BULGULAR VE YORUMLAR

6. 1. Isletmelerin Faaliyette Bulundugu Sektörlere Göre Dagilimi

Arastirma kapsamindaki isletmelerin sektörlere göre siniflandirmasi yapildiginda % 38.31’ini mobilya agaç isleri, % 21.96’sinin gida %24.76’sinin insaat yapi sektörü ve geri kalan % 14’lük dilimin plastik, tekstil ve otomobil yan sanayi, kimya ve mermer sektörlerinin olusturdugu görülmektedir.

Tablo 1: Isletmelerin Faaliyet Gösterdigi Sektörler

Sektör Frekans % Mobilya Dograma 82 38.31 Gida 47 21.96 Insaat Yapi 53 24.76 Plastik 14 6.54 Tekstil 7 3.27

Otomobil yan sanayi 4 1.87

Kimya 4 1.87

Mermer 3 1.40

TOPLAM 214 100

6. 2. Isletmelerde Çalisan Personel Sayisi

Arastirmaya katilan isletmelerin büyüklükleri çalisan sayisi esas alinarak incelendiginde % 73.36’sinin çok küçük (mikro) % 26.17’sinin küçük isletme, % 0.46’sinin da Orta ölçekli isletmelerden olustugu görülmektedir.

Tablo 2: Isletmelerin Çalisan Toplam Personel Sayilari

Personel sayisi Frekans %

1-9 157 73.36

10-49 56 26.16

50-99 1 0.48

TOPLAM 214 100

6.3. Bilgi Islem Personel Sayisi

Asagidaki tabloda görüldügü gibi isletmelerin yaklasik % 98.60’inda bilgi islem personeli çalistirmamaktadir. Bu sonuç Van ilinde faaliyet gösteren KOBI” lerin Bilgisayar teknolojisinden yararlanmadigini açikca göstermektedir.

TABLO 3: BILGI ISLEM PERSONELI SAYISI

Bilgi Islem Personel Sayisi Frekans (%)

Evet 3 1.40

Hayir 211 98.6

6.4. Isletmelerin Bilgisayar Sahiplik Oranlari

Isletmelerin yarisindan fazlasinda yaklasik % 55’inde bilgisayar bulunmamaktadir. Isletmelerin % 27.10’ unda ise sadece 1 adet bilgisayar bulunmaktadir. 214 isletme arasinda sadece iki isletmede 6 dan fazla bilgisayar bulunmaktadir. Bu bilgisayarlarin büyük bir kismi da isletmelerin personel ve muhasebe bölümlerinde yer almaktadir.

Tablo 4: Bilgisayar Sahiplik Oranlari

Bilgisayar Sayisi Frekans (%)

Yok 116 54.20 1 adet 58 27.10 2 adet 24 11.21 3 adet 10 4.67 4 adet 3 1.41 5 1 0.47 6 + 2 0.94 Toplam 214 100

Bu çalismanin benzer bir türünü gerçeklestiren Interpro Sirketi Istanbul’da 49 bin 400 KOBI’kurulusunda yaptigi arastirma sonuçlarinda KOBI’lerin bilgi teknolojilerini etkin kullanamadigina dikkat çekiliyor. Buna göre; Istanbul’daki KOBI’lerin yüzde 94’ü, bilgisayari adres ve etiket dökümü için, yüzde 80’i de muhasebe için kullaniyor. Bunun yaninda KOBI’lerin elektronik ticaret, veritabani ve

bilgisayar destekli tasarim gibi alanlardaki kullanim oranlari çok düsük seviyede gerçeklesmektedir.(Anonim 2003)

Microsoft Türkiye’nin arastirmalarina göre Türkiye’de toplam 3,5 milyon küçük isletme bulunuyor. Bu isletmelerin 1 milyonu bilgisayar kullanma potansiyeline sahip. 1 milyon KOBI’nin PC penetrasyonu ise % 25. Bu % 25’lik kesimin yaklasik % 70’i Internet’e bagli, yüzde 40’inin web sitesi var, yüzde 2’si e-ticaret yapiyor

6.5. Bilgisayar Kullanmama Nedenleri:

Ankete katilan ve bilgisayari bulanmayan sirket yöneticilerine sordugumuz Neden bilgisayar teknolojisinden faydalanmiyorsunuz sorusuna firma yöneticilerinin cevabi asagidaki tabloda görülmektedir.

