Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasasının Temel Prensipleri

Diğer yandan, Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nın önemli kurumsal aktörleri, AB sigortacılık mevzuat ve taslakların hazırlanmasında, gerekse pazarın işleyişine ilişkin düzenlemelerin ve kararların alınmasını üstlenmiş bulunan Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlementosu, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Adalet Divanı, Avrupa Konseyi bünyesinde faaliyet gösteren İç Pazar Genel Müdürlüğüdür124

.

Öte yandan, bu kurumların yanı sıra Komisyona destek amacıyla kurulmuş olan, Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyiciler Komitesi (Committee of European Insurance and Pension Supervisors-CEIOPS) ve Mesleki Emeklilik Komitesi (European Insurance and Occupational Pensions Committee-EIOPC) bulunmaktadır¹²⁵.

Ayrıca Avrupa Tek Sigorta Piyasası’nın temelini oluşturan ve en önemli aktörleri olan, sigorta ve reasürans şirketleri ile bu şirketlerin üyesi olan ulusal sigorta ve reasürans birlikleridir.

Bu ulusal birliklerinde bağlı bulundukları Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu ( Comite Europeen des assurances-CEA) Avrupa Birliği Sigorta ve reasürans şirketlerinin haklarını en üst düzeyde temsil eden kuruluştur.

CEA’nın toplam otuz üç üyesi bulunmakta olup, bu üyelerinin otuzu Avrupa Tek Sigorta Piyasası ülkelerinden oluşmaktadır. Bunun dışındaki üyeler, İsviçre ve yeni üyesi Hırvatistan ile AB müzakerelerini sürdürmekte olan Türkiye’dir126

.

2.2.1.2. Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasasının Temel Prensipleri

Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası, başlıca üç temel prensipten oluşmaktadır. 2.2.1.2.1. Menşe/ Ev Sahibi Ülke Prensipi

Buna göre, üye ülkede bulunan bir sigorta şirketi, kendi ülkesindeki yetkili kurumların gözetimi ve denetimine tabidir.

123

Cengiz Erten, Hayat Dışı Sigorta Şirketlerinde Teknik ve Diğer Karşılıkların Kurumlar Vergisi Açısından

Değerlendirilmesi, 1. Basım, İstanbul: Legal Yayıncılık, 2013, s. 94.

124 Özşar Kumcu ve Özyüksel (Ed.), s. 105. 125

Berna Özşar, 15 Soruda Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası, İstanbul: Ceyma Matbaacılık, 2006, s. 24.

126

İkinci Konsey direktiflerinde, ev sahibi ülkenin kendi sözleşme hukukunu sayma hakkı olduğu kabul edilmektedir. Üçüncü Konsey Direktiflerinde ise, ev sahibi ülkenin kamu düzenini koruyan ve genel prensiplerin gözetilmesi çerçevesinde yasal yetkisinin olduğu belirtilmiştir127

.

2.2.1.2.2. Tek Lisans ( Avrupa Pasaportu)

Bu ilke uyarınca, Avrupa Birliğine üye bir ülkede sigortacılık iznini alarak tescil edilmiş ve sigortacılık faaliyetinde bulunan sigorta şirketi, diğer bir AB ülkesinde şube açarak ya yerleşerek sigortacılık faaliyetinde bulunabilmesidir128

.

Diğer bir ifadeyle, sigorta ve reasürans şirketlerinin sahip oldukları bu yetki,

Avrupa Pasaportu olarak anılmaktadır. Bu çerçevede, Avrupa Birliği üyesi herhangi bir

ülkeden alınmış olan sigortacılık ruhsatı, Avrupa pasaportu niteliğini taşımakta olup, Avrupa Tek Sigorta Piyasası dâhilinde geçerli olmaktadır129

.

Ancak, tek lisans prensibi, sigorta şirketlerinin hiçbir ön koşul olmaksızın diğer üye ülkelerde sigortacılık faaliyetinde bulunabilecekleri anlamını taşımamaktadır. Dolayısıyla, sigorta şirketleri gerekli belgeleri ev sahibi ülke kurumlarına ibraz etmek ve izin almak zorundadır130

.

