Sigortalı/ Sigorta Ettiren

Sigortalı/sigorta ettiren, sigortacı ile karşılıklı sözleşeme yapan, yani poliçede taraf olan kişiler ya da kuruluşlardır.

Diğer yandan, sigortalı ile sigorta ettiren kavramları birbirinden farklı anlamlara gelmektedir. Sigortalı bir sigorta poliçesiyle rizikoları güvence altına alınmış olan taraftır. Sigorta ettiren ise yeni 6102 sayılı T.T.K. 1430. maddesine göre, belirli rizikolara karşı sigorta sözleşmesi yaptıran ve sigorta primini ödemekle yükümlü olan kişidir şeklinde ifade edilmektedir. Bu açıdan, sigorta sözleşmesi yapacak olan kişilerin reşit ve medeni hakları kullanma yetkisine sahip olması şartı istenirken, sigortalı için bu şart aranmamaktadır64

. Dolayısıyla, Sigorta sözleşmesinden doğan haklar sadece sigortalıya aittir. Sigorta sözleşmesi kimin rizikolarını güvence altına almış ise sigortalı o kişidir. Sigorta sözleşmesini, sigorta edilen kişi ya da bir başkasının yapmış olması bu durumu değiştirmez.

Ancak, sigorta sözleşmesi başkası tarafından yaptırılması durumunda, sözleşmesinden doğan borcun sorumlusu sigorta ettirendir. 6102 sayılı yeni Türk Ticaret kanunu’nun 1454. maddesince haklar ise, yine sigortalıya aittir. Sigortalı sigorta tazminatının ödenmesini sigortacıdan isteyebilir65

.

63 Resmi Gazete, “6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu”, 14.02.2011. s. 27846.

64

Çeker, s. 65.

Öte yandan, sigortalı/ sigorta ettirenin sigorta sözleşmesinden doğan borç ve yükümlülükleri, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda aşağıdaki şekilde sıralanmıştır66

.

a. Prim Ödeme Yükümlülüğü (T.T.K.6102/1430.Mad.);

Sigorta ettiren, sözleşmeyle kararlaştırılan primi ödemekle yükümlüdür.

Aksine sözleşme yoksa sigorta primi peşin ödenir. Özel kanunlardaki hükümler saklıdır. Sigorta primi nakden ödenir. İlk taksidin nakden ödenmesi şartıyla, sonraki primler için kambiyo senedi verilebilir; bu halde, ödeme kambiyo senedi tahsili ile gerçekleşir. Sigorta ettiren, sigortacının sorumluluğu başlamadan önce, kararlaştırılmış primin yarısını ödeyerek sözleşmeden cayabilir. Sözleşmeden kısmi cayma halinde, sigorta ettirenin ödemekle yükümlü olduğu prim, cayılan kısma ilişkin primin yarısıdır.

b. Beyan Yükümlülüğü (T.T.K.6102/1435.Mad.);

Sigorta ettiren, sözleşmenin yapılması sırasında bildiği veya bilmesi

gereken tüm önemli hususları sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Sigortacıya bildirilmeyen, eksik veya yanlış bildirilen hususlar, sözleşmenin yapılmasını veya değişik şartlarda yapılmasını gerektirecek nitelikte ise, önemli kabul edilir. Sigortacı tarafından yazılı veya sözlü olarak sorulan hususlar, aksi ispat edilinceye kadar önemli sayılır.

c. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü; (T.T.K.6102/1447) Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleşmesinden sonra, sözleşme

uyarınca veya sigortacının istemi üzerine, rizikonun veya tazminatın kapsamının belirlenmesinde gerekli ve sigorta ettirenden beklenebilecek olan her türlü bilgi ve belgeyi sigortacıya makul bir süre içinde sağlamak zorundadır. Ayrıca, sigorta ettiren, aldığı bilgi ve belgenin niteliğine göre, rizikonun gerçekleştiği veye diğer ilgili yerlerde sigortacının inceleme yapmasına izin vermekle ve kendisinden beklenen uygun önlemleri alamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlal edilmesi sebebiyle ödenecek tutar artarsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır.

d. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü; ( T.T.K.6102/1448.Mad.):

Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşmei ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda, zararın önlenmesi, azaltılması, artmasına engel olunması veya sigortacının üçüncü kişilere olan rücu haklarının korunabilmesi için, imkânlar ölçüsünde önlemler almakla yükümlüdür. Sigorta ettiren, sigortacının bu konudaki talimatlarına uymak zorundadır. Hükümleri yer almaktadır.

