Arastirma Bulgularinin Analiz

Yapilan çalisma sonucunda ankete katilan kisilerin, kisisel ve isletmelerine iliskin bulgulara bakildiginda asagida yer alan sonuçlar elde edilmistir:

a- Katilimcilarin Özellikleri

— Katilimcilarin yaslari 20 ile 50 arasinda degismektedir. Buna göre 20 – 30 yas arasindaki katilimcilarin orani %25’tir. 30 – 40 yas arasindaki katilimci orani % 50 ve son olarak 40 – 50 yas arasindakiler ise % 25 oraninda yer almaktadir.

— Katilimcilarin 30’u erkek 6’si bayan olup, erkekler %83,3’e bayanlar ise %16,7’ye karsilik gelmektedir. — Ankete katilanlarin, %44,4, orta düzey, %55,6’si ise üst düzey yöneticidir.

— Katilimcilarimizin firmalari kurulus yili itibariyle incelenmistir. Buna göre 1920 – 1960 yili arsinda kurulup anketimize katilanlarin sayisi 5 olup, orani %13,9, 1960 – 1985 arasi kurulan sirketlerin orani ise %50’dir. 1985’ten sonra kurulmus ve ankete 13 sirket katilmis olup, orani ise %36,1’dir.

b-Yöneticilerin AB Sürecine Iliskin Sahip Olduklari Bulgularin Degerlendirilmesi

Yapilan çalisma sonucunda her bir durum/hipotez ile ilgili test degerleri öncelik sirasina göre asagidaki tabloda yer almaktadir.

Ilk tabloda kamu ve sivil kuruluslarin AB sürecindeki gelismeyi nasil degerlendirdikleri ele alinmistir.

Tablo.3..Yöneticilerin AB adaylik sürecindeki gelismeyi degerlendirmesi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

Bu konuda iyi niyetli çaba sarf edildigi kanisindayim. 3,50 1,25 3 Kabul

Çalismalari çok yetersiz buluyorum. 3,41 1,29 3 Kabul

Gerçekten çok yogun bir çalisma yürütülüyor. 3,08 1,18 3 Kabul

9,99 3,72 9 Kabul Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

Görüldügü gibi katilimcilar çogunlukla (%71), AB sürecinde iyi niyetli (X= 3,50) ve yogun bir

çabanin sürdürüldügüne (X= 3,08) iliskin inanca sahiptirler. Çalismalara iliskin olumsuz tavirlarini kesin

olarak belirleyenlerin ve sarf edilen çabalarin tümüyle yetersiz oldugunu ileri sürenler (%29) ise (X= 3,41)

olarak karsimiza çikmaktadir. Bu baglamda AB sürecine iliskin ülkemizin bir gayret içerisinde oldugu inanci daha baskin bir unsur olarak kabul edilmis ve (X = 9,99) elde edilen sonuçlar bu dogrultuda 1. nolu

hipotezi desteklemistir.

AB sürecine iliskin yöneticilerin pazarla ilgili vizyonunu degerlendirmek amaciyla, hedef pazar düsünceleri ögrenilmeye çalisilmistir. Bu amaçla, yerel ve küresel pazar ile ilgili degerlendirmeleri ele alinmistir.

Tablo.4. AB adaylik sürecinde yöneticilerin hedef pazari degerlendirmesi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

Pazar olarak dünya ülkelerini hedef alarak üretim yapmaliyiz. 4,00 1,04 3 Kabul AB ülkeleri en önemli hedef pazarimiz olmalidir. 3,72 1,05 3 Kabul Ulusal pazarda faaliyet göstermek ve devamliligimizi saglamak yeterlidir. 3,27 1,20 3 Kabul Isletmeler öncelikle bölgesel pazardaki üretimlerini önemsemelidir. 2,88 1,28 3 Kabul Yerel pazar bazinda üretim ve satis isletmemiz için yeterlidir. 2,50 1,38 3 Kabul

16,37 6,39 15 Kabul

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

Genel anlamda küresellesmenin özelde ise AB sürecinin etkisi ile yöneticilerin pazar duyarliliklarinin arttigi ve vizyon kazandiklari görülmektedir. Bu durum isletmelerin hem üretim degerlerini farklilastirmakta hem de pazardaki rekabet sartlari içerisinde kendi durumlarini belirleme firsati vermektedir. Arastirmaya katilan isletmelerin öncelik degerlerini dünya pazari olarak belirlemeleri (X=

4,00) ve hedeflerini AB pazari ile iliskilendirmis olmalari (X= 3,72); pazar beklentilerinin düzeyini ortaya

koymaktadir. Bunun yani sira ulusal pazarin da öncelik ve önem degerine (X= 3,27) sahip olmasi, mevcut

pazar yapisinin korunmasina dayali bir güdünün yani sira pazara girecek yeni isletmelere karsi rekabet avantaji saglamaya yönelik bir tepki biçiminde degerlendirilebilir. Bu baglamda veriler, isletmelerin hedef pazar degerlerini arttirdigi hipotezi (X= 16,37) desteklenmektedir.