2.2.1.2.3. Hukuk Kurallarının Uyumlaştırılması ve Karşılıklı Tanıma, Avrupa Birliği üye ülkeler tarafından verilmiş bulunan tek lisans ya da Avrupa pasportunun ve uygulanacak olan mevzuatın tek sigorta piyasası içerisinde karşılıklı tanınmasıdır. Diğer yandan, sigorta şirketlerinin yapılarının, yöneticiler için gerekli koşullar, şirket sermaye pay ve oy hakları, uygulanacak olan denetim gibi alanlarda “asgari uyumlaştırma ile desteklenen karşılıklı tanıma” prensipleri direktifler uyarınca getirilmiştir131

. Uyumlaştırma ya da başka bir deyişle yakınlaştırma daki temel amaç, Avrupa Birliği üye ülkelerinin ticaretini maksimum seviyeye çıkarmaktır132

.

127

Kubilay ve Oksay (Ed.), s. 13. 128

Özşar Kumcu s. 103.

129 Berna Özşar Kumcu ve Tercan Tiryaki, “Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türk Sigortacılığı”, Risk Yönetimi

ve Sigortacılık, Erdem Kırkbeşoğlu (drl.), Ankara: Gazi Kitabevi, 2014, s.346.

130 Kubilay ve Oksay (Ed.), s. 13. 131

Özşar Kumcu, s. 104. 132

Tek Sigorta Piyasasının temel çerçevesini, hayat ve hayat dışı sigorta ile ilgili olarak çıkarılan üçüncü Direktifler (92/49/EEC ve 92/96/EEC) oluşturmuştur. Dolayısıyla, AB üye ülkelerin mevzuat uyumlaştırması Tek Sigorta Piyasasının oluşturulması açısından önem arzetmektedir.

2.2.1.3. Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nın Hukuki Yapısı

Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasasının hukuki dayanağı, Avrupa Birliğini Kuran Antlaşma’nın, “ Kişilerin, Hizmetlerin ve Sermayenin Serbest Dolaşımına” ilişkin üçüncü bölümün “ yerleşme hakkı” na ilişkin ikinci başlığının 43-48. maddeleri ile hizmetlere ilişkin 49-55. maddelerinin kabul edildiği bilinmektedir¹³³.

Öte yandan, 1994 yılında tamamlanan Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nın oluşturulması amacıyla, çok sayıda yönergeler çıkartılmıştır. Bunlar;

a) Birinci Nesil Yönergele (Menşe Ülkenin Kontrolünde Yerleşme Serbestîsi)

Avrupa Birliği Üye ülkelerde kurulan tüm sigorta ve reasürans şirketlerine, diğer üye bir ülkelerde ortaklık, bölge müdürlükleri ve acenteler kurma hakkı verilmiştir. Ancak Ruhsat verme ve denetim menşe ülkenin mevzuatına tabi olduğu için, sigorta ve reasürans şirketlerin geldikleri ülkelerde rekabet etmekte zorlandıkları görülmüştür134

.

b) İkinci Nesil Yönergeler(Hizmet Serbestîsi ),

Sözü edilen serbestinin oluşturulabilmesi için, çalışmalar 1973 yılından 1990 yılına kadar sürmüş olup, Avrupa Birliği üye ülkesinde kurulmuş olan sigorta ve reasürans şirketlerinin, diğer üye ülkelerde yerleşik bulunan şirketler için belirlenmiş bulunan koşullardan farklı olmaksızın, aynı koşullarda hizmet sunma hakkı verilmiştir.

c) Üçüncü Nesil Yönergeler(Tek Lisans, Menşe Ülke Kontrolü, Denetim Serbestîsi)

Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nın tamamlanmasını sağlalayan Üçüncü nesil yönergeler, AB ülkelerinde geçerli olacak olan Tek Lisans (Ruhsat) uygulaması ile büyük bir gelişme sağlanmıştır.

