KISIM 1. GİRİŞ
1.1. Önsöz
Mekanik Tesisat Müteahhitleri Derneği MTMD olarak, ‘’Boru Tesisat Sistemleri’’ yayını hazırlamaktaki hedefimiz, tesisat sektöründeki ‘’İhale Evrakları- Keşif Özetleri ‘’ evraklarında
13
standartlaşmanın daha doğru ve ülkemiz genelinde boru malzeme tanımlarının daha homojen olmasını sağlamak ve dolayısıyla da uygulanmadaki hata ve aksamaları önlemektir. Bu yayında tanımlanan mekanik tesisat boru sistemleri, özellikle üst ve alt yapı işlerinde yaygın olarak kullanılan boru devreleri ile sınırlı olup bunlar;
• Isıtma, Soğutma vb. Kapalı-Açık Devre Su Çevrim Sistemler,
• Buhar-Kondens Devreleri,
• Sıhhi Tesisat soğuk-sıcak su gibi açık akış devreleri,
• Yangın Söndürme sistemleri gibi durağan su devreleri,
• Doğal Gaz ve Yakıt Yağı (Dizel, kalorifer yakıt yağı vb.) devreleri,
• Basınçlı Hava ve Vakum devreleri,
Olarak özetleyebiliriz. Bu yayın kapsamında belirtilen bilgiler, yaygın olarak kullanılan
sadece üst/alt yapı işlerindeki ileri teknoloji gerektirmeyen standart yapı işlerinde gerekli boru devreleri içindir ve ilgili tanımlarda boruların hangi basınç, sıcaklık ve ortamda kullanılacağı belirtilmiştir. Ayrıca ilgili boru sistemleri tanımlarında görüleceği gibi, aynı boru sistemleri için birden çok malzeme seçeneği olan boru tipleri önerilmiştir. Seçim kararı, yatırımcı/yapı kullanıcısı, tasarımcı ve uygulamacı arasında değerlendirilerek verilebilir.
Özellikle altını çizmek gerekir ki; özel ve ileri teknoloji gerektiren endüstriyel tesisler için gereken boru uygulamalarına bu yayın cevap veremez ve bunlar için özel danışmanlık almak veya buna uygun uluslararası standartlara başvurmak gereklidir.
Mekanik boru tesisat sistemlerinin amacı, ısıtma, soğutma, sıhhi tesisat, yangın, yakıt devrelerindeki akışkanların yapı içindeki son kullanım noktalarına taşımak ve gerektiğinde geri döndürmektir. Özetle kullanıcıların konforunu sağlamak için, akışkanların verimli ve güvenli bir şekilde taşımak, boru tasarım ve uygulama ekiplerinin görevidir. Dolayısıyla yapılardaki tüm mekanik sistemlere hizmet eden boru tesisatı sistemlerinin tatmin edici performansından, Yapı kullanıcılarının memnuniyeti önemli derecede etkilenmektedir. Bu memnuniyete ulaşmada kilit faktör, herkes tarafından anlaşılan ve bir sistemin aşağıdaki unsurları sağlayacak önemli unsurlarını tanımlayan ortak bir şartnamenin bulunmasıdır;
• Müşteri için, belirtilen bir standartta yeterlilik güvencesi taşıması ve yatırımının maddi karşılığını alması.
• Müteahhit için, rakipleriyle ortak bir temel üzerinde hareket etmesi ve kendisinden beklenen standartların açık olması.
• Her ikisi için de ortak bir niyet tanımına sahip oldukları.
MTMD, üye firmalarının veya üye olmayan diğer benzeri firmaların ve müşterilerinin menfaatlerinin (Yasal gereklilikleri, Türk ve Avrupa Birliği Standartlarını tamamlayıcı açıklayıcı) uygulama konularına açıklık getiren bir teknik şartname niteliğinde bir derleme yayımlayarak geliştirilebileceğine ve bir araya getirilebileceğine inanmaktadır.
Bu nedenle bu yayının öncelikli amaçları:
• Bir yüklenici/uygulayıcı atayan müşteriler için (rekabet veya müzakere yoluyla) bilgi sağlamak.