Yöneticilerin kazandiklari bu pazar vizyonunu uygulama sürecinde nasil yürüttükleri ise bu anlamda daha da önem kazanmaktadir. Bu amaçla dünya pazarina açilmada karsilastiklari sorunlarin isletmeleri nasil etkiledigini ögrenmek bir sonraki asamada ele alinmaya çalisilmistir.

Tablo.5. KOBI’lerin yurt disi pazarlariyla olan iliskilerinin degerlendirilmesi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

Ihracatta gümrükleme sorunlari ile karsilasilmaktadir 3,72 1,00 3 Kabul Ihracatta mevzuata iliskin sorunlar ile karsilasilmaktadir 3,63 1,19 3 Kabul Ihracatta finansal sorunlar ile karsilasilmaktadir 3,44 1,13 3 Kabul Ihracatta pazarlamaya iliskin sorunlar ile karsilasilmaktadir 3,36 1,09 3 Kabul Ihracatta Kalite-Standartlara uygunluk sorunlari ile karsilasilmaktadir 3,16 1,23 3 Kabul Ihracatta nakliye zorluklari ile karsilasilmaktadir 3,16 1,23 3 Kabul Ihracatta alacaklarin tahsili sorun olmaktadir. 2,77 1,19 3 Kabul

23,24 8,06 21 Kabul

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anla mindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

AB adaylik süreci içerisindeki en önemli beklentilerin basinda, serbest dolasim hakki ve ürün geçislerinin saglayacagi kolayliklar gelmektedir. Bu anlamda bir önceki veri analizinde ortaya çikan hedef pazarin genisletmesinin uygulama sürecinde nasil karsilik buldugu bu kisimda ele alinmaya çalisilmistir. Tablo 5.de de görüldügü gibi isletmeler, özellikle ürün satisi ile ilgili gümrükleme (X= 3,72) ve mevzuat

(X= 3,63) kaynakli sorunlar yasamaktadir. Bunun yani sira finansal zorluklar (X= 3,44 ), pazar sorunlari

(X= 3,36) ve kalite sorunlari (X= 3,16) anlamli degerler olarak karsimiza çikmaktadir. Bu durum

isletmelerin hedef pazar beklentilerinin ve degerlendirmelerinin uygulama süreci ile çok da uyumlu olmadigini ortaya çikarmaktadir. Bir baska ifadeyle sürecin islemesi ile birlikte mevcut kosullardaki zorluklarin hedef pazara dönük beklentileri zora sokacagi ve isletmelerin bu zorluklar baglaminda hazirliklarini istenilen düzeyde saglayamayacagi görülmektedir. Mevzuat ve resmi süreçle ilgili zorluklar yürütücüler tarafindan düzenlenip, giderilse bile özellikle isletme odakli sorunlarin giderilmesinde yasanacak zorluklar ve rekabet boyutu öncelikli olarak isletmelerin kendi yetenekleri ile asilmalidir. Bu durum 3 numarali hipotezi (X = 23,24) dogrulamaktadir.

Temel beklentiler anlaminda, AB adaylik sürecinin KOBI’leri nasil etkiledigi ise özellikle Pazar degerlendirmesinden sonra üzerinde durulmasi gereken bir baska önemli unsur olarak karsimiza çikmaktadir.

Tablo.6. AB adaylik sürecinin KOBI’lere etkisinin algilanmasi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

AB adaylik sürecinin firmamiza rekabet boyutunda zarari oldu. 3,80 1,00 3 Kabul AB adaylik süreci ile kalite standartlarimiz artti. 3,41 1,25 3 Kabul AB adaylik süreci ile beraber iç pazarda genisleme meydana geldi. 3,13 1,01 3 Kabul AB adaylik süreci ile ihracatimiz önemli ölçüde artti. 2,41 1,01 3 Ret AB adaylik süreci ile gümrük sorunlarimiz azaldi. 2,41 1,19 3 Ret AB adaylik süreci ile finansal sorunlarimiz azaldi. 2,38 1,02 3 Ret