Tablo:5 Bilgisayar Kullanmama Nedeni Teknolojilerinden Faydalanmama Nedeni

Bilisim Teknolojilerinin Kullanilmama Nedeni Frekans (%)

Ihtiyaç yok 27 23.28

Ekonomik Yetersizlik 82 70.69

Nitelikli Personel Eksikligi 7 6.03

TOPLAM 116 100

Ankete katilan ve hiç bilgisayari olmayan isletme sahip ve yöneticilerinin bilgisayar teknolojisini kullanamama nedenleri arasinda birinci sirada Ekonomik yetersizlik gelmektedir. (%70.69) Türkiyede ki kobilerin bir çogu gibi Van ili Kobileri de teknolojik yenilikleri tek baslarina takip edecek düzeyde degildir. Parasal sorunlar, yetismis eleman sikintisi mevcut teknolojiden maksimum düzeyde faydalanmalarina engel olmaktadir.

6.6. Internet, E-Mail, Websitesi Kullanma Orani

Internet KOBI’ler için bir rekabetçi avantaj kaynagidir. Ancak bu rekabet enstrümanini basarili bir sekilde kullanmak önemlidir. Globallesme ve teknolojik degisme KOBI’ler için yeni firsatlar olusturmaktadir. Ancak büyük sirketler genelde e-ticareti uygulamak için gerekli personel ve finansal kaynaklara sahip iken, KOBI’ler bunun tam tersi bir durum sergilemektedir. KOBI’lerinlerin e- ticarette karsilastiklari temel sorunlarindan bir kaçi sunlardir. Nitelikli elemanlara sahip olamama, Bilgi teknolojilerine iliskin alt yapi sorunlari, Is modellerinin olmamasi ve teknolojiden yararlanamama, Sistemin kurulma maliyeti ve yasal sorunlar .(Sakai: 2002)

Asagidaki tabloda Van da faaliyet gösteren KOBI’ lerin internet kullanimi, e-mail ve web sitesi sahiplik oranlari görülmektedir. Isletmelerin % 29’u internet teknolojisini kullanmakta fakat bu teknolojiden yararlanma imkanlari oldukça kisitli kalmaktadir. Ankete katilan isletmelerde internet daha çok bankacilik islemlerinde para transferleri için kullanmaktadirlar. (%64.13) Isletmelerin yaklasik % 8.41’inin e- mail adresi mevcuttur. Web Site sahiplik orani ise binde 0.46’dir. E ticaret yöntemiyle satis yapan isletme ise mevcut degildir. Intrnanet ve Extranet uygulamalarini da hiçbir

Tablo: 6 Internet -Intranet-Extranet-e-Mail-Web Sitesi

Internet Intranet Extranet e-mail E-ticaret Web sitesi

63 0 0 18 0 10

Bugün ABD, Kanada ve Avrupa Birligi ülkelerinin bir çogunda KOBI’lerin % 90’i internet baglantisina sahiptir. 2001 yilindan bu yana Kanada KOBI’leri internet üzerinden 1.3 milyar dolarlik satis yapmistir (King:2002). 2001 yili itibariyle Avrupa’da KOBI’lerin % 30’u Intranet ve % 71’i bil bilgisayar sebekesine sahiptir. Internet baglantisina sahip olan KOBI’lerin % 57 sinin kendine ait bir web sitesi bulunmaktadir.(Sakai: 2002). KOBIlerin bilisim teknolojileri arasinda yer alan interneti en çok asagida belirtilen bes temel amaç için kullandiklari belirlenmistir bunlar Pazar arastirma, yeni ürün arastirma, pazarlama,müsteri ile iletisim, girdi teminidir (Poon ve digerleri: 2001). Özellikle, küçük isletmeler, elektronik piyasada kendilerine yeni firsatlar yaratarak dev sirketlerin arasinda hayatlarini sürdürme ve sürekli büyüme imkani yakalama firsati ele geçirmislerdir. 2004 yilinda isletmeden son kullaniciya toplam elektronik ticaret cirosunun 1.4 trilyon $ ulasmasi beklenmektedir. Internetin ticari hayata "Elektronik Ticaret" seklinde yansiyan bu yayginlasmasi her kurulusa farkli açilardan firsatlar sunmustur. Elektronik ticaretin sagladigi faydalar sadece bir isletmenin iç süreçlerini hizlandirmaktan degil kazanimlarini tedarikçilerine ve müsterilerine de yaymaktan ibarettir. Bir baska ifadeyle, KOBI’ ler ulusal ve uluslararasi rekabette avantaj saglayabilmek için, sadece teknolojiyi gerektigi gibi kullanmakla kalmayip, ayni zamanda diger isletmelerle gereksinim duyduklari alanlarda isbirligini de gerçeklestirmelidir (Haspolat:2003). Pazarin yerel ölçekten daha küresel bir ölçege dogru gelismesi, geleneksel yapi içerisinde pazara giriste degisik