• Boru tesisatı için bir malzeme ve işçilik konusunda standart sağlamak.
• Bağımsız denetleme ile doğru uluslararası kabul görmüş standart işçilik sağlamak.
Bu derleme yayın hem müşterilerin hem de yüklenicilerin uygun olduğu şekilde sözleşme belgelerine dâhil etmeleri için kaynakça olabilir. Ayrıca sahada çalışan ve teklif hazırlayan teknik personel için düzenli başvuracakları el kitabı olması hedeflenmiştir.
14 1.2. İşçilik Standardı
Bu yayın tarafından belirlenen işçilik standardının, çoğu normal ticari ve kısmen endüstriyel tesisatlar ile uygun olması amaçlanmıştır ve gereksiz ayrıntılı işlem yapılmaksızın kurulum ve enerji kullanımında Tavsiye Edilen uygulamaları içermektedir. HVCA bu ilgili standart kapsamın da bulunan bilgilerin, doğru çalışma ve uygun bakım ile uzun yıllar boyunca tatmin edici hizmet sunacak tesislerin üretiminde önemli bir yardım kaynağı olmasını istemektedir.
Müşterilerin kendi özel gereksinimlerine sahip olduğu durumlarda, müşteri, tasarımcı ve yüklenici arasında şartlar üzerinde anlaşmaya varılmalıdır.
1.3. Kalite Güvence
Bu yayın, müşterilere ihtiyaç duydukları kurulum standartlarını tanımlamadaki önemli rollerini yerine getirmelerinde yardımcı olacak bir kıstas olarak kullanılabilir.
MTMD, bu yayının kalite güvencesi planlarını ve kalite değerlendirme çizelgelerini tamamlayacağını öngörmektedir. Bağımsız bir sertifika düzeninin temelini oluşturmakla birlikte, montaj standartlarındaki Tavsiye edilen Uygulama’yı temsil eder.
1.4. Kapsam
TR-20 kapsamında tarif edilen bilgiler, İngiltere'deki projelerle ilgilidir. Yurtdışı çalışması için tasarlanmamıştır. Bununla birlikte diğer standartlar kapsamında yapılan eklentiler ile, derleme hükümleri yurt içi ve yurtdışı taahhüt işleri için uygun olabilir veya bir temel oluşturabilir.
Bu yayın, uygun CIBSE veya BSRIA belgelerinde referans olması gereken tasarım veya devreye alma ile ilgili konuları kapsamamaktadır.
Bu yayın, prosedürleri belirlerken "gerekir", "yapacak" ve "zorunlu" terimlerini kullanmaktadır:
• "Zorunluluk" terimi, yayın sırasında bir kanuni şartnameyi tanımlar.
• "Yapacak" terimi, tam olarak ve sapma olmadan uyulması tasarlanan bir prosedürü belirtir.
• "Gerekli" terimi, önceden dikkate alınarak, sapmanın kabul edilebilir olduğu kabul edilmedikçe, uyulması tasarlanan bir prosedürü belirtir.
• “Doğrudan Erişimsiz veya Kalıcı Olarak Gizlenmiş Montaj Uygulamaları”: Gömülü boru hatları (toprak, beton vb.) ile müdahale kapağı olmayan ve ulaşılamayan boru galerisi, asma tavan, bölme vb. alanları belirtir.
• “Erişilebilir alanlardaki Montaj Uygulamaları”: Tesisata müdahale etme ve ulaşma olanağı olan açıktaki ve bakım kapağı olan asma tavan, boru galerisi, boru şaftı vb.)
• “Tasarımcı” Tesisat sistemlerini projelendiren
• “Yüklenici” Tesisat İşlerini yapmaya uygun, uygulayan firma.