Toplam _{18,24 6,48 18} Ret

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

AB adaylik sürecinin KOBI’lerin gelismesine ve büyümesine etkisini ölçmede 3 faktörün anlamlilik düzeylerinin degerlendiremeye deger oldugu görülmektedir. Adaylik sürecinin kaliteyi arttirdigi (X = 3,41),

ve iç pazarda rekabete dayali bir gelisme oldugu (X = 3,13) önemsenmekle birlikte, rekabetin isletmeleri

zarara ugrattigi (X = 3,80) öncelenen görüsü olarak dikkat çekmektedir. Uygulama ve mevzuat ile ilgili

araçlarinin beklenen zaman içerisinde yeterince gelistirilmedigini söylemek de yanlis olmayacaktir. Elde edilen veriler dogrultusunda “H4. AB adaylik sürecinin KOBI’lere olan etkisi gelismelerine katki saglamaktadir” hipotezi (X = 18,24) istatistikî anlamda anlamli degildir ve hipotez reddedilmistir. Bu reddin

anlami, AB sürecinin KOBI’lere yönelik temel hedefler baglaminda nasil degerlendirildigi Tablo.7. de görülmektedir.

Tablo. 7. AB KOBI politikalari temel hedeflerinin KOBI’lere etkisi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

Üretimde teknolojik gelisme saglandi 3,38 1,02 3 Kabul

Çalisma ortaminda iyilesme saglandi. 3,32 1,08 3 Kabul

Rekabet gücümüzde artis oldu. 2,94 1,09 3 Ret

Verimlilik artisi oldu. 2,91 1,02 3 Ret

Pazar payimizda artis oldu. 2,88 0,97 3 Ret

Kar yüzdemizde artis oldu. 2,58 0,87 3 Ret

Toplam _{18,01 6,05 18} Ret

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

“AB KOBI politikalarinin temel hedefleri, KOBI’lerin etkinlesmesini saglamaktadir” hipotezi de istatistikî bakimdan anlamli degildir ve hipotez ret edilmistir. Yapilan çalismada teknolojik gelismenin üretime etkisi (X = 3,38) ile çalisma ortamina olumlu katkisi (X = 3,32) anlamli bulunmakta ve

önemsenmektedir. Bunlarin disinda rekabet, verimlilik, pazar payi, kar yüzdesi ile ilgili degerlerin istatistikî bakimdan anlamli olmadigi görülmektedir. Bu durumda isletmelerin temel hedeflere iliskin bilgi ve kanaatlerinin olumlu olarak degerlendirildiginden söz etmek mümkün degildir.

Yöneticilerin temel hedefler için olumsuz kanaatleri olmasina karsilik, AB’nin kullanmis oldugu araçlar için daha yüksek beklentilere sahip oldugu asagidaki yargilarla ortaya çikmaktadir.

Tablo.8.AB’nin KOBI politikasina ulasmak için kullandigi araçlarin KOBI’lerin gelismesine etkisi

One Sample t Testi Yargilar Ort Std. Sap Test Dg. p

Arastirma ve gelistirmeye destek 3,97 1,05 3 Kabul

Iç pazar ve mallarin serbest dolasimi 3,75 1,10 3 Kabul

Yasal çerçevenin gelistirilmesi ve idari reform 3,69 1,03 3 Kabul

Ekonomik ve parasal politika 3,69 1,00 3 Kabul

Egitim ve staj politikasi 3,58 0,87 3 Kabul

Ticaret politikasi 3,52 1,02 3 Kabul

Toplam _{22,20 6,07 18} Kabul

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

AB sürecine iliskin temel politikalarin olumlu etkide bulunmadigi kanaatine karsilik, AB’nin KOBI politikasina iliskin kullandigi araçlarin olumlu etkide bulundugu ve süreci kolaylastirdigi isletmeler tarafindan kabul (X = 22,20) görmektedir. Bu hipotezi test etmede kullanilan yargilarin tümü anlamli bulunmakta, bir

baska ifade ile uygulamadaki bütün araçlar önemsenmektedir. Özellikle AR-GE destegi (X = 3,97) ve

serbest dolasima (X = 3,75) iliskin degerlendirmeler öncelik kazanmistir. Yasal çerçevenin ve ekonomik

araçlarin olumlu katki saglayacagina inanilmakta, ancak bu yüksek inanç; ortalamanin üzerinde olmakla birlikte daha düsük düzeyde seyreden egitim ve ticaret destegi için geçerlilik arz etmemektedir.