zorluklar yasayan KOBI’ler için pazara giriste engellerin azalmasi nedeniyle e- ticaret yeni firsatlar olusturmaktadir.

Küçük ve orta ölçekli sanayi isletmelerinin teknolojik yeniliklere süratle uyumlarini saglamak, rekabet güçlerini yükseltmek ve ekonomiye katkilarini ve etkinliklerini artirmak amaciyla kurulmus olan KOSGEB’in hayata geçirmis oldugu KOBI NET projesi özellikle imalat sanayi firmalarinin dis pazarlara açilabilmesi ve bilisim teknolojilerinden yararlanabilmesi için uygulamaya konulmustur. KOBI’leri internetle tanistirmak için tasarlanan en kapsamali proje olan Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelistirme ve Destekleme Idaresi Baskanligi’nin (KOSGEB) yürüttügü ve teknoloji sirketlerinin destekledigi Kobi.net. KOBI’lerin yurtdisina açilmalari ve AB standartlarinda üretim yapilabilmesi için gerekli enformasyona erismelerini ve yabanci firmalarin Türkiye’deki is dünyasi ve isletmeler hakkinda bilgi sahibi olmalarini saglamak amaciyla kurulmus. Imalat ve hizmet sektöründeki KOBI’ler ile Büyük ölçekli isletmelerin sanal ortamda bulusmasini gerçeklestirerek Ana sanayi-Yan sanayi irtibatinin kurulmasini hedeflemektedir.

6.7. Üretim Sürecinde Kullanilan Teknoloji

1980'li yillar boyunca sanayilesmis ülkelerde, bilisim teknolojileriyle ileri imalat teknolojileri es anlamli olarak kullanilmislardir. Bilisim teknolojileri, bilgisayar ve iletisim teknolojilerinin bir karmasi olarak düsünülebilir. Ileri imalat teknolojisi, ürün ve süreç tasarimi, üretim planlama ve kontrol, üretim süreci ve bu faaliyetlerin bütünlestirilmesi için kullanilan teknolojilerin bütünüdür. Üretim esnasinda kullanilan ve bilgisayar araciligiyla kontrol edilen makine ve teçhizatlar üretim teknolojisi, olarak adlandirilir.

Bilisim teknolojilerinin ilerlemesiyle bilgisayar destekli üretimler daha yaygin sekilde kullanilmaya baslamistir. Bu sayede üretimde kalite ve verimlilik artarak rekabet avantaji olusturmak mümkündür. Bu yolla . Isletmeler müsteri isteklerine göre kalite kriterlerinin belirler ve daha hizli müsteri memnuniyetinin saglayarak Pazar paylarini artirirlar. Ayrica isletmelerde sürekli tekrarlanan islemlerin bilgisayar araciligiyla yapilmasi üretimin daha hizli olmasinin saglar, çalisanlarin kisisel bilgi ve becerilerinden daha fazla yararlanma firsati da dogmus olur.

Arastirma kapsamindaki KOBI’lerde asagidaki tabloya bakildiginda üretim sisteminde kullanilan bilisim teknolojilerinin kullanim orani görülmektedir. (CAM, Auto CAD, NC, CNC) gibi teknolojileri kullanan Isletmelerin ancak % 7.93’ü bu teknolojilerden bir veya bir kaçini kullanmaktadir.