• “Danışman” Tesisat sistemlerini proje ve yerinde yapılan uygulamaları kontrol eden İşveren adına denetleyen Temsilci,
• “Proje Yönetim” Yapım süresince proje ve yerinde yapılan uygulamaları idari ve teknik olarak İşveren adına denetleyen ve yöneten Temsilci,
• “TAD görevlisi” Tesisat sistemlerini mevcut proje ile yerinde yapılan uygulamaların birbiri ile örtüşmesi için gerekli test ve ayarları yapan ve raporlayan Görevli,
15
16
KISIM 2. MALZEME SEÇİMİ VE TESİSAT SİSTEMLERİ TANIMLARI
2.1. SIHHI TESİSAT BORULARI
2.1.1. SIHHİ TESİSAT İSLETME KOŞULLARI VE SİSTEM TANIMI
İşletme Koşulları
Bu kitap, soğuk su tesisatı işletme basıncı için 10 bar ve 3 m/saniye altında akışkan hızı, sıcak su tesisatı için yine işletme basıncı 10 bar ve 90ºC'ye kadar çalışan sıcak su tesisat boruları içindir. Sıcaklığın ve basınçların bunu aşması gerektiği durumlarda, özel hükümler geçerli olur.
Su hızı 3 m/saniye üzerine çıktığında borularda erozyon etkisi ortaya çıkmaktadır.
2.1.2. KULLANIM SOĞUK SU TESİSATI
Soğuk su tesisatları hem şehir içme ve kullanma suyu ana şebekesinden hem de köy, mecra veya benzeri bir su borusu dağıtım sisteminden beslenen devreler olabilir. Suyun içeriğinde insan sağlığına zarar verecek herhangi bir malzeme bulunmaması, bakteri ve diğer kirleticilerden arınmış ve filtrelenmiş, niteliği içmeye uygun su tesisatı devreleri ticari ve endüstriyel binalarda monte edilmiş tüm boru hatlarını kapsar.
Dağıtım sistemi, yüksek bir seviyede bulunan çelik veya beton su deposundan yerçekimi kuvvetiyle pompasız dağıtım şebekesi olabileceği gibi bir veya birden fazla su deposundan hidrofor ile basınçlandırılan dağıtım sistemleri için kurulmuş boru hattı tesisatı olabilir.
Özellikle gri su ve yağmur suyu toplama ve dağıtım sistemleri boru elemanları seçilirken kullanılan boruların hijyen şartlarında dağıtım yapan borularla karışması veya birleştirilmesi uygun değildir.
2.1.3. KULLANIM SOĞUK SU BORU SEÇİM TABLOLARI
Bu tablolar, kullanılan farklı malzemeler, birleştirme yöntemleri ve kullanım yerleri için rehberlik etmektedir.
İngiliz standartlarında en yaygın malzeme, standart kaplamalı bakır borudur. Hem paslanmaz çelik hem de plastik borular yaygın şekilde kullanılır. Suyun sertlik derecesi, içindeki çözülmüş mineraller ve su kalitesinin izin verdiği durumlarda galvanizli boru kullanılabilir. Bu malzemenin teklif edildiği yerlerde yerel su tedarikçisine danışılarak onay alınmalıdır.
Tasarımcı tarafından tarif edilmiş galvanizli boruların galvanik1seviyesi esas alınmalı ve farklı galvanik seviyelerde boruların montaj sırasında karıştırılmasının herhangi bir olumsuz etkisinin bulunmadığından yüklenici emin olmalıdır. Özellikle yumuşak su, deminerilezasyon (minerallerden arıtılarak iletkenliğinin düşürülmesi), desilenasyon (suyun oksijen ile yakılıp içme suyu haline getirilmesi), kimyasal dozlama işlemlerine tabi su tesisat hatları için bağlantı elemanları hariç vanalar dâhil plastik esaslı cihazlar kullanılır. RO (ters Ozmos) hatları yüksek basınç gerektirdiği için yüksek basınca dayanıklı sert PVC-C veya ABS gibi borular kullanılır.
Not¹ Türkiye’de yaygın olarak galvaniz ve düktil boru kullanılmakta olup bunun yanında PVC, HDPE, PEX, PP, Bakır, Paslanmaz Çelik, PPR3 ve yapıştırma muflu PVC borularda yoğun biçimde kullanılmaktadır.