Bu açıdan, Sigortacı gibi, sigortalı/ sigorta ettirenin de yukarıda sıralanmış bulunan tüm yükümlülükleri yeri getirme zorunluluğu bulunmaktadır.

1.5.3. Lehdar

Sigorta sözleşmesinde, rizikonun gerçekleşmesi sonucunda, sigortacının tazminat ödemesinden yararlanacak olan kişiye lehdar denilmektedir. Diğer yandan, sigortalı isterse sigortacı tarafından ödenecek tazminatın herhangi bir kişiye (lehdar) ödenmesi şartını sözleşmeyle hüküm altına aldırabilir. Daha çok hayat sigortalarında uygulaması görülmektedir. Lehine hayat sigortası yapılmış olan sigortalının hayatını kaybetmesi durumunda, varisleri ya da sigorta poliçesinde belirtilen kişilerin tazminat isteme hakları vardır67

. 1.5.4. Sigorta Primi

Sigorta primi, sigortalının/Sigorta ettirenin sigortacıya poliçedeki teminat karşılığı olarak ödemiş olduğu bedeldir. Diğer bir ifadeyle, sigorta primi, sigorta edilen tehlikenin gerçekleşmesi halinde ödenecek olan sigorta tazminatını veya bedelini karşılamak üzere sigorta ettirenden alınan paradır.

6102 sayılı T.T.K.nun 1430. maddesine göre, Sigorta primi, peşin ödenecebileceği gibi taksitlere ile de ödenebilmektedir.

67 Davut Karaman, “Sigortanın Temel Kavramlarıı”, Ferudun Kaya (Ed.), Sigortacılık, içinde (57-64), İstanbul: Beta Yayımcılık, 3. Baskı, 2013, s. 61.

İlk taksidin peşin ödenmesi şartıyla, sonraki primler için kambiyo senedi verilebilir⁶⁸.

Diğer taraftan, sigorta primi zamanında ödenmediği takdirde, sigortacının sözleşmeden cayma veya sözleşmeyi fesih etme hakkı doğar69

. 1.6. SİGORTA KOOPERATİFLERİNİN KURULUŞU

Sigorta kooperatiflerinin kuruluşu, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu açısından, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu gereğince de, Hazine Müsteşarlığı’nın 24.08.2007 tarihli 26623 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanmış bulunan Sigorta Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmeliği 5’nci

maddesine göre değerlendirilir70

.

Bilindiği üzere, sigorta kooperatifleri, ani kuruluş hükümlerine tabidirler. Diğer bir ifade ile kooperatifçe düzenlenmiş bulunan ana sözleşmesindeki sermayesinin tamamı kurucu üyelerce taahhüt edilmesi zorunludur. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 98’ci maddesince,” Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk

Ticaret Kanunu’ndaki anonim şirketlere ait hükümler uygulanır.” İfadesiyle, anonim

şirket hükümlerine atıfta bulunmuştur71 .

Aynı kanunun 3’cü maddesi uyarınca kuruluş, noterden onaylı kooperatif ana sözleşmesinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na verilerek izin alınmasından sonra ve Ticaret Siciline tescil edilmesiyle kooperatifin tüzel kişilik kazanacağı belirtilmiştir⁷².

Öte yandan, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun değişik 29.06.2012 tarihli 28338 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, sigorta şirketlerinin ve reasürans şirketlerinin kuruluşu başlıklı 3. maddesinin 1’nci Bendinde ” sigorta şirketleri, sigorta reasürans

şirketleri, sigorta kooperatifleri, sigortacılık işlemleri ve bunlarla doğrudan bağlantısı bulunan işler dışında başka işle iştigal edemezler” hükmünün yer aldığı görülmektedir.

68 Resmi Gazete, “ 6102 sayılı Yeni T.T.K.”, 14.02.2011. s. 27846.

69

Çeker, s. 69.