Tablo 7: Üretim Hattinda Kullanilan Teknolojiler

Teknoloji Tipi Frekans (%)

CAM 9 4.20

AUTOCAD 5 2.33

NC-CNC 3 1.40

Toplam 17 7.93

6. 8. Ofis Otomayon Sistemleri

Çalismamizda isletmelerin ofis bilisim teknolojilerinden daha fazla yararlandiklari görülmüstür. KOBI’lerin %54’ü muhasebe bölümünde bilgisayar teknolojisinden faydalanmakta ve bu bölümde bilgilerin düzenli anlamli ve kullanilabilir hale getirilmesini saglayan bir paket program kullanmaktadir (Eta, Logo, Micro vs). Bununla birlikte isletmelerin %34.57’sinde faks, %3.8’inde fotokopi makinesi bulunmaktadir. Rekabet ortaminda KOBI’leri bir adim önde tutacak olan standartlar ve kalite belgelerine sahip olma durumu irdelendiginde isletmelerin % 15.88’inde ISO belgesine sahip oldugu, bununla birlikte gida sektöründe gelecegin standardi olarak görülen ve birçok ülkede gida ihracatinin ön sarti olarak kabul edilen bu nedenle rekabet gücünün olusturulmasinda önemli bir enstrüman olan HACCP belgesine sahip isletme sayisi sadece 3 tür.

SONUÇ

Günümüzde özellikle bilginin islenmesi, saklanmasi ve iletilmesi amaciyla kullanilan teknolojilerin iletisim teknolojileriyle bütünlesmesi ile birlikte bilisim teknolojilerinin etkin bir sekilde kullanimi rekabetin belirleyici unsurlari arasinda yer almistir. Sadece isletmeler degil Uluslar da bilisim teknolojilerine yatirim yapmanin avantajlarini görerek bu alana yatirimlarini hizlandirmislardir.

Bununla birlikte bilisim teknolojileri gelistirilmesi ve uygulamaya sokulmasi için gerekli olan sermayenin fazla pahali olmasi, bilgi ve iletisim teknolojilerine yapilan yatirimlarin tasidigi riskin fazla olmasi, bilgi ve iletisim teknolojileri için gerekli olan personelin istihdaminda büyük firmalarin rekabet

avantajina sahip olmasi ve teknik ve yönetimsel düzeyde yeni teknoloji gelistirme yeteneklerinden görece yoksun olmalari Kobi lerin rekabet güçlerini arttirmalari önünde önemli bir engel teskil etmektedir.

Van ilindeki KOBI’lerin Bilisim teknolojilerini kullanim düzeyi ile ilgili yaptigimiz bu çalismada KOBI niteligindeki bu isletmelerin bilisim teknolojilerini kullanmadiklari daha dogrusu kullanamadiklari görülmüstür. Türkiyede KOBIlerin bir çogu gibi Van KOBI’ leri de teknolojik yenilikleri tek baslarina takip edebilecek düzeye sahip degildir. Parasal sorunlar, yetismis eleman sikintisi mevcut teknolojiden maksimum düzeyde yararlanmalarina engel olmaktadir

Günümüzün rekabet kosullarinda bilgisayar bütünlesik teknoloji sistemlerinin gerekliligini anlayan ve uygulayan isletmelerin ayakta kalabilecegi gerçegi düsünüldügünde, Van ilinde faaliyet gösteren KOBI’lerin üretim ve yönetim süreçlerindeki stratejilerini bu teknolojilere göre belirlemeleri yakin bir gelecekte zor gözükmektedir.

KAYNAKLAR

Akgül. B. Elektronik Ticaretin Kalkinma Üzerindeki Etkileri, Yayinlanmamis Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.

Alpugan A. “Isdihdam Ve Is Yaratmada Küçük Ve Orta Ölçekli Sanayi Isletmelerin Rolü” Eskisehir Anadolu Üniversitesi IIBF. Dergisi, Cilt X Sayi, 1-2, 1992.

Baykal C; “Kobi’lerde Yapisal Düzenlemeler” Gümrük Birligi Sürecinde Kobi’ler Semineri, Istanbul : 2000. Cook M, Bredahl M.E., “Agribusiness Competitiveness In The 1980s: Discussion” American Journal Of

Agricultural Economics December No: 73, 1991.