17
Tablo:2.1-1 Galvaniz ve Siyah Karbon Çelik Borular GALVANİZ VE SİYAH KARBON
ÇELİK BORU Erişilebilir Alanlardaki Montaj
Uygulamaları
DN150 >DN150 DN150’ye
kadar >DN150 Dikişli Galvaniz Çelik Boru TS EN
10255 +A1 Ağır Seri
Dikişli Galvaniz Çelik Boru TS EN
10255+A1 Orta Seri 2 2
Dikişli Çelik Boru TS EN 10255 +A1
Ağır Seri 1 1
Dikişli Çelik Boru TS EN 10255+A1
Orta Seri 1,2 1,2
Dikişli Çelik Boru TS EN
10217-1:2019 1 1 Döküm Bağlantı Parçaları TS 11 EN
10242 2
1. Üretimden sonra galvanizleme yalnızca kaynaklı imalatlarda Üretici önerileri olarak özel malzemeler.
2. Orta seri borular için 20, 40 ve 65 mm'lik ebatlar hariçtir. Bu çaplar ağır seri kullanılır.
Boru üretici link https://www.borusanmannesmann.com/spiral-kaynakli-hsaw-su-hat-borusu Tablo:2.1-2 Paslanmaz Çelik Borular ve bağlantı Yöntemleri
PASLANMAZ ÇELİK BORULAR Erişilebilir Alanlardaki Montaj Uygulamaları
Doğrudan Erişimsiz veya Kalıcı Olarak Gizlenmiş
Alanlardaki Montaj Uygulamaları
Nominal Boru çapı DN65’e
kadar DN67-
DN150 >DN150 DN150’ye
kadar >DN150 Dikişli/Dikişsiz Paslanmaz Çelik
Borular AISI 304/316, TS EN 10217-7,-TS EN 10296-2, TS EN 10216-5, ASTM A312
Kaynaklı Birleşim ile Boru Bağlantısı
Baskılı Geçme Yöntemi ile Boru
Bağlantısı 1 1
Yüksüklü Boru Bağlantısı 1
1. Bu uygulamalar "Boru Ekleme Parça Üretecisinin" talimatları doğrultusunda yapılmalıdır.
18 Tablo:2.1-3 Bakır Borular ve Bağlantı Yöntemleri
BAKIR BORULAR Erişilebilir Alanlardaki Montaj Uygulamaları
Doğrudan Erişimsiz veya Kalıcı Olarak Gizlenmiş
Alanlardaki Montaj Uygulamaları
Nominal Boru çapı DN65mm’e
kadar DN67mm-
Tablo:2.1-4 Plastik Esaslı Borular Çalışma Sınırları
Uygulama
1. PVC-C ve HDPE borular 0-5 bar aralığında kullanılabilmesine rağmen daha kırılgan olurlar.
Tablo:2.1-5 Plastik Esaslı Boru ve Bağlantı Yöntemleri
Malzeme Cinsleri
Termal Füzyon Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Uç Kaynağı ile Boru Bağlantısı
Soket Kaynak Yöntemi ile Boru Bağlantısı Elektro füzyon Kaynak Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Sıkıştırma Yöntemi ile Boru Bağlantısı 1
Yüksüklü Boru Bağlantısı
1. Çok katmanlı borularda oksijen bariyeri tüm bağlantı elemanlarında sıkıştırma yöntemi uygun olmayabilir. Bu konuda "Üretici katalog bilgileri" esastır.
19
Yukarıdaki tarif edilen boru tesisatları için detaylı olarak teknik özellikleri, standartları, birleştirme metotları ile toprak altı veya üstü sabit ve kayar destekleme mesafeleri ilerleyen bölümlerde anlatılmıştır. Boruların topraklama ve eş potansiyel tesisatları, katodik koruma tesisatları, test devreye alma, temizleme, yıkama ve kabul işlemleri ile ilgili bölümler altında her bir boru cinsi için detaylı tarif edilmiştir. En önemli kısım boru ve bağlantı elemanları ile vanaların montaj öncesi korunması ve iç temizliği ve yıkama işlemleri sırasında hijyen kuralları gereği gerekli özenin gösterilerek içerisinde zararlı kimyasal atıkların kalmamasından emin olunması gerektiğidir.