133 Özşar Kumcu, s.96.

134

Dolayısıyla, sigorta ve reasürans şirketlerinin AB üye ülkelerinin sınırları dahilinde serbestçe faaliyette bulunmaları, şube ve acenteler açabilmeleri sağlanırken, direk sigorta denetiminin kaldırılması sayesinde, şirketlerin fiyat ve şartları serbestçe oluşturmalarına olanak sağlanmıştır135

.

2.2.1.4. Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nda Kooperatif Sigortacılığı

Avrupa Mutüel Sigortacılar ve Sigorta Kooperatifleri Birliği (AMICE) 2008 verilerine göre, Avrupa Birliği üye ülkelerde faaliyet gösteren yaklaşık 6.000. sigorta şirketinin 3.300’ü mütüel sigorta kooperatifidir136

. Sigorta Kooperatiflerinin AB Tek Sigorta Piyasası’ndaki, yıllık prim üretiminin % 25’ni gerçekleştirdikleri görülmektedir.

AB üye ülkeleri arasında sigorta kooperatiflerinin Pazar payı, % 75 ile ilk sırada Finlandiya, % 60’lık Pazar payı ile de ikinci sırada Avusturya’nın yer aldığı görülmektedir137

.

Diğer yandan, 1964 yılında kurulan Uluslararası Mütüel Sigorta Kooperatifleri Birliği (AISAM) ile 1978 yılında kurulmuş olan Avrupalı Kooperatif ve Mütüel

Sigortalar Birliği (ACME)’nin birleşmesi sonucunda, 2008 yılında faaliyete geçmiş bulunan, Avrupa Mütüel Sigortacılar ve Sigorta Kooperatifleri Birliği (AMICE) adını almıştır. AMICE Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası’nda güçlü bir konuma sahiptir ve doğrudan üye olan 100’den fazla sigorta kooperatifin ve 1.600’dan fazla sigortacıyı da dolaylı olarak temsil etmektedir138

.

Avrupa Mutüel Sigortacılar ve Sigorta Kooperatifleri Birliği’nin (AMICE), 17 Nisan 2012 Raporundaki verilere göre, AB ülkelerinde AMICE üyesi toplam 100’ün üzerinde sigorta kooperatifinin bulunduğu ve aşağıdaki tablo 2.1’de 2012 yılında, AMICE üyesi sigorta kooperatifleri sayılarına yer verilmiştir.

135

Erten, s. 96.

136 AMICE (Association of Mutual Insurers and Insurance Cooperatives In Europe), Annual Report 2012, Brüksel, 2012, s.11.

137

Sigorta Haber e-gazete “Kooperatif Sigortacılığındaki Son Gelişmeler, 08.04.2011, http://www.sigortahabergazete.com/2011/04/08, (8 Nisan 2011).

138

Buna göre, AMICE’ye üye sigorta kooperatifleri olarak, Almanya 1’nci sırada (23), Fransa 2’nci sırada (20), İspanya ise 3’ncü sırada (10) yer almaktadır. Türkiye, Slovenya ve Yunanistan’ın en alt sıralarda yer aldığı görülmektedir. Dolayısıyla, Türkiye’de sigorta kooperatifçilik modeline önem verilmesi ve ekonomik kalkınma açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Tablo 2.1.

AB Ülkeleri AMICE Üyesi Sigorta Kooperatifleri Sayısı

ÜLKELER 2012 Almanya 23 Avusturya 5 Belçika 9 Danimarka 8 Fransa 20 Finlandiya 3 Hollanda 7 İngiltere 2 İspanya 10 İsveç 3 İtalya 3 Macaristan 2 Polonya 2 Portekiz 2 Slovenya 1 Türkiye 1 Yunanistan 1 TOPLAM 102

Kaynak: AMICE, Annual Report 2012, s. 20.

2.3. AVRUPA BİRLİĞİ KOOPERATİF SİGORTACILIĞI İLE