SIKIŞTIRMALI BAĞLANTI ELEMANI

Sıkıştırmalı birleştirmeler kaynak işlemi işleminin olumsuz etkilerini (Boru iç yüzeyinin bozulması ve hijyen şartlarının azalması vb.) yok etmek için ve küçük çaplı uygulamalar (22 mm ve daha küçük çaplar) için tercih edilir. Montaj kuvvetlerini azaltmak ve daha güvenilir bir bağlantı sağlamak için 22mm dış çapın üzerindeki boyutlar için, dişli borular ve sıvı conta kullanımı önerilir.

Sıkıştırma aleti SAE 72 veya 88 standartlarına uygun kafa küre kılıfı preslenmiş 304 ve UL onaylı ve 38°C 1380 kPa asgari basınç üretecek nitelikte olmalıdır.

Genelde Östenitik, ferritik ve martensitik bağlantı elemanları ASTM A479/A479M standartlarından birine uygun 316 yüksük, gövde ve somunu paslanmaz çelikten, dişleri ISO 228-1 veya ASME B228-1.228-1’e olmak zorundadır.

5.5.2. Sıkıştırma Bağlantı Parçaları

35 mm'ye kadar çaplardaki sıkıştırma bağlantı parçaları TS EN 1254-1'e veya ASTM B124/B124M uygun preslenmiş pirinç alaşımı C37700 olmalıdır. Tüm bağlantı parçaları imalatçının talimatlarına uygun olarak monte edilmelidir. Tamamlanmış birleştirmelerinin sızdırmazlık seviyesinin tavsiyeler ile uyumlu olmasını sağlamak için özel özen gösterilecektir.

Mümkün olan yerlerde iç redüksiyon (içten daralan) kullanımından kaçınılmalıdır.

109

EN 1057 Bölüm 1 Tablo X tip bakır borudan başka bir tip boruya bağlamak için sıkıştırma bağlantı parçalarının kullanılması uygun bir boru astarının kullanılmasını gerektirebilir

5.6. FLANŞLI MONTAJ

Flanş kullanım amacı boruların bir bölümünün erişim veya test amacıyla sökülmesi gerektiğinde veya çeşitli ekipman, vana, boru malzemesi değiştiğinde toprak altı giriş ve çıkışlarda boruları izole etmek veya körlemek için flanş bağlantılar yapılır. Tiplerine göre flanş kaynak boyunlu, slip-on, soket kaynaklı, Kayar flanş (üst-üste Lap joint) konan veya dişli olarak kullanılır.

Resim 5-3 Paslanmaz Çelik Kayar Flanş Resim 5-4 Paslanmaz Çelik Kayar Flanş

Resim 5-5 Paslanmaz Çelik İzolasyon Flanş bağlantısı

Flanş ve flanş bağlantı elemanlarının delik iç çapı, kullanıldıkları boru iç çapı ile doğru örtüşmelidir. Sistemin test basıncı ve çalışma sıcaklığı için doğru tip flanş kalınlığı ve contalar kullanılmalıdır. Ayrıca Flanş bağlantıların montajında kullanılan cıvataların ve ilgili tip somun ve rondelaların çapına ve uzunluğuna özellikle dikkat edilmelidir. Kullanılan Paslanmaz çelik malzemenin Östenitik veya ferritik martensitik olmasına bağlı olarak aşağıda belirtilen standart ve özelliklerde temin edilerek kullanılır.

Kaynaklı bağlantılarda vidalı flanş kaynak yapılarak kullanılmamalıdır.

110

Flanş Contaları faturalı veya faturasız olması durumuna göre karşılıklı flanşlar arasında kullanılacaktır. Östenitik dövme paslanmaz çelikler ASTM A182/A182M’e göre AISI304, 304L, 316, 316L basınç sınıflarına göre 150, 300, ASME B16.5’e göre delikleri delinmiş, 1.6 mm faturalı veya faturasız kullanılır.

ASTM A351/A351M’e göre döküm Östenitik paslanmaz çelik karşı flanş döner tip (Van Stone type) ASME B16.5 veya ASME B16.1 standardında basınç sınıfı 150’e göre delikleri delinmiş olarak kullanılır.

