletmede kullanilan bilisim sistemleri yetersiz bulunmakta ve sistemlerin iyilestirilmesi kaçinilmaz görülmektedir. Ancak maddi yetersizliklerin de isletmelerin güncel bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeylerini azalttigi söylenebilir.
KAYNAKLAR
Bell, Peter C,“Thinking and Managing for Competitive Advantage, Management Science”, Ivey Business
Journal; May/Jun 1999; pg. 20
Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu Raporu- Izmir Iktisat Kongresi 2004
Choe, J., “The effect Of Environmental Uncertainty And Strategic Applications Of IS On A Firm’s Performance”, Information and Management 40 (4), 2003, pp. 257–258.
Gautom, Ray, B.E MBA,“Information Systems and Competitive Advantage: A Process Oriented History” The Ohio State University Degree Doctor of Philosophy 2000.
Gezinus, J. Hiddings, “Sustaining Strategic IT Advantage In The Information Age: How strategy Paradigms Differ By Speed”, Journal Of Strategic Information Systems,10(2001),2201–222
Gönül, Ipek, AB’ye Giris Sürecinde Türkiye’deki Küçük ve Orta Ölçekli Isletmelerin Finansmani
ve Rekabet Gücü Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Izmir, 2001, s. 18.
Haag, Stephen; Cummings Maeve ve McCubbery James, Management Information Systems For
Information Age, Mcgraw-Hill, New York, 2004
http:// www.kobilisim.org, (10/09/ 2005). http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=383, (10/09/ 2005). http://www.halkbank.gov.tr, (10/09/ 2005). http://www.hazine.gov.tr, (11/09/ 2005). http://www.kobinet.org.tr, (10/09/ 2005). http://www.kosgeb.gov.tr, (10/09/ 2005). http://www.tubitak.gov.tr, (10/09/ 2005).
Jessup, Leonard ve Valacich, Joseph., Information systems: The Big Picture, Prentice Hall,2004 Kearns, Grover .S. ve Lederer, Albert L., “The Effect Of Startegic Alignment On The Use Of IS-Based
resources for Competitive Advantage”,Journal Of Strategic Information System, 9(2000),265-293
Kearns, Grover.S. ve Lederer, Albert L., “The Impact Of Industry Contextual Factors On IT Focus And The Use Of IT For Competitive Advantage”, Information & Management Volume 41, Issue 7 , September 2004, ss. 899–919
KOSGEB, “Dünya’da ve Türkiye’de KOBI Tanimlari” KOSGEB Yayini, Ankara- 2000
Laudon, Kenneth.C. ve Laudon, Jane.P., Mangement Information Systems, Managing the Digital Firm.2004
Love, Peter E. D. ve Irani Zahir, “An Exploratory Study Of Information Technology Evaluation And Benefits Management Practices Of Smes In The Construction Industry”, Information & Management
Volume 42, Issue 1 , December 2004, Pages 227-242
Mcleod, Raymond ve Schell R, Management Information Systems, Prentice Hall, 2004.
Turban, Efraim; McLean Ephraim ve Wetherbe James, Information Technology For Management, Third edition, New York,2002.
Türkiye Bilisim Dernegi, Bilisim Projeleri Yönetimi Çalisma Grubu Bilisim Projeleri Yönetimi El Kitabi, , Nisan, 1999.
Türkiye Iktisat Kongresi 2004 “KOBI Çalisma Grubu Raporu Sunus Metni” .
Yildirim, F. Kevser, Bilgi Teknolojilerinin Isletmelerin Rekabet Gücü Üzerindeki etkisi ve Bir Alan