Aksi belirtilmedikçe çalışma basıncının 1.5 katında statik basınç testleri basınçlı hava veya temiz su ile yapılmalıdır. Testler sırasında ekipmanların imalat basınç sınıflarının uygunluğunun kontrol edilerek basınç sınıfı uygun olmayanların bypass edilmesi malzeme cins farklılıkları veya yer altından yer üstüne çıkan katodik korumalı boruların mutlaka di-elektrik yalıtım flanş (flanş, kaplin, conta, soket vs.) ile korunması gerekir.
Not² Türkiye de boruların eş potansiyel (bonding) ve topraklama tesisatları genel olarak yönetmeliklerde yer almadığından yapılmamaktadır. Borudan geçen suyun yarattığı statik elektrik en düşük seviyede galvanik malzemelerde korozyona neden olmakta ve eş potansiyel işlemi veya topraklama işlemi yapılmadığı takdirde insan hayatına zarar veren şoklara sebep olmaktadır.
2.1.4. KULLANIM SICAK SU TESİSATI
Sıcak su dağıtım sistemleri normalde 65°C maksimum akış sıcaklığında çalışır. Daha yüksek sıcaklıklar sadece belirli ihtiyaçlara hizmet sağlayan sınırlı bölümlerde uygulanabilir, örneğin bulaşık makinesi. İçin 85°C gereklidir.
2.1.5. KULLANIM SICAK SU TESİSATI BORU SEÇİM TABLOLARI
Kullanım sıcak su tesisat boruları Plastik borular haricinde genel olarak kullanım soğuk su tesisatı için de kullanılanlarla aynıdır. Tablolar, kullanılan farklı malzemeler, birleştirme yöntemleri ve kullanım yerleri için rehberlik etmektedir
Tasarımcı tarafından tarif edilmiş, malzemelerin galvanik1 seviyesi esas alınarak karıştırılmasının herhangi bir olumsuz etkisinin bulunmadığından emin olunmalıdır.
Suyun sertliğine bağlı olarak su içerisinde çözünmüş minerallerin bir kısmı sıcaklığın dalgalanmasına bağlı olarak yaklaşık 45°C- 50°C arasında tesisat içerisinde çökerler ve boru içlerinde kesit daralmasına sebep olurlar. Suyun kireci olarak adlandırılan bu tortular özellikle galvaniz borular dâhil birçok farklı boru cinsleri ve bağlantı metotları içinde sorun teşkil ederler.
Tesisatın yüksek noktasında bulunan hava atma armatürlerinde veya boru en alt seviyelerinde kesit daralmasına bağlı olarak değişen su hızlarından dolayı tesisatın ömrü kısalır. Ayrıca suyun sıcaklığına bağlı olarak boru tesisatlarında uzama ve kısalmalar, kullanılan boruların armatür, vana ve ekipmanlarla olan bağlantılarda suyun basıncı dışında fazladan gerilim (stress) yaratır. Boruları sabitlerken kullanılan destekler boruların uzama ve kısalma hareketlerinde sorun çıkartmayacak şekilde düzenlenmelidir.
Plastik esaslı boruların aşağıdaki tabloda uzama katsayıları verilmiştir. Plastik borular cinslerine göre incelendiğinde kullanım soğuk su tesisatında uygulamalarından farklılıklar göstermektedir. Ayrıca bazı boru cinsleri ABS gibi 45°C üzerinde kullanılması uygun değildir boru imalatçı kataloglarında basınç sınıfına karşı gelen sıcaklık değerlerinde kullanılmalıdır.
Kullanım sıcak su için Plastik esaslı borular ve bağlantı elemanları.