Demirhan Z. Yeni Iletisim Teknolojilerinin Türkiyeye Girisi Konusunda Uygulanan Politikalara Ve Sosyo Ekonomik Gelismeye Etkileri” DPT Uzmanlik Tezi DPT Yayinlari Yayin No 22334-SPMG:422. 1993. DPT Yillik Raporlari (1989)

Duffey J. “Competitiveness And Human Resources” California Management Review.1988.

Ege A. Acar U. Avrupa Toplulugu Ile Gümrük Birligi Kapsaminda Küçük Ve Orta Boy Isletmeler Kosgeb Yayini Ankara 1993.

Güles H. K Bilisim Sistemlerinin Toplam Kalite Yönetimindeki Yeri Ve Önemi Dokuz Eylül Üniversitesi Iibf. Dergisi C: 15. 2000.

Harrison.R., Kennedy P.L., “A Neoclassical Economic And Strategic Management Approacah To Evaluating Global Agribusiness Competitiveness,” Competitiveness Review Vol 7-1. 1985.

Kester,C. W. Luehrman, T.A. “Are We Feeling More Competitive Yet? The Exchange Rate Gambit Sloan” Management Review Winter. 1989.

Karatas, S; Sanayilesme Sürecinde Küçük Ve Orta Ölçekli Isletmeler, 2. Baski, Veli Yayinlari, Istanbul, 1991

Kosgeb, “Türkiye Imalat Sanayinde Kobi Profili, Kosgeb Yayini, Ankara 1997. Kosgeb, www.kosgeb.gov.tr.

Mutlu Servet, Japonya Da Endüstri Yapisi Isletmelerin Ölçegi Verimlilik Ve Ücretler Mpm Yayini No. 391, Ankara 1989.

MARTHUR, S.S., “Talking Straight About Competitive Strategy” Journal Of Marketing Managemenet No: 8, 1992.

Müftüoglu T; Türkiyede Kobi’ler Sorunlar Öneriler Sevinç Matbaasi: Ankara,1991.

Pollaalis, Y, “E- Commerce Opportunities,For Small And Medium- Sized Enterprises (Smes): Analysis& Cases Within The Europen Union” Www. Ifgh.Ac.At/Kmuforum/ 2002.

Poon, S, Strom J. “Small Businesses Us Of internet, Some Realities, Association For Information Systems” Americans Conference Indianaplis,15-17 August. 2002.

Porter M.E. “What Is Strategy” Harvard Business Review November And December, 1996. Robbins S.P. Organization Theory, Prentice Hal, 1998.

Stank, T., Crum .M., Arango, M, “Benefits Of Interfirm Coordination In Food Industry Supply Chains” Journal Of Business Logistics, 20 (2)1999.

Sariaslan H. “Orta Ve Küçük Ölçekli Isletmelerin Finansman Sorunlari Çözüm Için Bir Finansal Paket Önerisi”. 1998.

Sharples J., Milham N., “Long Run Competitiveness Of Australian Agriculture” United States Department Of Agriculture Economic Research Service Foreign Agricultural Economics Report No: 243. 1990.

Sterrett, C, Shah A. “ Going Global On The Information Super Highway”, Advanced Management Journal Winter, 1998.

Vercan, R, “Bir Kobinin Dogasi Ve Kobi’lerin Bilgisayar Kullanimi Mpm Anahtar Dergisi, Ocak, 2001. Walzuch R. Ve Braven G.“Internet Adoption Barriers For Small Firms in The Netherlands” European

Management Journal Volume 18. 2000.

Yahyagil Y.M. Kobi’lerde Bilgisayar Teknolojileri Uygulamalari, Istanbul Ticaret Odasi Yayinlari Yayin No: 2001-26. 2001.

Yerlikan N, Kobilerin Avrupa Birligine Entegrasyon Sürecinde Karsilastiklari Teknolojik Sorunlar”, 2001 Yilmaz C., Z.Ecevit, O. Demirdögen, Kobilerde Bilgisayar Kullaniminda Bölgesel Farkliliklar, 6. Ulusal