70 Resmi Gazete, “ Sigorta Şirketleri ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esaslarına İlişkin

Yönetmelik”, 24.08.2007. s. 26623. 71

Resmi Gazete, “ Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında 5146 Sayılı Kanun”, 07.05.2004,

s. 25455. 72

Anılan kanunun 3. Bendinde ise, üyeleri dışındaki kişilerle sigorta sözleşmesi yapmayan kooperatif şeklinde kurulan sigorta şirketleri ve reasürans şirketlerinin;

1- Mütüel (Karşılıklı) sigortacılık yapması, 2- Ortak sayısının 200 (ikiyüzden) az olmaması,

3- Yöneticilerine herhangi bir ayrıcalık vermemesi zorunlu kılınmıştır73

.

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca, K.K. 19. Maddesine istinaden, 14.01.2010 tarihli 27462 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiş bulunan, “1163 sayılı

Koperatifler Kanunu’na tabi kooperatiflerde bir ortaklık payının değerinin 100 Tl sına yükseltilmesi ve yeni pay değerine göre kooperatiflerce yapılması gerekli olan işlemlere ilişkin” 2010/2 Tebliğ uyarınca; 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa bağlı

kooperatiflerde, bir ortaklık payının değeri 100 (Yüz) Türk Lirasına yükseltilmiştir.⁷⁴ Dolayısıyla 700,00 (yediyüz) TL. Asgari sermaye ile kooperatif kurulabilmektedir.

Ancak, sigorta kooperatiflerinin kuruluş sermayesinin belirlenmesinde, 1163 sayılı K.K. ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun birlikte yorumlanması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile ortaklardan toplanacak olan ortaklık payları, sigorta kooperatiflerinin kuruluş sermayelerini oluşturmaktadır.

Diğer yandan, çalışmaya devam eden sigorta kooperatiflerinin ve sigorta şirketlerinin sermayeleri, 19.01.2008 tarihli 26761 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak 31.12.2007 tarihinden başlamak üzere yürürlüğe girmiş bulunan, “Sigorta ve reasürans

ile Emeklilik Şirketlerinin Sermaye yeterliliklerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yönetmelik”75

uyarınca, belirlenmiş dönemler ve hesaplama yöntemleri ile hesaplanmaktadır. Dolayısıyla, Sigorta kooperatifleri ve sigorta şirketleri, öz sermayelerini bu çalışma sonrası belirlenen tutarlara göre revize ederler.

İlgili Yönetmeliğin 6. maddesine göre, gerekli öz sermayenin hesaplanmasında 7’nci maddede belirtilen birinci yöntem ile 8’nci maddede belirtilen ikinci yöntemlerden elde edilen sonuçların yüksek olanı değerlendirmeye alınır.

73 Resmi Gazete, “5684 sayılı Sigortacılık Kanunu”, s. 28338.

74 Resmi Gazete, “2010/2 1163 sayılı K.K. na Tabi Kooperatiflerde Bir Ortaklık Payının Değerinin Yüz Tl’sına

Yükseltilmesi ve Yeni Pay Değerine Göre Kooperatiflerce Yapılması Gerekli Olan İşlemlere İlişkin Tebliğ”, 14.01.2010, s.27462.

75

Resmi Gazete, “Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Sermaye Yeterliliklerinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik”, 19.01.2008, s. 26761.

Gerekli öz sermayenin üçte biri, minimum garanti fonu tutarıdır. Aynı yönetmeliğin 4’ncü maddesine göre hesaplanan öz sermaye 6’ncı maddeye göre hesaplanan öz sermayeden düşük olamaz. Düşük olması durumunda ise, 10’ncu maddede belirtilen ödeme planı Müsteşarlığa sunulması ve eksik kalan sermayenin içinde bulunan yılsonuna kadar tamamlanması gerekmektedir76

.

Diğer yandan, Hazine Müsteşarlığı’nca bu konu ile ilgili uygulamada yaşanabilecek tereddütlerin giderilmesi amacıyla, 14.05.2008 tarihli 2008/24 sayılı Sektör Duyurusu ile sermaye yeterliliği ölçülmesi ve değerlendirilmesi hakkında açıklamaların yapıldığı bilinmektedir77

.