20 Tablo:2.1-6 Plastik Esaslı Boru Çalışma Sınırları
Uygulama
1. PVC-C ve HDPE borular 0-5 bar aralığında kullanılabilmesine rağmen daha kırılgan olurlar.
2. CTP borular 0-20 bar aralığında kullanılabilmesine rağmen 45°C sıcaklık üst sınırdır..
Tablo:2.1-7 Plastik Esaslı Boru Uzama Katsayısı Oranı Genleşme ve Kısalma Oranı ABS PB PEX
PVC-C Çok Katmanlı PE 100 (HDPE) PP PVDF GRP (CTP)
Bakır için kabul edilen değer: 1 5,7 7,3 9,5 4,5 3 6,7 6,2 6 1,4-1,76 Tablo:2.1-8 Plastik Esaslı Boru Bağlantı Yöntemleri
Malzeme Cinsleri ABS PB PEX PVC-C Çok Katmanlı PE 100 (HDPE) PP PVDF CTP
Dişli Boru Bağlantısı
Yapıştırıcı Madde ile Boru Bağlantısı
Flanşlı Boru Bağlantısı
Termal Füzyon Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Uç Kaynağı ile Boru Bağlantısı
Soket Kaynak Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Elektro füzyon Kaynak Yöntemi ile
Boru Bağlantısı
Sıkıştırma Yöntemi ile Boru
Bağlantısı 1
Yüksüklü Boru Bağlantısı
1. Çok katmanlı borularda oksijen bariyeri tüm bağlantı elemanlarında sıkıştırma yöntemi uygun olmayabilir. Bu konuda "Üretici katalog bilgileri" esastır.
Yukarıdaki tarif edilen boru tesisatları için detaylı olarak teknik özellikleri, standartları, birleştirme metotları ile toprak altı veya üstü sabit ve kayar destekleme mesafeleri ilerleyen bölümlerde anlatılmıştır. Boruların topraklama ve eş potansiyel tesisatları, katodik koruma tesisatları, test devreye alma, temizleme, yıkama ve kabul işlemleri ile ilgili bölümler altında her bir boru cinsi için detaylı tarif edilmiştir. En önemli kısım boru ve bağlantı elemanları ile vanaların montaj öncesi korunması ve iç temizliği ve yıkama işlemleri sırasında hijyen kuralları
21
gereği gerekli özenin gösterilerek içerisinde zararlı kimyasal atıkların kalmamasından emin olunması gerektiğidir.
Aksi belirtilmedikçe çalışma basıncının 1.5 katında statik basınç testleri basınçlı hava veya temiz su ile yapılmalıdır. Testler sırasında ekipmanların imalat basınç sınıflarının uygunluğunun kontrol edilerek basınç sınıfı uygun olmayanların bypass edilmesi malzeme cins farklılıkları veya yer altından yer üstüne çıkan katodik korumalı boruların mutlaka di-elektrik yalıtım flanş (flanş, kaplin, conta, soket vs.) ile korunması gerekir.
2.1.6. TERMAL KULLANIM SICAK SU TESİSATI
Termal kullanım sıcak su dağıtım sistemleri normalde 30°C- 45°C maksimum akış sıcaklığında çalışır. Genelde yeryüzüne çıktığı sıcaklık açık havuzlarda insan vücut sıcaklığı üzerinde 1°C- 2°C yüksek sıcaklıklara kadar kullanımına izin verilir. 45°C üzerinde kademeli olarak ya soğutulur ya da gereken sadece belirli ihtiyaçlara hizmet sağlayan sınırlı bölümlerde uygulanabilir. Örnek: hamam, sauna veya ısıtma serpantinlerinde 65°C.
Termal su genel olarak içindeki mineraller ve radyoaktif özelliklerden dolayı sınırlı süre banyo amaçlı kullanım gerektirdiğinden genelde ya açık havuzlarda ya da yarı kapalı havuzlarda kullanılabilir. Büyük bir kısmında içilmesi tavsiye edilmez. Yüksek paslandırma özelliğinden dolayı galvanizli veya normal dikişli borular lle paslanmaz çelik boruların kullanılması uygun değildir. Bakır, pirinç, bronz borular ve alaşımları yanı sıra çoğunlukla plastik esaslı borular 2.1.7. TERMAL KULLANIM SICAK SU TESİSATI BORU SEÇİM TABLOLARI
Termal kullanım sıcak su tesisat boruları genelde bakır, alaşımlı bakır (bronz, pirinç vb.), Plastik esaslı borular ve CTP (GRP) borulardır. Bu tablolar, kullanılan farklı malzemeler, birleştirme yöntemleri ve kullanım yerleri için rehberlik etmektedir.
Tasarımcı tarafından tarif edilmiş, malzemelerin galvanik1 seviyesi esas alınarak karıştırılmasının herhangi bir olumsuz etkisinin bulunmadığından emin olunmalıdır.