Yöneticilerin hedeflerini belirlemesi ve AB süre cine uyum saglamasi açisindan önemli bir yere sahip olan 6. Çerçeve Programi’nin degerlendirilmesine iliskin ulasilan sonuçlarin dikkat çekici oldugunu söylemek yanlis olmayacaktir.

Tablo.9. Yöneticilerin bakis açisi ile 6. Çerçeve Programinin ülkemizdeki KOBI’lere etkisi

One Sample t Testi

Yargilar Ort Std. Sap _{Test Dg. p}

Büyük sirketler dahi arastirma-gelistirme ve pilot projeler için fon ayiramadigi

bir ortamda, hibe fonlar Türk sirketleri ve KOBI’ler için hayati tasimaktadir. 4,25 0,97 3 Kabul Projelere partner olarak katilma, KOBI’lere bir maliyet yüklemedigi gibi

avantaj saglamaktadir. 3,91 0,87 3 Kabul

Sirketlerin ve KOBI’lerin gücünün artmasi ve sayginlik kazanmasi için Avrupa sirketlerine üstünlük gereksinmesini en iyi karsilayan ve tetikleyen

mekanizmalar 6.Çerçeve Program’indadir. 3,88 0,82 3

Kabul Altinci Çerçeve Programi, KOBI’ler için 2010 yilina kadar olan yenilikleri ve

buluslari ortaya koymasi bakimindan kritik bir süreci baslatmistir. 3,75 0,73 3 Kabul AB Komisyonu, KOBI’lere 6. Çerçeve Programi süresince hibe fon tahsisi

etkinlik artisini saglayacaktir. 3,69 1,00 3 Kabul

Altinci Çerçeve Programi ile; KOBI’ler Ar-Ge yeteneklerini, yenilikçiliklerini ve bulusçuluklularini katilacaklari projelerle kanitladiklari takdirde, bu sonuç

Türkiye’nin tam üyelige giden yolunu kisaltacaktir. 3,52 1,02 3

Kabul

Toplam _{23 5,41 18} Kabul

Not: (i) n=36 ; (ii) Ölçekte 1=kesinlikle katilmiyorum ve 5 kesinlikle katiliyorum anlamindadir; (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (K2_{= 276,085 ve p<,001) sonuçlar istatistiksel bakimdan anlamlidir.}

AB sürecinde son derece önemsenen (7. Çerçeve programina iliskin bir degerlendirme sürecini kapsayan) 6. çerçeve programinin, ülkemizdeki KOBI’ler için yarar sagladigina iliskin inanç (X = 23),

Tablo 9.da açikça görülmektedir. Bir önceki hipotezin de birinci önceligine sahip ve en önemli unsuru olan AR-GE çalismalari (X= 4,25), bu hipotezde de ön plana çikmaktadir. Bu durum 2010 yilina kadar sürecek

olan kritik dönemin degerlendirilmesine de katki saglayacagi kanisini da (X= 3,75)beraberinde

getirmektedir. Diger taraftan çözüm ortakliginin önemsenmesi, iliskide açiklik ve rekabetteki yetmezligin dikkate deger bir çözümü olarak karsimiza çikmakta ve programin üstünlük saglamayi gerçeklestirecek unsurlar barindirdigi kanaati (X= 3,88) vurgulanmaktadir. Bu görüs daha düsük düzeyde de olsa hibe

yoluyla saglanacak finansal destek ve yenilikçiligin gelistirilmesi yoluyla AB sürecinin basariyla tamamlanacagi degerlendirmesinde de ortaya çikmaktadir.

SONUÇ

Arastirma kapsamindaki isletme yöneticilerinden elde edilen bulgular ve yapilan analizler degerlendirildiginde “Ht = AB süreci KOBI’lerin gelismesi ve etkinlesmesi açisindan önemli ve etkin bir

degerdir” hipotezi dogrulanmaktadir. Algilanan önemin ve etkinligin degeri irdelendiginde ulasilan bilgiler

detaylandirilacak olursa;

—Yöneticilerin AB süreci ile birlikte kalite artisi, teknolojik ilerleme, çalisanlarin kosullarinda iyilesme gibi olumlu gelismeleri fark etmekle birlikte, mevcut durum degerlendirmesi sonucunda karsilasilacak zorluklari görmeleri, sürece ait çabayi takdir etmekle birlikte henüz istenen düzeyde olmadiklarina iliskin belirgin bir ipucu vermektedir.