Eğer vana veya ekipmanların üzerindeki karşı flanş demir döküm ise cıvatalar ASTM A193/A193M’e göre B8 Sınıf 1 ve ağır altıgen başlı somunlar ASTM A194/A194M’ e göre 8 serisi olmak zorundadır.

Mevcut flanş ile bağlantı işlem yapılıyor ise, mevcut flanş standartlara göre delik konfigürasyonu kontrol edilir. Uygunsuzluk varsa mutlaka boru cinsi ve standart karşı flanş tam uygunluğu kontrol edilerek işlem yapılır. Flanş için seçilen cıvata ASTM A193/A193M’e uygun ve B8 veya B8C alaşımlı çelik ve ASTM A194/A194M’e uygun 8 veya 8C alaşımlı çelikten altıgen başlı somun kullanılır.

Conta olarak ASME B16.5’e uygun nitelikte metalik olmayan contalar ASME B16.21’e uygun maksimum 3 mm kalınlıkta kloropren lastik, No:80 sertlikte ve 10,34 MPa çekme basıncında 125% uzama katsayısı ile düz faturalı ve faturasız flanş veya ASME B16.20’e uygun metalik contalar kullanılır.

Flanş contaları faturalı veya faturasız olması durumuna göre karşılıklı flanş arasında kullanılacaktır. Ferritik ve martensitik dövme paslanmaz çelikler ASTM A182/A182M’e göre 430 veya 6a Sınıf 1, basınç sınıflarına göre 150, 300, ASME B16.5’e göre delikleri delinmiş ve 1.6 mm faturalı veya faturasız kullanılır.

ASTM A352/A352M’e göre döküm ferritik ve martensitik paslanmaz çelik karşı flanş döner tip (Van Stone type) ASME B16.5 veya ASME B16.1 standardında basınç sınıfı 150’e göre delikleri delinmiş olarak kullanılır.

Eğer vana veya ekipmanların üzerindeki karşı flanş demir döküm ise cıvatalar ASTM A193/A193M’e göre B8 Sınıf 1 ve ağır altıgen başlı somunlar ASTM A194/A194M’ e göre 8 serisi olmak zorundadır.

Mevcut flanş ile bağlantılı işlem yapılıyor ise, mevcut flanş standartlara göre delik konfigürasyonu kontrol edilerek uygunsuzluk var ise mutlaka boru cinsi ve standart karşı flanşa tam uygunluğu kontrol edilerek işlem yapılır. Flanş lar için seçilen cıvata ASTM A193/A193M’e uygun ve L7veya L7A alaşımlı çelik ve ASTM A194/A194M’e uygun 8 veya 8C alaşımlı çelikten altıgen başlı somun kullanılır.

Conta olarak ASME B16.5’e uygun nitelikte metalik olmayan contalar ya ASME B16.21’e uygun maksimum 3 mm kalınlıkta kloropren lastik No80 sertlik te,10,34 MPa çekme basıncında 125%

uzama katsayısı ile düz faturalı ve faturasız flanş veya ASME B16.20’e uygun metalik contalar kullanılır.

Conta boru iç ölçüsüne taşmamalıdır. Asbestli contalar kullanılmamalıdır.

111

Somunun altındaki bir rondela ile sıkıca çekildiğinde flanş bağlantıların cıvataları ve somunları, ünitenin ötesinde iki dişten veya 3 mm dişten az olmamalıdır.

Flanş TS EN 1092-1 olmalı ve kaynak yapıldıkları boru hattı ile aynı tipte malzemeden olmalıdır.

Resim 5-6 Paslanmaz Çelik Flanş bağlantı Elemanları

5.7. YÜKSÜKLÜ GEÇİRME MONTAJI

5.7.1. Yüksüklü montaj Presli Bağlantı Yöntemi

İtme geçirmeler lehim, macun veya diş açma işlemini gerektirmez. Birleştirmeler gereç olmadan yapılabilir. Birleştirme için herhangi bir ısı gerekmez. Ayrıca kolayca çıkarılma avantajına sahiptirler. Ayırmak için özel el aleti gerekmektedir. Yüksük parçası sıkılırken kırıldıktan sonra tekrar kullanılamaz ve rakoru değiştirmek gerekir.