Suyun sertliğine bağlı olarak su içerisinde çözünmüş mineraller özellikle galvaniz borular dahil birçok farklı boru cinsleri ve bağlantı metotları için sorun yaratır. Ayrıca suyun sıcaklığına bağlı olarak boru tesisatlarında uzama ve kısalmalar, kullanılan boruların armatür, vana ve ekipmanlarla olan bağlantılarında suyun basıncı dışında fazladan stress yaratır. Boruları sabitlerken kullanılan destekler boruların uzama ve kısalma hareketlerinde sorun çıkartmayacak şekilde düzenlenmelidir.
Plastik esaslı boruların aşağıdaki tabloda uzama katsayıları verilmiştir. Plastik borular cinslerine göre incelendiğinde kullanım soğuk su tesisatında uygulamalarından farklılıklar göstermektedir. Ayrıca bazı boru cinsleri ABS gibi 45°C üzerinde kullanılması uygun değildir boru imalatçı kataloglarında basınç sınıfına karşı gelen sıcaklık değerlerinde kullanılmalıdır.
22 Tablo:2.1-9 Plastik Esaslı Boru Çalışma Sınırları
Uygulama
Plastik boruların Uzama kısalma sı için BKZ Tablo:2.1-7 Plastik Esaslı Boru Uzama Katsayısı Tablo:2.1-10 Plastik Esaslı Boru Bağlantı Yöntemleri
Malzeme Cinsleri ABS PB PEX PVC-C Çok Katmanlı PE 100 (HDPE) PP PVDF GRP
Dişli Boru Bağlantısı
Yapıştırıcı Madde ile Boru Bağlantısı
Flanşlı Boru Bağlantısı
Termal Füzyon Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Uç Kaynağı ile Boru Bağlantısı
Soket Kaynak Yöntemi ile Boru Bağlantısı Elektrofüzyon Kaynak Yöntemi ile Boru
Bağlantısı
Sıkıştırma Yöntemi ile Boru Bağlantısı 1
Yüksüklü Boru Bağlantısı
1. Çok katmanlı borularda oksijen bariyeri tüm bağlantı elemanlarında sıkıştırma yöntemi uygun olmayabilir. Bu konuda "Üretici katalog bilgileri" esastır.
2.2. KONDENSER VE SOĞUTMA SUYU BORULARI
2.2.1. İŞLETME ŞARTLARI VE TESİSAT SİSTEMLERİ TANIMI İşletme Koşulları
Bu kısım soğutma grupları, açık ve kapalı devre kondenser, açık ve kapalı soğutma kule tesisat boruları için işletme basıncı 10 bar ve 3 m/saniye altında akışkan hızı, su sıcaklığı -5ºC ile 60ºC arasında olan tesisat boruları içindir. Sıcaklığın ve basınçların bunu aşması gerektiği durumlarda, özel hükümler geçerli olur. Su hızı 3 m/saniye üzerine çıktığında borularda erozyon etkisi ortaya çıkmaktadır.
Bu tesisatlar da kullanılan en yaygın malzeme standart korozyon önleyici antipas ile kaplanmış ve şantiyede tekrar astar ve son kat boya ile boyanmış siyah yumuşak dikişli çelik borudur.
Boru hattı malzemesi olarak bakır boru nadiren kullanılır. Bakır boru kullanılması durumunda, boru bağlantı parçalarının ve birleştirme yöntemlerinin seçimine özen gösterilmelidir.
23
Taşma boruları aksi belirtilmedikçe plastik borularla yapılmaktadır. 0ºC altında çalışan sistemler dış ortam şartları 0ºC altında olan yerleşimlerde plastik borular kırılgan oldukları için tercih edilmemelidir. Normal su hattının üzerindeki termometre, manometre ve hava atma ağzı
Taşma boruları aksi belirtilmedikçe plastik borularla yapılmaktadır. 0ºC altında çalışan sistemler dış ortam şartları 0ºC altında olan yerleşimlerde plastik borular kırılgan oldukları için tercih edilmemelidir. Normal su hattının üzerindeki termometre, manometre ve hava atma ağzı