—Yöneticiler KOBI’ler baglaminda AB sürecini degerlendirip, beklentilerini temellendirecek yaklasimlarini ortaya koyarlarken, AB’ye dönük çabalari ve politikalari olumlu bulmakla birlikte sürecin tümüne iliskin degerlendirmelerinde farkliliklar dikkat çekmektedir. Nitekim dis pazarlara iliskin vizyonlari gelismis ve bu pazarlara dönük degerlendirmeleri çesitli zorluklara ragmen olumlu gözükürken, AB sürecinin pazarin yani sira üretim ve verimlilik gibi temel hedeflere dönük politikalari kaygi ile karsilanmaktadir. Bu gelismelere bakarak beklentilerin yüksek oldugu ancak rekabet ve etkinlik baglaminda esit ya da etkin yapiya henüz kavusulmadigi görülmektedir. Ancak bu etkinligin kazanilmasi için gerekli olan araçlarin ne oldugunu bildikleri de arastirma bulgulariyla ortaya çikmaktadir. Nitekim 6. Çerçeve programi gibi temel bir politikadan ve gelisime yönelik KOBI araçlarinin saglayacagi destege iliskin degerlendirmelerde de görüldügü üzere öncelikle arastirma ve gelistirme faaliyetlerinin avantaji yakalamadaki zorunlulugu ortaya konmaktadir. Bunun yani sira pazarlamaya dönük stratejik gelisim ve desteklerin getirecegi avantajlari ve

finansal katkilara iliskin beklentileri AB’ye iliskin olumsuzluklari ortadan kaldiracak temel göstergeler ve araçlar olarak kabul edilmektedir.

—AB sürecinin sagladigi/saglayacagi gelistirme araçlarinin kullaniminin yani sira, 6. Çerçeve programina verilen destekten de anlasilacagi üzere karsilasilan sorunlarin çözümü ve süreç içerisinde istenen düzeye gelinmesi için süreçle entegre bir destek programi, pazarda çözüm veya stratejik ortakliklar ve yenilik çalismalari yöneticiler nezdinde Türkiye’deki KOBI’lerin mevcut ve olasi sorunlarini giderecektir. Kavusulan çözümler ayni zamanda isletmelerin es deger bir yapiya kavusmalarina da katki saglayacaktir.

Sonuç olarak, AB sürecinde yol alan KOBI’ler gelismelerin etkisini sindirme ve yeni gelismelere hazirlik olma yönünde göreceli de olsa uygulamalarin anlamini kavramada önemli bir gayret içerisinde olmakla birlikte, süreci tam anlami ile kavradiklari söylemek çok anlamli olmayacaktir. Ortaya çikan etkinin sinerjiye dönüstürülmesi için ilgili kamu yürütücülerinin ötesinde yöneticilerin/isletmelerin de; hem AB sürecine iliskin gelismeleri izlemesi hem de araçlarin etkin ve yerinde kullanilmasina iliskin daha ciddi ve etkin bir çaba sarf etmesi gerçegi ortaya çikmaktadir.

KAYNAKLAR

Anonymous,14.03.2005, http://www.kosgeb.gov.tr DPT, 2004, KOBI Stratejisi ve Eylem Plani, Ankara http://www.insankaynaklari.com , 11.03.2005

Kuru,M., 2003, “AB ve KOBI’ler, “, http://www.gencbilim.com

Ören, K 2003, “Avrupa Birligi ve Türkiye’nin Küçük ve Orta Büyüklükteki Isletmelere (KOBI) Sagladigi Tesvikler ve Kullanim Alanlarinin Karsilastirilmasi” , C.Ü. Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayi 2, s. 105–118. www.euturkey.org.tr,11.03.2005 www.deik.org.tr, 10.03.2005 http://europa.eu.int, 10.03.2005 http://europa.eu.int/comm/external_relations/delegations/intro/index.htm, 10.03.2005 http://www.deltur.cec.eu.int, 20.02.2005 http://europa.eu.int/comm/external_relations/delegations/intro/index.htm, 10.03.2005 www.kobi-efor.com.tr, 17.03.2005

Çakir, Y, 2003, “Altinci Çerçeve Programi, Sirketler ve KOBI’LER”, TOBB Günlügü, s.1–6. Avrupa Birligi’nin Girisimcilik Politikasi ve Türkiye’nin Uyumu, 2001,IKV Yayinlari, Ankara.

Çapanoglu, S.G., 2004, Avrupa Birliginin KOBI Politikasi / 15 Soruda 15 AB Politikasi, Promat Basim Yayin, Ankara

KOBI’LERIN KÜLTÜREL DEGISIM SÜRECINDEKI TEMEL DEGISIM

Belgede 2. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi (sayfa 148-154)