Bu ürünlerin çalışma sıcaklık ve basınç aralıklarına göre kullanılması için özen gösterilmeli ve Üreticinin verdiği ayrıntılara bakınız.

Resim 5-7 Paslanmaz Çelik Yüksüklü bağlantı Parçaları

5.7.2. Yüksüklü Bağlantı Parçaları

Çoğu bağlantı parçası küçük delikli ve mikro delikli sistemlerde kullanım için uygundur ve onaylanmıştır. Sıcaklık ve basınç aralığı için üreticiden onay alınmalıdır.

Sadece Östenitik soğuk çekme P304, 304L, 316, 316L paslanmaz çelik malzemelere izin verilir.

O-ring sızdırmazlık contası olarak Butadin akrilonitril, EPDM (etilen propilen diene monomer) veya fluoro Elastomerik malzemeler kullanılabilir.

112 5.8. BORU DESTEKLERİ VE AKSESUARLARI

Standart veya özel yapılmış olsun, BORU DESTEKLERİ VE AKSESUARLARI boruya ve uygulama açısından tespit edildikleri yapıya uyumlu ve malzeme açısından uygun olacaktır.

Yumuşak çelik borular için sağlanan destek ve sabitlemeler hakkında genel bilgilere bakınız.

Paslanmaz çeliğin malzeme özelliği, yumuşak çelikten önemli ölçüde farklıdır. Genleşme ve büzülmeye bağlı sabitlemeler üzerindeki hareket ve indüklenen yükler daha büyük olacaktır.

5.9. BORULARDA ISIL (TERMAL) UZAMA VE KISALMA

Boru hattının genişlemesine yönelik alınacak tedbirler, boru hattı gerilmelerini sınırlamak, boruların hareketini kontrol etmek, ekipmana ve binaya uygulanan kuvvetlerin aşırı olmamasını sağlamak için yeterli olacaktır.

Detaylı hesap yöntemleri için EK-1 Tesisat boru tasarım kısmına bakınız 5.9.1. Doğal Esneklik

Boru Hattı Genleşme gerilmelerini kontrol etmek için esneklik, tercihen yön değişiklikleri veya fabrikasyon boru parçaları ile sağlanmalıdır.

Mümkün olan yerlerde genleşme döngüleri tek parça halinde olmalıdır. Bükülmelerdeki borunun toplam uzunluğu bunu engelleyecek şekilde ise, merkeze mümkün olduğunca yakın olan uzun kollarda eklemler yapılmalıdır. Dirseklerin dönüş noktasında veya kısa kol ayrımın da hiçbir eklem yapılmayacaktır.

Detaylı hesap yöntemleri için KISIM 12 Tesisat boru tasarım kısmına bakınız 5.9.2. Genleşme Parçaları

Genleşme parçaları yalnızca doğal boru hattı esnekliğinin mümkün olmadığı durumlarda ve tedarikçinin talimatlarına tam olarak uygun şekilde kullanılmalı ve kurulmalıdır. Bu talimatlar, bina yapısı tarafından uygulanacak yükler hakkında bilgi de dâhil olmak üzere gerekli kılavuzların ve ankrajların tasarımını ve kurulumlarını kapsamalıdır.

Ürün tedarikçi kataloğu https://www.ayvaz.com/urun-alt-kategori/1-Metal-Koruklu-Kompansatorler.html

Ürün tedarikçi kataloğu http://www.rotatekkompansator.com.tr/urunler 5.9.3. Boru sabitleme elemanları (Sabit Noktalar)

Genleşme düzenlemelerinden kaynaklanan maksimum yükleri taşıyabilen sert yumuşak çelik boru ankrajları sağlanacaktır. Ankrajların ve kılavuzların yapıya veya diğer tabana bağlanmasıyla yüklenen yüklerin yeri için bina yapımcısı ile anlaşma sağlanacaktır.

5.9.4. Soğuk Çekme

Çelik boruların soğuktan büzülmesi, montaj sırasında uygun geçici ara parçalar kullanılarak önlenebilir. Genleşme düzenlemeleri tasarımının gerektirdiği şekilde boru tesisatı montajı sırasında yapılacaktır.

113